شورای حل اختلاف و صلاحیت شورای حل اختلاف

وب سایت حقوقی دادیار به معرفی و بررسی تخصصی شورای حل اختلاف و صلاحیت شورای حل اختلاف پرداخته تا بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.

به نهادهایی که در گذشته ماهیت شبه قضایی داشتند و امروزه ماهیت آنها به نهادهای قضایی تغییر پیدا کرده است شوراهای حل اختلاف گفته می‌شود شوراهای حل اختلاف دارای وظایفی می باشند که :

وظایف شورای حل اختلاف

رسیدگی کردن به دعاوی که در دادگاه ها وجود دارد

تلاش برای کاستن حجم امور دادگاهی می باشد

قابل توجه می باشد که شوراهای حل اختلاف نسبت به سال‌های گذشته صلاحیت بیشتری برای حل و فصل دعاوی پیدا کرده است و این نهاد همواره در تلاش است دعاوی را با صلح و سازش برطرف و حل و فصل نماید.

البته صلاحیت هایی برای شوراهای حل اختلاف در نظر گرفته شده است که این صلاحیت را در ادامه بررسی خواهیم کرد و باید ملاحظه فرمود که شوراهای حل اختلاف دارای چهار اعضا می باشد: که این عضو ها به ترتیب دارای یک رئیس دو عضو اصلی و یک عضو عدل بدل می باشد. این نهاد قضایی بعضی از مواقع برای اینکه اعمال و امور شخصی خود را به صورت خوب و عالی انجام دهد شخصی را به عنوان مسئول دفتر انتصاب می نمایند که این شخص توسط رئیس حوزه قضایی مربوطه انتخاب و انتصاب و حکم مسئولیت وی توسط ریاست کل دادگستری استان مربوطه ابلاغ و صادر می شود.

هر حوزه قضایی شوراهای حل اختلاف میتواند دارای یک یا چند قاضی باشد که این قضات می تواند از قضات بازنشسته دادگستری یا قضاتی که مشغول به کار هستند استفاده شود

همچنین قضات که در شورا های حل اختلاف کار میکنند می تواند در چندین شعبه مختلف شورای حل اختلاف مشغول شوند و انحصاری در اینکه صرفا در یک شورا وجود داشته باشد ندارد.

شرایط اعضای شورای حل اختلاف

در ماده ۶۶ قانون شوراهای حل اختلاف اعضایی که تمایل به عضویت در در شوراهای حل اختلاف را دارند باید دارای شرایطی باشند که در ادامه این شرایط را ذکر خواهیم کرد:

اولین شرط برای اعضای شورای حل اختلاف اعتقاد به دین آشکار اسلام محمدی می باشد

اعضا باید تابعیت جمهوری اسلامی ایران را دارا باشد

به قانون اساسی و ولایت مطلقه فقیه باید التزام و پایبندی داشته باشد

عضو باید دارای اسم و شهرت و حسن و عمل و حسن دیانت و امانت داری داشته باشد

شخص مفسد و داری بدی شهرت نباشند

اعضا نباید از مشروبات الکلی و روانگردان‌ها و قرص های زایل کننده عقل استفاده کند

حداقل سن برای اعضا ۳۰ سال می باشد

دارا بودن کارت پایان خدمت از دیگر شرایطی اعضا می باشد البته افرادی که معاف از خدمت هستند باید کارت معافیت خود را تحویل و ارایه دهند اعضا باید دارای حداقل مدرک کارشناسی یا مدرک حوزوی معادل برای ادامه کار داشته باشد

البته مدرک کارشناسی فقط در شوراهای حل اختلاف شهر لازم می باشد ولی در شوراهای روستا سواد خواندن و نوشتن کفایت می کند

اعضای شورا باید متاهل باشند شخص مجرد نمی تواند در شورا های حل اختلاف عضو شوند

سابقه سکونت شش ماهه در محل مقرر شده شورا و تداوم سکونت بعد از عضویت در شهر را باید داشته باشد

اعضا نباید هیچ سابقه محکومیت کیفری موثر را دارا باشند

عضو نباید از حقوق اجتماعی محروم باشد

صلاحیت شورای حل اختلاف

مواردی که در صلاحیت های شورا ها می باشد برای حل و فصل اختلافات موجود در میان عوام مردم:

در تمام امور مدنی و حقوقی

تمام جرایم غیر قابل گذشت البته شوراهای حل اختلاف فقط نسبت به جنبه های خصوصی جرایم می توانند ورود کنند و نمی توانند بیشتر از وظایف و محدوده صلاحیت های خود ورود کنند البته نکته ای که بسیار مورد توجه می باشد این است که شوراها تنها می‌توانند هنگامی به موارد مذکور رسیدگی کنند و تراضی و توافق طرفین را برای صلح و سازش عملی کنند که طرفین دعوا خود تمایل نسبت به رسیدگی در شوراهای حل اختلاف را نداشته باشد اگر شخصی که برای رسیدگی به پرونده در شورا حل اختلاف درخواست داده است طرف مقابل وی راضی نباشد که در شورا ها رسیدگی شود درخواست وی در شورا بایگانی می شود و طرفین دعوا طبق آیین خاصی به مراجع ذیصلاح راهنمایی می شوند و دعوای آنها در دادگاه‌ها و دادسرا ذیصلاح رسیدگی می شود.

اما تمامی موارد  این گونه نیست که طرفین اختیار داشته باشند بلکه برخی از قضات شورا به آن رسیدگی می نمایند و بعد از اینکه مشورت قاضی شورا با اعضای شورا به پایان رسید رئیس شورا یا همان قاضی رای مورد نظر را  صادر می کند. این موارد که اختیار این نمی باشند عبارتند: از از دعاوی که در مورد اموال منقول تا سقف ۵۰۰ میلیون ریال می باشد جز مواردی که قانون بعد از آن تصویب و لازم الاجرا شده است و آن پرونده قبل از قانون لازم الاجرا شده به دادگستری ارجاع شده و در فرایند رسیدگی می باشد.

تمامی دعوا هایی که برای تخلیه و خالی کردن مال مورد اجاره می باشد البته دعواهایی که مربوط به حق کسب و پیشه و سرقفلی است از این موارد استثنا میگردد

در دعاوی که مربوط به تعدیل اجاره می باشد البته شرط است که اگر در رابطه استیجاری اختلافی وجود نیامده باشد وگرنه مرجع ذیصلاح به این مورد دادگستری می باشد نه شورا

صادر کردن انحصار ورثه و گواهی انحصار ورثه و تحلیل کردن مهر و موم ترکه و رفع کردن آنها از این موارد می باشد

دعاوی که مربوط به اعسار شخص محکوم می باشد در حالی که خود شورا نسبت به پرونده مورد نظر رسیدگی کرد

رای که در شوراهای حل اختلاف صادر می شود تا ۲۰ روز بعد از از ابلاغ آن فرصت تجدید نظر خواهی وجود دارد و مرجع صالح رسیدگی و تجدید نظر از رای شورا ها حل اختلاف دادگاه های عمومی کیفری و حقوقی همان حوزه قضایی که شورای حل اختلاف در آن واقع شده است می باشد

شوراها حل اختلاف  از نهادهایی می باشد که ماهیت میانجیگری و برطرف کردن اختلافات بین مردم را وجود دارد شوراهای حل اختلاف می باشد که این شورا فرهنگ بسیار زیبای صلح و سازش با همنوعان خود را در جامعه فراهم آورده است به طور کلی شوراهای اختلاف حل اختلاف به وجود آمدند که در جامعه صلح و سازش را فراهم کنند.

اگر در میان مردم جامعه اختلافاتی به وجود بیاید که با صلح و سازش امکان حل آنها وجود داشته باشد نیازی نیست که به دادگاه ها رجوع شود و شوراهای حل مرجع رسیدگی به این اختلافات می باشند همچنین اگر پرونده وجود داشته باشد که به شوراهای حل اختلاف ارجاع گردیده است و شوراها نتوانند این پرونده را حل و فصل کنند و اختلافات ناشی از این پرونده را در بین مردم برطرف سازند این پرونده به یک مرجع بالاتر ارجاع داده می‌شود و آن مرجع دادگاه های عمومی و دادگستری ها می باشد البته نکته بسیار مهمی که در این این مورد وجود دارد این است که در شورا ها بر خلاف دادگاه ها و دادگستری ها که متشکل از افرادی که تماماً سواد حقوقی دارند اعضای شورا به جز قاضی که مستقر در آنجا می باشد از سواد حقوقی برخودار نیستند بلکه فقط بععلت حسن سابقه و حسن شهرت در شورا ها مشغول هستند و دعاوی و اختلا فات را به صورت کدخدا منشی حل می کنند. استفاده از آن برخوردار نیستند.

در تشکیل شوراهای حل اختلاف اهداف ای وجود دارد مانند اینکه از مردم برای حل دعاوی همنوعان خود مشارکت کنند و دعاوی را به نحوی به صورت کدخدامنشی حل کنند

فرهنگ صلح و سازش را در جامعه برقرار سازند

و به واسطه صلح و سازش اختلافات کمتری در جامعه به وجود بیاید

از طریق مذاکره و هم دوستی و هم نوعی اختلافات موجود را حل کنند

از طرح برخی از دعاوی که اهمیت چندانی در جامعه ندارند در دادگاهها و مراجع قضایی خودداری کنند زیرا تبعاتی که برای مراجعین به دادگاه وجود دارد گاهاً بیشتر از حل و فصل آن اختلاف می باشد

رسیدگی و فرآیند رسیدگی در شوراهای حل اختلاف دارای منافع می باشد که ذکر آنها خالی از فایده نبوده:

در شوراهای حل اختلاف نیازی به رعایت تشریفات قضایی به آیین دادرسی های مدنی و کیفری وجود ندارد و هزینه فرصت بسیار کمتری از طرفین دعوا گرفته می شود

در شوراها تلاش بر این است که دعاوی را به واسطه صلح و سازش و بدون اختلافات حل کند رسیدگی به پرونده ها در شوراهای حل اختلاف نسبت به دادگاه ها از زمان کمتری برخوردار است

یکی از نکاتی که در قانون جدید شوراهای حل اختلاف ذکر گردیده است شوراها نمی‌توانند به حبس حکم کنند بلکه حبس تبدیل به جزای نقدی می شود

برای صدور رای در شوراها اعضای شورای حل اختلاف باید با قاضی که که در شورا وجود دارد مشورت نمایند و بعد از اخذ نظریه کتبی شورا و قاضی شوراها را صادر می کند شوراهای حل اختلاف می توانند علاوه بر ادله و اقرار هایی که توسط طرفین دعوا وجود دارد خود می‌توانند تحقیقات محلی و تامین دلایلیرا انجام دهند و بعد از اینکه قرائن و ادله بصورت کامل برای شورا روشن شد در قدم اخر با مشورتشورا با  قاضی شورا به صدور رای اقدام نمایند

اگر محکوم علیه از محکوم به سرباز زند و اقدام به انجام عمل نکند شوراهای حل اختلاف باید وی را به مراجع ذیصلاح یعنی دادگاهها راهنمایی نمایند اگر اعضای شوراهای حل اختلاف توسط طرفین دعوا مورد توهین قرار گیرند مطابق ماده ۶۰۹ قانون مجازات اسلامی شخصی که توهین کرده است مجازات خواهد شد و نکته ای  که در مورد اخذ رشوه توسط شوراهای حل اختلاف وجود دارد مطابق ماده ۵۸۸ قانون مجازات اسلامی شخص رشوه گیرنده مجازات می شود در قانون جدید آمده است

که برای حسن انجام امور توسط شوراهای حل اختلاف تمامی ارگانها و نهادهای دولتی و عمومی و وزارتخانه های قضایی باید با شوراهای حل اختلاف همکاری موثر داشته باشند و تا اندازه ای که شوراهای حل اختلاف نیاز به نیروهای متخصص داشته باشند به آنها نیروها را تحویل دهند اگر یکی از قضات شوراهای حل اختلاف بر خلاف قوانین موضوعه رفتار کنند و تخلفی را مرتکب شوند مطابق قانون شوراهای حل اختلاف ماده ۴۰ به دادسرای انتظامی قضات تخلف آنها اعلام شده و مطابق آن به تخلفات وی رسیدگی خواهد شد برای رسیدگی به تخلفات موجود در شوراهای حل اختلاف هیئتی به عنوان هیئت رسیدگی توسط رئیس قوه قضاییه وضع شده است که اعضای این هیئت به مدت سه سال توسط رئیس قوه قضاییه منصوب می شوند و تغییر و عزل و استعفای اعضای هیات رسیدگی کننده بلامانع است

هیات رسیدگی کننده دارای اعضای می باشد که تشکیل می شود  از نماینده ار طرف دادسرای انتظامی قضات و رئیس شورای حل اختلاف استان و مسؤول حفاظت و اطلاعات دادگستری استان خواهد بود.

در صورتی که یکی از اعضای شورا حل اختلاف فوت یا استعفا یا مجنون یا محجور یا عل شود شخصی مه به عنوان عضو عدل بدل وجود دارد به دعوت و درخواست رییس حوزه قضایی جایگزین فرد ذکر شده می گردد

قضات مشاوران حقوقی کارکنان دادگستری وکلا تا هنگامی که در شغل خود مشغول  به کار هستند نمی توانند در شوراهای حل اختلاف عضو شوند.

کارکنان دادگستری قضات و وکلای دادگستری تا زمانی که در شغل خود مشغول به کار هستند نمی توانند در شوراهای حل اختلاف عضو گردد در تمامی دعاوی که مربوط به خانواده جرایم قابل گذشت دعاوی مربوط به جرایم درجه ۸ با توجه به کیفیت دعوا و اهمیت دعوا در شوراهای حل اختلاف رسیدگی می شود

تمامی درآمدهایی که در شوراهای حل اختلاف از قبیل هزینه های دادرسی جریمه های قانونی و نیم عشر های اجرای دعوای و سایر مواردی که باعث درآمد برای شوراها میشود به خزانه‌داری کل کشور واریز می‌شود و مبلغ واریزی در قانون بودجه کل کشور منظور می شود

و این بودجه به شوراها اختصاص پیدا می کند تا این درآمد و بودجه به صورت زیر هزینه گردد

به اعضا و کارکنان شورا هدیه و پاداش پرداخت شود

تمامی هزینه های تعمیرات و تجهیزات و خرید تجهیزات مرکزهای شورا با این بودجه تامین می شود

اعضای شورا به وسیله همین بودجه در تامین اجتماعی بیمه  می‌شوند

همچنین رئیس قوه قضاییه می‌تواند از محل تامین بودجه مربوطه به قضاتی که در شوراهای حل اختلاف مشغول به کار هستند پاداش و هدیه اختصاص دهد

رای که توسط قاضی شورا صادر می شود حضوری است مگر اینکه محکوم علیه یا وکیل محکوم علیه در هیچ‌کدام از جلسات حاضر نشده باشد و به صورت کتبی دفاعیات خود را ارائه داده باشد

محکوم علیه می تواند مطابق آیین دادرسی مدنی نسبت به رای صادره از شوراهای حل اختلاف توسط قاضی اعتراض نماید.