عسر و حرج چیست؟

وب سایت حقوقی دادیار به معرفی و بررسی تخصصی عسر و حرج چیست؟ و شرایط عسر و حرج پرداخته تا بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.

مقدمه

بسیاری از ما این اصطلاح عسر و حرج را در زمان طلاق(وکیل طلاق در شیراز)به گوشمان شنیده ایم . در این مقاله سعی ما بر این است که این موضوع را توضیح دهیم که عسر و حرج در چه زمانی حق طلاق را محقق می کند. قانون گذار برای زوجه این حق را قائل شده است که با احراز عسر و حرج بتواند طلاق بگیرد. ضمن آن که مواردی که در حوزه حقوق عسر و حرج کاربرد را مورد بحث قرار می دهیم.

مفهوم عسر و حرج

از نظر لغوی عسر و حرج گاها به شکل مترادف به کار می روند و در مفهوم به معنای سختی و مشقت می باشند. در قرآن هم هر دو کلمه به معنای سختی بیان شده است.چنان که در این آیه می خوانیم فان الله مع اعسر یسرا  یا سیجعل الله بعد عسرا یسرا . بنابر این می توان به تعبیری عسر را با مشقت و سختی مترادف دانست  و در فارسی هم در توضیح این کلمه به مفهوم سختی اشاره می شود.

حرج هم در مفهوم تگی و مضیقه استفاده شده است. در آیه ای در قرآن در کاربرد این کلمه می خوانیم ما جعل علیکم فی الدین من حرج. عسر و حرج به مفهوم سختی می باشد مثلا روزه گرفتن باعث سختی بیمار  می شود. در توضیح این آیه می توان گفت روزه گرفتن با توجه به اصل نفی عسر و حرج  از ذمه بیمار برداشته شده در این مثال متوجه خواهیم شد که عسر و حرج فقط در مورد طلاق کاربرد ندارد وقتی قانون گذار مقرر نموده که زن در نکاح با احراز عسر و حرج قادر خواهد بود به ازدواج خاتمه دهد و طلاق بگیرد قاعده ای تحت عنوان قاعده  نفی عسر و حرج را بنا نهاده است.

طلاق و عسر و حرج

بر اساس قوانین امروزی وقتی زوجه دادخواست طلاق می دهد باید مستند به یکی از مواد 1119و1129و1130 قانون مدنی باشد. در ماده 1130 قانون مدنی به عسر و حرج اشاره شده است  که محقق نمودن آن بر عهده دادگاه می باشد.

در این ماده از عسر و حرج این تعبیر را نموده است: وقتی شرایطی  ایجاد شود  که ادامه زندگی برای زن با سختی همراه شود طوری که زن نتواند در مقابل آن شرایط مقاومت نماید این شرایط همان عسر و حرج خواهد بود. بنابر این این مفهوم کاملا عرفی می باشد و قانون گذار برای تفهیم آن  به مثال و نمونه هایی متوسل شده است. مثل سو معاشرت  شوهر که از مواردی است که  با سو رفتار برابر می باشد.

مصادیق عسر و حرج

1-  اگر زوج به مدت حداقل  شش ماه پشت سرهم یا نه ماه بدون دلیل خانواده اش را ترک نماید.2

– اگر مرد اعتیاد به مواد مخدر(وکیل مواد مخدر در شیراز) یا مشروبات الکلی داشته باشد و  و از ترک آن ها هم خودداری نماید یا این که نتوان او را ملزم به ترک نمود و اعتیاد او با تشخیص پزشک تثبیت شده باشد.

3- مرد به حبس  پنج سال یا بیش تر محکومیت قطعی یافته باشد.

4- اگر مرد زن را ضرب و جرح نماید یا فحاشی کند و این موارد را مستمرا مرتکب شود که با توجه به شرایط زن قابل تحمل نیست.

5- وقتی مرد به بیماری سخت و صعب العلاج روانی یا مسری دچار باشد یا در کل هر نوع عارضه ای که صعب العلاج باشد مانند بیماری ایدز یا سارس که زندگی را دچار اختلال نماید.

شیوه اثبات عسر و حرج

به گفته وکیل طلاق در بندر عباس:یکی از موضوعاتی که در هنگام تقدیم دادخواست طلاق به استناد عسر و حرج  موردنظر قرار داد  این است که مصادیق عسر و حرج را باید در دادگاه احراز نمود  تا قاضی خودش هنگام صدور حکم طلاق بهاین استناد مجاب باشد.

فرضا ترک انفاق باعث مضیقه و و ایجاد شرایط عسر و حرج برای زن می شود  در این حالت می توان ادله متنوعی را ارائه نمود و حکمی قطعی از دادگاه تقاضا نمود مبنی بر این که زوج ملزم به پرداخت نفقه شود و در صورتی که امتناع نماید می توان حکم قطعی کیفری را مبتنی بر ترک انفاق او صادر نمود.

یا در مثالی دیگر که در بند دیگر این ماده راجع به اعتیاد به مواد مخدر آمده است می توان گفت اگر در این موضوع حکمی از محکومیت مرد یا پرونده قضایی مبتنی بر اعتیاد وی قبلا طرح شده باشد یا سابقه ای درمورد بستری او در کمپ ترک اعتیاد  وجود داشته باشد دلیل های محکمه پسندی دال بر اثبات عسر و حرج  می باشد. اگر بخواهیم عسر و حرج زوج را با توجه به سو رفتار او اثبات نماییم می توان به شکایت هایی که از زوج  توسط زوجه  به عمل آمده است استناد نمود و در این مورد دادگاه به راحتی می تواند رای به عسر و حرج بدهد. چرا؟

چون در این خصوص تثبیت سو معاشرت یا رفتار زوج بر دوش زن می باشد  البته که اگر احکامی کیفری یا قضایی در این مورد صادر شده باشد  اثبات این موضوع آسان تر خواهد بود. در مورد طلاق به استناد عسر و حرج نیازی نیست که پولی از طرف زن به مرد پرداخت شود و این  نوع از طلاق یعنی طلاقی که به استناد عسر و حرج ایجاد می شود  از سوی مرد قبل رجوع کردن نمی باشد.

طلاق ناشی از عسر و حرج؛ بائن یا رجعی

به طور کلی طلاق بر دو نوع است یا باین یا رجعی. در طلاق رجعی مرد حق منصرف شدن از طلاق را در دوران عده خواهد داشت. اما در طلاق بائن این حق برای مرد وجود ندارد. طلاقی که حاصل از عسر و حرج می باشد طلاق باین تلقی می‌شود. چون اگر غیر از این بود و مرد حق بازگشت به زن به منظور ادامه زندگی زناشویی را داشت عسر و حرج و حکم طلاق به تقاضای زن بیهوده تلقی می‌شد. چون با بازگشت دوباره مرد و وضعیت پیچیده و سخت و مشقت بار زندگی برای زن دوباره به وجود می‌آمد.

تفاوت طلاق عسر و حرج و طلاق کراهت از  زوج

طلاق در موارد کراهت زن از مرد که در ماده ۱۱۴۶ قانون مدنی به آن پرداخته شده است درست است که از ناحیه زن اقامه می‌شود و نوع آن هم طلاق حرجی خلع از انواع بائن می باشد، از موارد عسر و حرج نمی‌باشد. زیرا برای تحقق طلاق حاصل از کراهت از زوجه احراز دو موضوع ضرورت دارد:

یکی آن که زن برای موافقت شوهر به موضوع طلاق باید مالی را به او پرداخت نماید . در صورتی که در طلاق حرج نیازی به این کار نمی باشد که زن مالی را به مرد پرداخت کند و حتی قادر است حقوق خود مثل مهریه و نفقه معوقه و غیره را نیز درخواست  نماید و این موضوع با طلاق در منافات نیست. در این روش مالی که زن به مرد می بخشد تا طلاق را کسب کند می‌تواند عین مهریه یا برابر آن یا بیشتر یا کمتر از آن باشد.

دوم این که زوج موافقت باید داشته باشد که در برابر مالی که زن بخشش می کند او را طلاق دهد. بنابراین در طلاقی ی که حاصل از کراهت زن است دادگاه قادر نیست مرد را اجبار به قبول مال پیشنهادی زن به عنوان بذل به نماید و نیز قادر نیست بدون اعلام رضایت مرد زن را مطلقه بنماید. در صورتی که در طلاق عسر و حرج ضرورتی به موافقت مرد در طلاق  نسبت به زن نمی‌باشد. دادگاه همین که عسر و حرج زن را محرز کرد، قادر است او را طلاق دهد تا اگر که مرد از حضور در دفتر طلاق و همان جا در دفتر خودداری کند، نماینده دادگاه تشریفات طلاق را انجام می‌دهند و یا دادگاه قادر است که زن وکالت در طلاق بدهد تا با حضور در دفتر طلاق به شکل شخصی تشریفات طلاق را بدون حضور مرد اجرا نماید.

طلاق عسر و حرج و مهریه

به گفته وکیل مهریه در شیراز:به منظور صدور یا عملی شدن رای طلاق به سبب عسر و حرج زن مکلف به پرداخت مالی به شوهر الزاما نمی باشد که همه یا بخشی از آن را ببخشد. در مواردی که عسر و حرج زن برای دادگاه به اثبات می رسد، صدور حکم طلاق و اجبار مرد به طلاق و ضرورت آن منوط به اعطای مال یا گذشت از مهریه به وسیله زن می باشد. اما  به علت تعیین نوع طلاق بهتر آن است که زن بخشی از مهریه خود را ببخشد و البته عموما هر چه بذل مهریه بیشتری انجام شود نشان از عسر و حرج بیشتر زن خواهد بود.

ازدواج موقت و طلاق عسر و حرج

در ازدواج موقت هم درست مانند ازدواج دائم اگر زندگی زناشویی برای زن ایجاد سختی و دشواری کند و عسر و حرج کند و این موضوع در محضر قاضی به اثبات برسد، دادگاه قادر است به الزام شوهر به بخشش ادامه مدت عقد نکاح. اگر الزام مرد میسر نشود رای به انحلال نکاح و قطع مابقی ازدواج صادر می کند.

نشوز مرد و طلاق عسر و حرج

اگر مرد وظایف زناشویی خود را انجام ندهد و در اصطلاح ناشز شود این موضوع هم می‌تواند برای او ایجاد عسر و حرج کند و زن به استناد ناشز شدن مرد می تواند درخواست طلاق را به دادگاه ارائه کند و چنان چه عسر و حرج او مشکل ساز شود و با  دلیل به اثبات برسد، رای طلاق از سوی قاضی نسبت به این موضوع صادر خواهد شد.