ارث زن در عقد موقت چگونه است؟
وب سایت حقوقی دادیار به معرفی و بررسی تخصصی ارث زن در عقد موقت چیست؟ و شرایط ارث زن در عقد موقت پرداخته تا بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.
مقدمه ارث زن در عقد موقت
بیشترین ارتباطات میان افراد در زمینه مالی انجام می شود و بعد از مرگ نیز ادامه می‌یابد. این موضوع فقط به دوره حیات فرد مختص نمی شود .
بعد از فوت آن چه تعامل مالی انسان را استمرار می‌بخشد انحصار وراثت است و به همین جهت هر فردی باید تکلیف مال خود را قبل از مرگ به شکل مشخصی، تعیین نماید . همه وراث برای این که قادر باشند ارث فرد فوت شده را تقسیم کنند، باید گواهی انحصار وراثت در اختیار داشته باشند. این موضوع زمانی معلوم می‌شود که افراد و صیتی از متوفی در اختیار داشته باشند و آن را در اختیار وکیل دادگستری قرار دهند.
شاید این سوال در ذهن بسیاری از ما نقش ببندد که انحصار وراثت چیست و چه مفهومی دارد؟ این سوال زمانی بیشتر قابل طرح است که شخصی می میرد و ترکه ای از او باقی می ماند وقتی شخص فوت می کند نزدیکان او باید انحصار خودشان را در ارث بردن از متوفی به اثبات برسانند. یعنی باید در یک محکمه قضایی اثبات کنند که وارث متوفی هستند. دادگاه سهم الارث هر کدام از وراث آن را تعیین می‌کند. تشریفاتی که برای این کار انجام می‌شود تحت عنوان انحصار وراثت نامیده می شود. رایی را که دادگاه در این زمینه صادر می‌کند را گواهی انحصار وراثت می نامند
مفهوم وارث
به طور کلی افراد به دلیل سبب و نسب از هم ارث می برند. مالکیت ورثه نسبت به ترکه ی متوفی تنها در حالتی واقع می شود که حقوق و دیون ترکه پرداخت شده باشد. این حقوق و دیون شامل کفن و دفن میت ودیون مالی متوفی و وصایای متوفی تا ثلث ترکه می باشد.
وقتی که بدهی‌های متوفی پرداخت نشده باشد هیچ یک از ورثه قادر نیستند، نسبت به اموال او معامله ای را انجام دهند و چنان چه تا قبل از این اعمال معاملاتی کنند، معاملات نافذ نخواهد بود و افرادی که طلبکار از متوفی هستند، قادرند معامله را بر هم بزنند. مضاف بر آن چنان چه افرادی که میان وارثان هستند بمیرند و تاریخ فوت یکی معلوم و دیگری از نظر اولویت، نامعلوم باشد تنها آن شخصی که تاریخ فوتش مجهول است از دیگری ارث می برد.
انواع نکاح
در حوزه حقوقی ازدواج بر دو قسم می باشد. نکاح دائم و موقت. درست است که معمول بودن نکاح موقت در ایران به اندازه نکاح دائم نیست و مردم آن را موضوعی مذموم می‌شمارند اما ازدواج دائم در کشورهای غربی و حتی برخی از کشورهایی مثل تونس و عراق و مراکش و سوریه و مصر اسلامی هستند جاری نیست و مورد پذیرش قرار نگرفته است.
نکاح موقت شکلی از ازدواج است که در میان اهل تشیع و مشروع و حلال به شمار می‌رود. اما اهل سنت آن را نوعی ازدواج حرام می شناسد. در این شکل از ازدواج مواردی مثل مهریه و مدت صیغه و تاریخ پایان ازدواج و تعداد و مذهب باید درج شود. به شکل کلی ارث بردن زن از شوهر در نکاح موقت و یا ارث بردن شوهر از زن در این شکل از ازدواج در میان فقها اختلافاتی را به وجود آورده است. نظری که مورد قبول فقهای اسلامی واقع شده است این که زن در ازدواج موقت و همچنین مرد نمی تواند در ازدواج موقت از هم ارث ببرند.
این نظر در قانون مدنی نیز مورد قبول قرار گرفته و معیار عمل دادگاه ها و مراجع قضایی می باشد. یافتن شیوه حقوقی به منظور نکاح موقت که سال های طولانی ادامه داشته و ۲ طرف مثل زن و شوهر دائمی قصد زندگی مشترک دارند. اما به علت موانع قانونی امکان ثبت رسمی ازدواج موقت به شکل ازدواج دائم برقرار نیست.
شباهت بین ازدواج دائم و موقت
نکاح دائم و موقت در بسیاری از موارد مشابه می باشند. مثلاً آثار نکاح موقت به جز در فسخ و ارث مثل ازدواج دائمی می باشد یا مقررات راجع به فرزندان در دو نکاح یکسان است. آثار مشابه هم دارد. فرزند حاصل از نکاح موقت از همه حقوقی که فرزند حاصل از ازدواج دائم بهره‌مند می‌شود، برخوردار است.
به شکل کلی باید گفت در قانون مدنی قوانین ویژه ازدواج مقرر شده است و به شکل استثنا در مورد نکاح موقت هم موادی مورد توجه قرار گرفته است. در واقع قانون گذار در قانون مدنی راجع به نکاح موقت به وضع مقرراتی که در ازدواج دائم معین نموده است. مبادرت نورزیده و فقط موارد اختلاف این دو ازدواج را مطرح کرده است و به بیان همین این چند مورد اکتفا نموده است.
شرط ارث در عقد موقت
دو طرف هر قرارداد این امکان را دارند که هنگام انعقاد آن عقد هر شرطی را که بر خلاف ذات عقد و باطل کننده آن نباشد را مطرح نمایند و بر آن توافق کنند. رعایت نظم عمومی و عرف و قوانین تدوین شده مانع اجرای دسته ای از شروط نخواهد شد.
شرط ارث در نکاح موقت از موارد مورد اختلاف هست و دسته ای از فقها این شرط را قبول کردند. اما در قانون مدنی شرط ارث در ازدواج موقت مورد قبول نیست. با توجه به ماده ۹۴۶ قانون مدنی ایران موضوع ارث بری زن و شوهر در ازدواج موقت قابل قبول نمی باشد و از نظر یکی از مشاهیر حقوق شرط ارث بردن در نکاح موقت هم به سبب در تضاد قرار گرفتن با قوانین آمره ارث باطل خواهد بود. بنابراین موضوع حمایت قانونی از بحث ارث در نکاح موقت منتفی می باشد.
فلسفه ممنوعیت ارث در نکاح موقت
از علل ممنوعیت ارث در نکاح موقتی می تواند به این سبب باشد که بیشتر ازدواج‌های موقت به شکل مخفیانه صورت می‌گیرد و بعد از فوت یکی از زن و شوهر وراث از قبول این شرط خودداری می‌کنند و سبب بروز اختلافات و دعاوی مختلف می شود. مضاف بر آن عموما ازدواج موقت با توجه به وجه تسمیه آن موقتی می باشد و امکان از هم جدا شدن آن هر موقع با اراده ای مرد یا پایان گرفتن مدت ازدواج برقرار می باشد.
شیوه قانونی به منظور شرط ارث در ازدواج موقت
وصیت به یک سوم اموال هر یک از زن و شوهر در نکاح موقت ممنوعیتی ندارد و فردی که وصیت به سود او انجام گرفته است، بعد از فوت همسر خود قادر است یک سوم دارایی اش را صاحب شود. شیوه قانونی دیگر آن است که در موقع عقد موقت و پس از آن اموالی که خواهان انتقال آن پس از فوت به همسر می باشد را به شکل رسمی به او انتقال دهد. تا بقیه ورثه امکان اعتراض به آن را نداشته باشد. این شیوه ها تنها در شرایطی قابل اعمال است که دو طرف عقد موقت هدف زندگی مشترک طولانی داشته باشند اما به اسبآبی مانع قانونی امکان ثبت ازدواج دائم را ندارند.
طلاق رجعی عقد موقت و ارث بری
در طلاق رجعی چنان چه در دوره عده یکی از زن و شوهر فوت کند، موضوع فرق خواهد کرد. زن و شوهر در این صورت پیش از پایان دوره ی عده از هم در طلاق رجعی ارث خواهند برد. اما در طلاق بائن ارثی جاری نمی باشد. چنان چه زن و شوهر بعد از فارغ شدن از هم با طلاق خلع یا مبارات که امکان رجوع به هم را ندارند با نکاح موقت مجددا عقد نکاح منعقد کنند، در این صورت اگر یکی از زن و شوهر فوت کند هیچ ارثی به شخص دیگر تعلق نمی گیرد و فرقی بین عقد موقت بعد از طلاق یا عقد موقت دیگر برقرار نیست.
چنان چه مرد زن خود را در دوره بیماری متصل به فوت طلاق دهد و مرد بعد از مدت یک سال بعد از طلاق بر اثر همان بیماری فوت کند به شرطی که زن مجددا ازدواج نکرده باشد، امکان ارث بردن از شوهر را دارد، هرچند طلاق بائن باشد.
وضعیت ارث در عقد موقت برای فرزند
فرزندی که بر اثر ازدواج موقت متولد شده است دارای حقوق قانونی می باشد و اگر یکی از پدر و مادر فوت کند سهم الارث فرزند جاری خواهد بود. ضمن آن که نفقه فرزندان در نکاح موقت بر دوش پدر است و شرایط حضانت و نگهداری فرزندان ناشی از ازدواج موقت نیز با ازدواج دائم فرقی نمی کند.
نظر شرط ارث در عقد موقت
عده‌ای از حقوقدانان بر این باورند که درست است در ماده ۹۴۶ قانون مدنی مقرر شده است که زن و شوهری که زوجیت آن ها دائمی است و ممنوعیتی از ارث نداشته باشند قادر هستند از هم ارث ببرند، اما حکم در این ماده با توجه به ماده ۱۰ قانون مدنی به این مفهوم نمی باشد که زن و شوهر در ازدواج موقت امکان برقراری شرط وراثت را نخواهند داشت. بر اساس قول مشهور فقهای عمومی نیز مجوز این شرط وجود دارد. بنابراین عدم ارث بردن در ازدواج موقت مربوط به موقعی می باشد که در آن بحثی از ارث به میان نباشد و عموما هم بدین ترتیب است.
نظر عدم شرط ارث در عقد موقت
عده دیگری از حقوقدانان اعتقاد دارند که این امکان وجود ندارد که در عقد موقت شرط ارث گذاشت. زیرا نتیجه این شرط آن است که مرد یا زن در ازدواج موقت به شکل قانونی جزو ورثه محسوب نمی شوند و از طرف دیگر قواعد راجع به ارث از دسته قواعد آمره محسوب می شود که اشخاص هرگز قادر نیستند، برخلاف آن با هم به توافق و تراضی برسند و با اراده خود شخصی را از دسته ورثه بیرون یا به آن اضافه کنند.
بنابراین افراد قادر نیستند با توجه به اصل حاکمیت قراردادها در مورد موضوعی که از جمله قواعد آمره ی قانونی باشد تصمیم گیری کنند. از طرف دیگر قید زوجیت و دائمی بودن آن در عبارت ماده ۹۴۶ قانون مدنی بیانگر آن است که در عقد موقت نمی توان ارث برای زن و شوهر قرار داد.