نفقه زن چیست

وب سایت حقوقی دادیار به معرفی و بررسی تخصصی نفقه زن چیست؟ و شرایط نفقه زن پرداخته تا بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.

مفهوم نفقه

نفقه  شامل مسکن و لباس غذا و لوازم خانه   همه این ها باید عرفا با اوضاع و احوال زن در تناسب باشد و خدمت کار برای زن در صورتی که زن عادت به این امر داشته باشد یا این که به واسطه بیماری که دارد یا نقضی که در بدن او است لازم است که خادمی داشته باشد. حال اگر زنی بدون این  که مانعی شرعی وجود داشته باشد از ایفای وظایفش در رابطه با مرد بپرهیزد دیگر نفقه به او تعلق نخواهد گرفت. مرد یا شوهر موظف است که بر اساس قانون به زن نفقه بدهد  و اگر از این موضوع خودداری نماید زن این حق را می یابد که هم دعوای مطالبه نفقه را از او به دادگاه ببرد هم دعوای ترک نفقه او را مطرح نماید.

مفهوم ترک انفاق زن

همان گونه که بیان شد ، پرداخت نفقه، از وظایف الزامی مرد در ازدواج است.

حال اگر مرد از این مورد امتناع کند، حالتی به وجود می‌آید که به آن ترک انفاق می‌گویند. ترک انفاق به موردی می‌گویند ، که مردی مکلف به پرداخت نفقه است و از آن امتناع ورزد، البته قوانین مطروحه برای این امتناع و سر پیچی ، ضمانت اجرا و مجازات‌ هایی را بیان کرده‌اند که به آن‌ ها خواهیم پرداخت.

شرایط جرم ترک نفقه زن

در قانون حمایت از خانواده ماده 53 موارد ایجاد این جرم را بیان نموده‌ است.

یکی از موارد ایجاد این جرم، همان گونه که بیان شد، تمکین زن است.

مورد دیگر اما ، توانایی مالی مرد است ، یعنی مرد استطاعت مالی داشته باشد ، البته از این بند نباید این‌گونه برداشت کرد که اگر مردی از توانایی مالی برخوردار نباشد، دیگر وظیفه‌ای در قبال تادیه نفقه نخواهد داشت، خیر، مرد در هر شرایطی، مکلف و موظف به این امر خواهد بود، اما درصورتی‌که توانایی مالی را دارا نباشد، از باب ضمانت اجرای کیفری و مجازات، معاف خواهد بود، ولی برای زن این امکان وجود دارد که با مراجعه به دادگاه خانواده، التزام وی را از طریق حقوقی پیش ببرد.

از دیگر شرایط ایجاد این جرم، شکایت این مسئله به وسیله زن خواهد بود. پس اگر زنی، از مرد خویش، شکایت نکند، از باب ترک انفاق، مرد قابل مجازات نخواهد بود.

طبق ماده 53 : هر کس با داشتن توانایی مالی ، نفقه زن خویش را در صورت تمکین به او نپردازد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب‌النفقه ای که باید حقوقشان را پرداخت کند، امتناع ورزد، به حبس تعزیری درجه شش محکوم خواهد شد.

اما این تعقیب کیفری، منوط به شکایت شاکی خصوصی خواهد بود و در صورت انصراف وی از شکایت، در هر زمان، تعقیب جزایی یا اجرای مجازات متوقف خواهد شد.

تبصره: امتناع کردن از پرداخت نفقه زوجه ای که به ‌موجب قانون، این اجازه را دارد که تمکین نکند، و نیز نفقه فرزندان ناشی از تلقیح مصنوعی یا کودکان تحت سرپرستی، مشمول این مقررات خواهد شد.

مقدار مجازات ترک نفقه زن

در این رابطه، مرد زمانی قابل‌ تعقیب و مجازات خواهد بود که زن وی ، از او شکایت به عمل آورد.

برای زن این امکان وجود دارد که با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی، فرم مخصوص شکوائیه را تکمیل نماید، تا بعد با ارسال پرونده به دادگاه، این مسئله به جریان خود ادامه دهد.

حبس مرد در جرم ترک انفاق زن

ازآن جایی‌که برای این جرم ، مجازات ، به نصف، کاهش و تقلیل پیدا کرده و در دادگاه راه‌های ارفاق و مسامحه برای افراد مجرم وجود دارد ، این امکان وجود دارد که مرد حتی زمانی‌که مرتکب  ترک انفاق شده است، به حبس مجازات نشود ، زیرا نهادها ، مجازات‌های جایگزین را اعمال می‌کنند. البته این‌جا نظر قاضی مؤثر خواهد بود.

تعویق در نفقه زن

سوال این جا است که آیا در مدت زمان عقد تا ازدواج نفقه ای به زن می رسد یا خیر؟ پاسخ خیر است  در فاصله بین عقد تا عروسی نفقه ای از آن زن نخواهد بود. جز این که برای شروع زندگی خود را آماده دانسته و مرد همسر را به خانه نبرد وکه در این حالت زن مستحق دریافت نفقه خواهد بود. زن وقتی شوهرش نفقه پرداخت نمی کند  و یا نفقه فرزندان را نمی پردازد می تواند از مرد شکایت به عمل آور و هم دعوای مطالبه نفقه را اقامه نماید و هم دعوای ترک نفقه را در مرجع صالح طرح کند.

این را هم باید تذکر دهیم که فقط نفقه زمان کنونی قابلیت طرح شکایت کیفری دارد و نفقه زمان گذشته  ماهیت حقوقی دارد و باید  به وسیله دادخواست حقوقی مورد مطالبه قرار بگیرد  زن این امکان را هم دارد که نفقه ای که به تعویق افتاده است را درخواست نماید  اما فرزندان این امکان را ندارند که در مورد نفقه گذاشته مطالبه کنند.  در قانون مدنی و از لحاظ شرعی این را هم باید بگوییم که مادر هیچ تکلیفی برای تامین نفقه ندارد اما چنان چه پدر و جد پدری در قید حیات نباشند یا قدرت تامین و پرداخت نفقه طفل را نداشته باشند  مادر باید نفقه را بپردازد.

حال اگر مادر هم نتواند این  موضوع را به عهده بگیرد  اجداد مادری باید عهده دار پرداخت نفقه طفل بشوند اگر پدر فوت کند یا توانایی مالی برای پرداخت نفقه نداشته باشد این تکلیف بر دوش جد پدری می باشد.

نفقه زن در دوران عقد

حوزه حقوقی و قانون مدنی حقی را برای زن در نظر گرفته است تحت عنوان حق حبس. یعنی زن قادر است بعد از عقد نکاح دائم  از تمکین خواه عام و یا خواه خاص خودداری نماید تا زمانی که همه ی مهریه ی خود را دریافت کند.

در این حالت، این شکل از عدم تمکین زن مانعی برای دریافت نفقه نخواهد بود و زوجه در اینجا ناشزه تلقی نمی شود. اما چنان چه زن مهریه حال و مشخصی داشته باشد یا چنان چه از شوهر تمکین کند دیگر واجد حق حبس نخواهد بود و همچنان باید به انجام تکالیف زناشویی خود ادامه دهد تا واجد حق نفقه شود.

نفقه زن در عقد موقت

بر اساس قانون مدنی و با توجه به عرف رایج در ایران در عقد منقطع و موقتی یا در اصطلاح عرفی در صیغه، مرد هیچ الزام و تکلیفی به پرداخت نفقه نخواهد داشت. جز این که در هنگام عقد موقت این موضوع شرط شده باشد که مرد مکلف است به زن هزینه هایش را پرداخت کند و در غیر این صورت زن حق مطالبه و درخواست نخواهد داشت.

نفقه زن در طلاق

چنان چه زن و شوهر از هم طلاق بگیرند و طلاق از نوع رجعی باشد،در زمان عده که برابر با سه طهر می باشد نفقه بر دوش زوج سابق می باشد. چون در طلاق رجعی زوجه در حکم همسرش می باشد. جز این که طلاق در زمان نشوز زن اتفاق افتاده باشد. اما در جایی که فسخ نکاح صورت گرفته است یا طلاق از نوع باین است مثل طلاق قبل از نزدیکی یا طلاق در زمان یائسگی و طلاق خلع و مبارات که برای شوهر حق رجوع برقرار نیست، مرد، تکلیف پرداخت نفقه را  ندارد.

جز این که طلاق بائن در هنگام حاملگی زن اتفاق بیفتد که در این حالت تا زمانی که زن وضع حمل نماید، مرد باید نفقه را بپردازد. در واقع این نفقه برای امرار معاش زن وجبران سختی هایی است که زن در دوره حاملگی تحمل نموده است.

چنان چه مرد فوت کند، در دوره عده که برابر با چهار ماه و ده روز می باشد، نفقه باید به زن تادیه گردد و تادیه آن برعهده نزدیکانی که تکلیف پرداخت نفقه دارند، می باشد.

گواهی نشوز و عدم پرداخت نفقه

بر اساس قانون مدنی، زن در شرایطی واجد حق نفقه می‌شود که از انجام تکالیف زناشویی خودداری نکند. پس اگر زن تمکین عام و خاص را انجام ندهد و مرد با ارائه دادخواست، الزام به تمکین زوجه نماید، اما زن تمکین نکند و بعد از قطعی شدن رای دادگاه گواهی نشوز زن صادر شود در نتیجه دیگر او واجد حق نفقه نمی باشد. اما در برخی موارد زنب ه منظور عدم تمکین دلیل موجهی دارد. از جمله ترس بدنی به این مفهوم که مرد زن را ضرب و جرح شدید می کند و این رفتار را تکرار کرده است و زن به منظور اثبات ادعای خود باید گزارش کلانتری و استشهادیه و شکوائیه را ارائه نماید. تا برای رئیس دادگاه این دلیل موجه، محقق شود.

رسیدگی به دعوای نفقه زن

اگر مرد نفقه زن را تامین نکند او قادر است به وسیله ی مراجع قضایی صالح خانوادگی و شورای حل اختلاف حق خود را درخواست کند. در این دعوا مرد باید ثابت کند در خانه ای مشترک وسایل اولیه زندگی را برای زن آماده کرده و نیز مخارج درمان و خوراک و پوشاک و غیره را با در نظر گرفتن جایگاه و منزلت زن فراهم کرده است. اما چنان چه مرد هزینه‌های زن را پرداخت نکرده باشد و قادر نباشد که تأییدیه آن را اثبات کند با در نظر گرفتن نظریه کارشناسی که بر اساس شرایط زن صادر می شود، نفقه گذشته و حال و آینده زن مشخص شده و رئیس دادگاه بر اساس آن را صادر می‌کند که مرد مکلف به پرداخت آن به شکل ماهیانه می باشد.

خصوصیات نفقه زن و تفاوت آن با نفقه فرزند

-نفقه فرزند زیرمجموعه نفقه اقارب تلقی می شود و دارای خصوصیاتی است که سبب تفاوت آن با نفقه زن خواهد شد. از جمله خصوصیات نفقه فرزند آن است که در درجه نخست بر دوش پدر قرار دارد و مکلف است که نفقه را پرداخت کند. در شرایطی که پدر توانایی مالی به منظور پرداخت نفقه داشته باشد، اما  نفقه فرزندش را پرداخت نکند این امکان وجود دارد که نسبت به اقامه شکایت کرد و نفقه را درخواست نمود.

-در مورد نفقه زن باید گفت که  چنان چه زنی نسبت به دریافت نفقه اقامه شکایت کند قادر است نفقه معوقه و پیشین و آینده خودش را نیز از شوهر مطالبه نماید. اما دریافت نفقه فرزند تنها نسبت به آینده میسر است.  مضاف بر این که با توجه به ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی در مورد نفقه کسی، مستحق نفقه می باشد که دارا نیست و قادر نیست به واسطه اشتغال به شغلی اسباب امرار معاش خود را تهیه کند.

از نظر عرفی عموماً دختر تا سن ازدواج و پسر تا وقتی که شغل و درآمد معینی دارا  نباشد و به تحصیل مشغول باشد قادر است از نفقه ای که بر دوش پدر گذاشته شده است برخوردار باشد. مضاف به این که بر اساس ماده ۱۲۰۴ قانون مدنی پرداخت نفقه اقارب با توجه به توانایی مالی نفقه دهنده میسر است و اگر پدر توانایی مالی به پرداخت نفقه را دارا نباشد امکان شکایت از آن وجود ندارد و تنها در صورتی می توان از پدری که نفقه نمی‌پردازد شکایت کرد که دارای تمکن مالی برای پرداخت نباشد.

پس در شرایطی که پدر توانایی مالی به پرداخت نفقه را دارد امکان شکایت از آن مقدور نیست اما در مورد نفقه زوجه این موضوع صادق نیست چون مرد در هر شرایطی تکلیف دارد مایحتاج عادی زن را تامین کند و اگر استطاعت مالی هم نداشته باشد، باز هم زن قادر است نسبت به عدم پرداخت نفقه از سوی شوهر اقامه شکایت کند.