شروط باطل و مبطل در ازدواج چیست؟

وب سایت حقوقی دادیار به معرفی و بررسی تخصصی شروط باطل و مبطل در ازدواج پرداخته تا بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.

مقدمه

مطابق ماده ۴ قانون حمایت خانواده یکی از مواردی که رسیدگی به آن در صلاحیت دادگاه خانواده است شروط ضمن عقد نکاح است. همان طور که مستحضرید مطابق ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی طرفین عقد ازدواج می‌توانند هر شرطی که مخالف با مقتضای عقد مزبور نباشد در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگر بنمایند.

مثل این که شرط شود هرگاه شوهر زن دیگر بگیرد یا در مدت معینی غایب شود یا ترک انفاق نماید یا بر علیه حیات زن سوءقصد کند یا سوء رفتار نماید که زندگانی آن ها با یکدیگر غیر قابل تحمل شود .زن و کیل و وکیل در توکیل باشد که پس از اثبات تحقق شرط در محکمه و صدور حکم نهایی خود را مطلقه سازد.

مفهوم شرط و انواع شروط نکاح

شرط در واقع بر مبنای تعاریفی که مطرح شده می‌توان گفت التزام و تعهد تبعی است که ضمن عقد معین در کنار تعهد اصلی ایجاد می شود. مطابق ماده ۲۳۲ و ۲۳۳ قانون مدنی شروط به دو قسمت تقسیم می شود: شروط صحیح و شروط باطل.

-شروط صحیح در واقع همان شرط صفت می باشد که راجع به کیفیت و کمیت است.

– شرط نتیجه که  اشتراط تحقق امری به صورت نتیجه در خارج می‌شود .

– شرط فعل که این شرط فعل  اعم از فعل یا ترک فعل است که می‌توان گفت منظور واقعی از شرط ضمن عقد نکاح و مورد غالب همین شرط فعل است.

شروط باطل ازدواج

شروط دیگر شروط  باطل یا فاسد است که باز خود به دو قسمت تقسیم می شود.

1- شروط باطلی که مبطل عقد نیست. مثلاً شرطی که غیر مقدور است یا شرطی که نفع و فایده ای ندارد یا شرطی که نامشروع باشد. این شروط باطل هستند. اما لطمه‌ای به استحکام عقد وارد نمی‌کند.

2- شرط دیگر شروطی هستند که نه تنها باطل است. بلکه مبطل عقد نیز هستند. مثلاً شرطی که جهل به آن موجب جهل به عوضین شود یا شرطی که مخالف مقتضای عقد است .

در خصوص مقتضای عقد باید گفت مقتضای ذات و مقتضای اطلاق داریم. منظور ماده از این که شرطی که مخالف مقتضای عقد نباشد منظور مقتضای ذات عقد است. لذا اگر شرطی بر خلاف مقتضای ذات عقد باشد

نه تنها باطل است بلکه مبطل است.

شروط باطل و مبطل

شرط غیرمقدور

مثلاً شرطی که انجام آن غیر مقدور است. فرض کنید طرفین هنگام عقد شرط کنند که یکی از متعاقدین یا یکی از طرفین ظرف یک روز کتابی را تالیف کند یا بنویسد در حالی که هیچ آگاهی نسبت به این رشته و تخصص مورد نظر ندارد چنین شرطی نه تنها غیر مقدور و طبعاً غیر مقدورمطلق هم هست.

شرط بی فایده

شرط بی فایده یعنی شرطی که در آن نفعی نباشد  یا شرطی را مقرر کنند که سودی در آن نباشد مثل آن که هر روز از منزل پدری زن تا میدان آزادی که چندین کیلومتر است به صورت پیاده روی، در حال رفت و آمد باشد که در این صورت هیچ  نفع و فایده عقلایی برای این شرط وجود ندارد

شرط نامشروع

یعنی این که شرطی نامشروع باشد که اعم از حرمت شرعی و ممنوعیت قانونی را در برمی‌گیرد. فرض کنید طرفین ازدواج ضمن عقد شرط کنند که حتماً باید مقادیری شراب که در جامعه اسلامی مالکیت ندارد و ممنوع است و حرمت شرعی دارد در مجلس سرو شود یا هر از گاهی این برنامه مشروب خوری را داشته باشد. یا فرض کنید که یکی از  طرفین شرط کند واجبات شرعی را نباید انجام داد .

جهل به عوضین

شروطی که باطل و مبطل عقد هستند جهل  به آن منجر به جهل عوضین می شود.

شاید  در مورد نکاح  مصداق نداشته باشد اما به طور مثال می‌توان مثلا شخصی بگوید من قصد فروش خانه را دارم و خریدار چنین شرط کند که ثمن  این معامله  را بعد فوت پدر خودش می پردازد. چنین شرطی مجهول است و زمان فوت مشخص نیست. لذا منجر به جهل عوضین معامله می‌شود.

شرط خلاف مقتضای عقد

اما شرط دیگری که باطل و مبطل است شرطی است که خلاف مقتضای ذات عقد است. آن چه که در مورد نکاح مصداق پیدا می کند شرطی است که طرفین هنگام عقد ازدواج قرار می‌دهند مبنی بر این که این ازدواج صورت بگیرد. اما هیچ رابطه محرمیت و زوجیتی ایجاد نشود. چنین شرطی قطعاً باطل و مبطل عقد است.  زیرا قصدی برای انعقاد عقد نکاح به صورت واقعی وجود ندارد و آن چه صورت می‌گیرد صوری و ظاهری است. لذا نه تنها چنین شرطی باطل است بلکه مبطل عقد نیز هست.

همان طور که می دانیم در قباله های ازدواج که از سال ۱۳۶۰ شروطی را به چاپ رساندند ۱۲ شرط در  قباله ازدواج موجود است که در ادامه بند به عنوان  سایر شروط یعنی طرفین عقد ازدواج می‌توانند شروطی که بر خلاف مقتضای ذات نکاح نباشد و شروطی که شرعاً باطل نباشد، ضمن عقد نکاح خودشان جاری کنند. مثلاً بحث اشتغال به کار زوجه، بحث ادامه تحصیل، بحث سکونت در محل یا شهر و کشور معین، بحث وکالت در طلاق، بحث اجازه خروج از کشور و شروطی از این قبیل که در واقع منافاتی با ذات عقد نکاح و منافاتی با شرع و موانع قانونی نداشته باشد.

در ابتدای این شروط  مقرر شده است که سردفتر ازدواج موظف است  این شرایط را به طرفین تفهیم  کند. چرا که شرطی معتبر است  که با تراضی و توافق طرفین امضا شود. اما متاسفانه بعضی از اشخاص این مطلب را رعایت نمی‌کنند و حتی زوجین هم آشنایی کافی ندارند. لذا بدون تامل و درنگ صرفاً همه موارد رو امضا می‌کنند. بدون این که اطلاعی از شروط و ضمانت اجراهای مندرج در شروط داشته باشند.

شرایط مندرج درقباله ی ازدواج

الف- در بند الف شروط ضمن عقد نکاح مندرج شده است که ضمن عقد نکاح یا عقد خارج لازم زوج شرط نمود، هرگاه طلاق به درخواست زوجه نباشد و طبق تشخیص دادگاه تقاضای طلاق ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سو اخلاق و رفتار وی نباشد زوج موظف است تا نصف دارایی موجود خود را که در ایام زناشویی با او به دست آورده یا معادل آن را طبق نظر دادگاه بلاعوض به زوجه منتقل نماید.جعت کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد میشود که به سایت دادیار مراجعه نموده و با وکیل طلاق در بندر عباس مشورت نمایید وبه حل مشکلات خود بپردازید.

خیلی از افراد در نگاه نخست این اشتباه و استنباط دارند که نصف اموال چه طور به زوجه می رسد؟ بحث نصف اموال نیست. اولاً تا نصف اموال است. یعنی ممکن است از  یک درصد تا ۵۰ درصد بنا به تشخیص دادگاه حکم قطعی شود. ثانیا باید شرایطی محقق شود.

شرایط تحقق نصف اموال و اعطای آن به زن:

وکیل طلاق در شیراز در این زمینه توضیح میدهد که:

1- اولا طلاق به درخواست زوجه نباشد.

2-  طلاق ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سو اخلاق و رفتار نباشه

3- این اموال در ایام زناشویی به دست آمده باشد.

لذا اگر این شرایط موجود بود و موانع هم مفقود بود. زوجه مستحق است تا نصف دارایی از اموال زوج را از طریق دادگاه تصاحب کند.

ب- در بند ب مقرر شده است  که زوج به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل غیر داد. باید گفت وکالت بلاعزل یعنی شخص  نمی تواند وکیل را  عزل  کند و  با حق توکیل یعنی  زن  می تواند وکیل بگیرد. که در موارد مشروحه ذیل با رجوع به دادگاه و اخذ مجوز از دادگاه پس از انتخاب نوع طلاق خود را مطلقه نماید و نیز به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل غیر داد تا در صورت بذل از طرف او قبول نماید.

همان طور که می دانیم در طلاق خلع طلاقی که کراهت از جانب زوجه است، زن باید مقداری وجه معادل مهر  یا مازاد ببخشد یا بذل کند که بتواند حق طلاق و اجازه طلاق را اخذ کند.

موارد تقاضای طلاق از سوی زوجه

مواردی که زن و شوهر امضا می‌کنند و به استناد آن ها با اثبات این موارد زوجه می تواند تقاضای طلاق کند: 1- استنکاف شوهر از دادن نفقه به مدت ۶ ماه و عدم امکان الزام او.

2- سوء رفتار زوج  یا سو معاشرت او به حدی که زندگی غیرتحمل شود و برای زوجه غیرقابل تحمل باشد.

3- ابتلا زوج به امراض صعب العلاج به نحوی که ادامه زناشویی مخاطره‌آمیز باشد.

4- جنون زوج در مواردی که فسخ نکاح ممکن نباشد.

5- عدم رعایت دستور دادگاه در مورد منع اشتغال زوج به شغلی که طبق نظر دادگاه صالح منافی با مصالح خانوادگی که زوجه باشد.

6- محکومیت شوهر به حکم قطعی به مجازات ۵سال حبس یا بیشتر یا به جزای نقدی.

7- ابتلاء زوج به هرگونه اعتیاد مضری که به تشخیص دادگاه به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد کند و  ادامه زندگی دشوار کند.

8-زندگی خانوادگی از جانب زوج بدون عذر موجه ترک شود.

تشخیص ترک زندگی خانوادگی یا تشخیص عذر موجه با  دادگاه است.

9- زوج شش ماه  متوالی بدون عذر موجه از نظر دادگاه غیبت کند

10- محکومیت قطعی زوج در اثر ارتکاب به جرم و اجرای هرگونه مجازاتی اعم از حد و تعزیر

11- در صورتی که پس از گذشت پنج سال زوجه از شوهر خود به جهت عقیم بودن یا عوارض جسمی دیگر صاحب فرزند نشود.

12- در صورتی که زوج مفقودالاثر شود و ظرف شش ماه پس از مراجعه زوجه به دادگاه پیدا نشود .

13- زوج همسر دیگری بدون رضایت زوجه اختیار کند یا به تشخیص دادگاه نسبت به همسران خود اجرای عدالت نکند.

این شرایط در قباله های  ازدواج موجود است. علاوه بر این ۱۲ شرط، طرفین می توانند در  بحث سایر  شروط شروط دیگری هم اضافه کنند.

براساس آیات قرآنی می خوانیم “المومنون عند شروطهم ” طرفین باید پایبند به شروط مقرر باشند و ضمانت اجراهای عدم تعهد به این شروط در قانون مدنی و قانون حمایت از  خانواده موجود است و زن و یا زوجه در واقع می‌تواند نسبت به آن ها اقدام کند.