سرقت چیست

وب سایت حقوقی دادیار به معرفی و بررسی تخصصی سرقت چیست؟ و شرایط سرقت پرداخته تا بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.

مفهوم سرقت

در قانون مجازات اسلامی سرقت به معنای ربودن پنهانی مالی است که متعلق به دیگری باشد. برای احقاق جرم ‌سرقت باید فعلی مثل ربودن و کش رفتن و برداشتن و گرفتن و قاپیدن و بلند کردن مال دیگری بدون توافق و اطلاع مالک یا متصرف آن انجام شود. البته درخفا بودن عمل انجام شده و اراده انجام عمل مجرمانه و آگاهی نسبت به مالکیت شخص دیگر و وجود سوء نیت، این جرم را تکمیل می کند.

تعریف سرقت

سرقت به مفهوم ربودن مال دیگری به شکل مخفیانه و بدون توافق صاحب مال می باشد. به جز سرقت‌های مستوجب حد، در بقیه سرقت ها شرط پنهانی و مخفی بودن آن می باشد. به علاوه در همه انواع سرقت ها عدم توافق مالک در ربوده شدن مال شرط می باشد. مثلاً در جرم قاپیدن کیف عمل مخفیانه انجام نمی گردد. اما در هر حال توافق و رضایت مالک هم وجود ندارد.

ضرورت جرم سرقت آن است که مالک بر مال دست یابد و چنان چه پیش از دستیابی کامل بر مال دستگیر شود، شروع به جرم سرقت اتفاق افتاده است. مال مورد سرقت مال منقول می باشد که قابل ربایش است و سرقت در مورد اموال غیرمنقول صدق نمی‌کند. سرقتی که موجب حد است آن سرقتی می باشد که به شکل پنهانی از حرز انجام می گردد. به این مفهوم که مال مورد سرقت در جایی متناسب آن نگهداری شده است و از دسترسی افراد به آن ممانعت به عمل آمده است.

شرایط وقوع سرقت حدی

برای این که سرقت حدی باشد چند شرط باید به وقوع بپیوندد:

-مال در حرز مناسب حفاظت شده باشد. یعنی مال در جایی واقع گردد که عموماً به منظور مراقبت از آن از دسترس افراد بدون اذن مالک مناسب باشد.

-ارزش مال مورد سرقت برابر با چهار و نیم نخود طلای مسکوک باشد که بتوان آن را خرید و فروش نمود. سرقت اوراق بهادار سبب حد نخواهد بود.

-حرز و مالی که  در آن قرار گرفته است، متعلق به شخص دیگر باشد و آن سارق نباشد.

-مال مورد سرقت جزو اموال دولتی یا عمومی یا وقت نباشد.

روش های اثبات سرقت حدی

شهادت دو مرد عادل و علم و آگاهی قاضی با توجه به اسناد و مدارک و نتیجه تحقیقات  و دو مرتبه اقرار سارق نزد قاضی  از ادله ی  اثبات سرقت حدی است. چنان چه سارق یک بار اقرار کند، مال مسروقه به صاحب آن برگردانده می‌شود اما سرقت حدی نخواهد بود. به منظور اثبات سرقت می توان از ادله اثبات دعوا در امور کیفری مثل اقرار شهادت سوگند و علم قاضی استفاده نمود. در سرقت حدی حتماً  سارق باید اقرار نماید. در غیر این صورت سرقت حدی ثابت نمی شود. چنان چه اثبات سرقت با شهادت صورت بگیرد این شهادت باید از سوی دو مرد باشد که به سرقت شهادت دهند.

شرایط اثبات حد نسبت به سارق

برای تحقق مجازات حق نسبت به سارق باید شرایط زیر نیز فراهم باشد:

-شاکی شکایت کرده باشد و گذشت نکند.

اگر سارق پیش از صدور حکم مال مسروقه را به هر شکلی مثل صلح و سازش و معامله تحت مالکیت خود در آورد سرقت حدی زایل می شود.

-چنان چه سارق پیش از اثبات جرم توبه کند جرم سرقت از بین می‌رود. اما گذشت  شاکی بعد از صدور حکم اثری در اجرای مجازات نخواهد داشت و مجازات اجرا خواهد شد.

مجازات سرقت حدی

-در دفعه اول سرقت، قطع چهار انگشت دست راست

-در دفعه دوم، قطع پای چپ سارق از بخش پایین برامدگی آن به شکلی که نیمی از بدن و مقداری از محل مسح به جای بماند.

-در دفعه سوم حبس ابد.

-در دفعه چهارم اگر سارق در زندان باعث سرقت حدی شود، اعدام می شود.

سرقت تعزیری

در این جا باید به این نکته اشاره کنیم که همواره  ۱۴ شرط به شکل هم زمان باید وجود داشته باشد تا سرقت حدی تلقی شود. در غیر این موارد سرقت تعزیری است. که با توجه به شرایط ارتکابی جرم و مجازات آن از درجه خفیف تا شدید متفاوت است.

سرقت تعزیری مشدد

مجازات سرقت جمعی در شب

اگر سرقت در شب اتفاق بیفتد و سارقان دو نفر یا بیش از دو نفر باشند و حداقل یکی از آن ها سلاح به ظاهر یا مخفیانه حمل کند، در شرایطی که بر حامل اسلحه عنوان محارب صدق نکند، مجازات مرتکب یا مرتکبان حبس ۵ تا ۱۵ سال و شلاق تا ۷۴ ضربه می باشد.

سرقت توام با آزار و اذیت

اگر سرقت همراه با آزار یا سارق، مسلح باشد، به حبس از سه ماه تا ۱۰ سال و شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم خواهد شد و اگر جرح هم واقع شود، مضاف بر مجازات جرح،  به حداکثر مجازات ده سال محکوم می‌شود. آزار و اذیتی که از آن صحبت می‌شود باید در حین انجام عمل سرقت انجام شود. به فرض اگر بعد از آن که سارق صحنه را ترک کرد و با فردی در خیابان درگیر شد این آزار و اذیت در حین سرقت نیست. البته این امکان وجود دارد که آزار و اذیت نسبت به شخصی غیر از صاحب مال انجام شود مثل سرایدار.

سرقت از صحنه حادثه

به فرض دو اتومبیل با هم تصادف نمایند و اشخاص به جای کمک به حادثه دیدگان شروع به غارت اموال آن ها کنند. در این صورت مجازات مرتکب اگر با شرایط سرقت حدی تطابق نداشته باشد، حبس از یک تا پنج سال و تا ۷۴ ضربه شلاق خواهد بود. این موضوع شامل اشخاصی که ماشین را رها کرده تا صحنه تصادف را ببینند نخواهد شد. موید این مطلب  آن است که درماده ۶۵۸ قانون مجازات اسلامی می خوانیم اگر در مناطق سیل زده و یا جنگ زده یا زلزله زده یا دچار آتش‌سوزی شده یا در محل تصادف رانندگی سرقت انجام شود و شرایط سرقت حدی را دارا نباشد، مرتکب به مجازات حبس یک تا پنج سال و ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.

سرقت تعزیری ساده

سرقتی که شامل هیچ یک از این موارد نباشد، سرقت تعزیری ساده خواهد بود و مجازات آن حبس از سه ماه و یک روز تا دو سال و ۷۴ ضربه شلاق است و چنان چه فردی مال دیگری را برباید و عمل او شامل عنوان سرقت نباشد حبس از ۶ ماه تا یک سال در انتظار او خواهد بود.

اگر کسی مرتکب سرقت تعزیری ساده شود، با توجه به ماده ۶۶۱ قانون مجازات اسلامی به سه ماه و یک روز تا دو سال حبس و ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌شود که این تعزیر درجه ۶ می باشد.

سرقت ادبی

گاه این امکان وجود دارد که شخصی دارای یک اثر هنری یا ادبی باشد و فرد دیگر بدون اجازه و ذکر نام، اثرش را منتشر نماید. چنین اقدامی در ماده ۲۳ قانون حمایت حقوق مولفان و هنرمندان و مصنفان جرم انگاری شده است و سرقت های تعزیری درجه شش محسوب می شود.

سرقت رایانه‌ای

در ماده ۱۲ قانون جرایم رایانه‌ای بیان شده است، چنان چه شخصی به صورت غیرمجاز داده‌هایی را  که متعلق به شخص دیگری است را برباید، اگر عین داده‌ها در اختیار صاحبان باشد، به جزای نقدی از ۱۰۰ هزار تومان تا ۲ میلیون تومان محکوم خواهد شد. اگر این داده ها در اختیار مالک آن نباشد به حبس ۹۱ روز تا یک سال یا جزای نقدی از پانصد هزار تومان تا ۲ میلیون تومان یا هر دو مجازات محکوم می شود.

شیوه رسیدگی به سرقت

رسیدگی به جرم سرقت با در نظر گرفتن اندازه مجازات آن، در صلاحیت محاکم قضایی گوناگونی می باشد. چنان چه سرقت حدی باشد از آن جایی که مجازات آن قطع عضو است، دادگاه کیفری ۱ صالح به رسیدگی می باشد. اما راجع به سرقت های تعزیری با توجه به درجه مجازات این امکان وجود دارد که دادگاه کیفری یک یا دادگاه کیفری ۲ صالح به رسیدگی باشند. چنان چه مجازات سرقت تعزیری درجه یک یا دو یا سه به وقوع بپیوندد، به منظور رسیدگی به آن دادگاه کیفری ۱ صالح می باشد. در غیر این صورت دادگاه کیفری دو صلاحیت رسیدگی به این جرم را خواهد داشت.

معاونت در جرم سرقت

معاون با اقدامات خود، احراز جرم را ساده می کند. معاون در جرم سرقت هم مجازات می‌شود. به این شکل که معاون در جرم سرقت حدی به حبس تعزیری درجه پنج یا شش محکوم خواهد شد. اما معاونت در جرم سرقت تعزیری به یک تا دو درجه پایین تر از مجازات جرم ارتکابی محکوم می شود. مثلاً چنان چه مجازات سارق تعزیری درجه ۲ است، معاون به تعزیر درجه سه یا چهار محکوم خواهد شد.

مطلق یا مقید بودن جرم سرقت

برای احراز یک جرم در برخی مواقع انجام یک رفتار صرفاً کافی می باشد. مثلاً جرم ‌توهین با انجام رفتار توهین آمیز به وقوع می پیوندد. بنابراین جرم توهین از جرایم مطلق می باشد. اما در برخی از جرایم مضاف بر رفتار باید با نتیجه همراه باشد تا جرم به شکل کامل اتفاق بیفتد. این جرایم مقید هستند. جرم سرقت هم از دسته جرایم مقید است. یعنی حتماً باید نتیجه جرم اتفاق بیفتد. تا بتوان گفت جرم‌ سرقت واقع شده است. نتیجه جرم سرقت خارج کردن مال از سلطه مالک است. در حقیقت مال باید از دسترس مالک خارج شود.

قابل گذشت یا غیر قابل گذشت بودن جرم سرقت

با در نظر گرفتن قانون مجازات اسلامی، سرقت از دسته جرایم غیر قابل گذشت است. در حقیقت با توجه به قانون مجازات اسلامی شروع به تعقیب و رسیدگی و اجرای مجازات در مورد جرم سرقت نیازمند شکایت شاکی خصوصی نمی باشد. به پیروی از آن رضایت شاکی هم در توقف رسیدگی و اجرای مجازات اثری نخواهد داشت.

اما امروزه با تصویب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری سرقت موضوع مواد ۶۶۱ و ۶۶ ۵ و ۶۵۷ و ۶۵۶ قانون مجازات اسلامی منوط بر این که ارزش مال مورد سرقت بیش از ۲۰۰ میلیون ریال نباشد و سارق سابقه محکومیت موثر کیفری نداشته باشد، قابل گذشت در نظر گرفته شده است. پس در این موارد شروع به تعقیب و رسیدگی و اجرای مجازات، لازمه اش شکایت شاکی خصوصی و عدم گذشت او خواهد بود.

سرقت به عنف چیست

منظور از به عنف، استفاده از زور و خشونت است. مقصود از سرقت به عنف یا زورگیری گرفتن یا تلاش برای اخذ مال دیگری به زور یا با تهدید و ترساندن است. وجود واژه عنف در عنوان سرقت، آزار و اذیت و تهدید و قهر و غلبه در حین انجام سرقت است. این جرم عموما در مکان‌های خلوت با سلاح انجام می شود و به سبب آشکارا انجام گرفتن سرقت، سارق با قربانی روبه‌رو می‌شود.

مجازات سرقت به عنف

سرقت به عنف یا زورگیری در دسته سرقت های تعزیری مشدد است. در دعاوی کیفری قانون مستقلی برای آن تعیین نشده است. بر اساس ماده ۶۵۲ قانون مجازات اسلامی چنان چه سرقت توام  با ازار باشد یا سارق مسلح باشد همان طور که قبلاً اشاره شد به حبس  از سه ماه تا ۱۰ سال و شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم می‌گردد. اگر جرح هم اتفاق بیفتد علاوه بر مجازات جرح، اکثر مجازات این ماده محکوم خواهد شد.

انواع سرقت به عنف

سرقت های به عنف عبارتند از سرقت موبایل، سرقت پول نقد، سرقت طلا و جواهرات، غیر از این موارد سرقت وسیله نقلیه و موتور و خودرو سواری هم که با تهدید و زوری انجام شود، سرقت به عنف خواهد بود.