قرارداد پیمانکاری چیست
وب سایت حقوقی دادیار به معرفی و بررسی تخصصی قرارداد پیمانکاری چیست؟ و شرایط قرارداد پیمانکاری پرداخته تا بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.
مقدمه قرارداد پیمانکاری
قرارداد پیمانکاری قراردادی می باشد که بر اساس آن کارفرما انجام عملی با شرایط معین شده و در مقابل وجه مشخص شده در مدت معینی را به شخص حقیقی یا حقوقی که پیمانکار است می سپارد.
قرارداد پیمانکاری متعدد می باشد مثلاً ممکن است ایجاد ساختمان یا حمل و نقل و یا تهیه و تدارک کالا باشد
برای تنظیم کردن یک قرارداد پیمانکاری بایستی در ابتدا طرفین قرارداد کاملاً دقیق معین شده باشند و رابطه آنها با یکدیگر هم کاملاً معلوم شده باشد بعد از آن تبیین ماهیت خدمت موضوع قرارداد باید معلوم باشد یعنی به طور مفصل گفته شود که کارفرما از پیمانکار انتظار انجام دادن چه کارهایی را دارد.
شرایط عمومی و اختصاصی قرارداد پیمانکاری
شرایط عمومی پیمان تعهدات تبعی می باشد که به طرفین قرارداد تحمیل می گردد و حقوق و تکالیف طرفین را مشخص می نماید.
تفاوت شرایط عمومی پیمان و شرایط اختصاصی پیمان در این مورد است که شرایط عمومی پیمان شرایط عام می باشد که بر همه قراردادهای پیمانکاری حاکم و غیر قابل تغییر و همین طور غیر قابل اجتناب می باشد اما منظور از شرایط اختصاصی پیمان آن قسمت از شرایط می باشد که طرفین قرارداد خودشان طبق شرایط و اوضاع و احوال و ماهیت قرارداد با یکدیگر توافق می‌کنند و بر روابط شان حاکم می نمایند مورد توجه شما باشد که شرایط خصوصی پیمان هیچ گاه نمی تواند مفاد شرایط عمومی پیمان را نقض کند.
شرایط و انواع قرارداد پیمانکاری
بر اساس ماده ۲۱۹ قانون مدنی اصل در قراردادهای پیمانکاری لازم بودن قرارداد پیمانکاری می باشد
عقود و قرارداد پیمانکاری دو گروه هستند یا ساده هستند و یا تشریفاتی
قراردادهای پیمانکاری انواع مختلفی دارند که در ادامه آن ها را بیان کرده ایم
قراردادهای پرداخت کلی
در این حالت از قرارداد پیمانکار همه کار تعریف شده را با هزینه معین شده و مشخص شده انجام می دهد و قیمت هم امکان دارد به صورت ثابت باشد یا شناور باشد.
قراردادهای دائمی
در خصوص موضوعاتی که به طور مرتب تکرار می شوند همانند تعمیرات دوره ای و هدف کارفرما بیان صرفه جویی در هزینه ها و دیگر تسریع در زمان عملیات پیمانکاری این قرارداد قرارداد مناسبی می باشد.
قراردادهای طراحی و ساخت
در این حالت از قراردادهای پیمانکاری پیمانکار مسئولیت طراحی و ساخت پروژه را به تنهایی انجام می دهد و کارفرما احتیاجات خود را به شکل روشن مشخص می‌کند و پیمانکار منتخبین احتیاجات را مورد مطالعه قرار می‌دهد و پیدا می‌کند و با رعایت استانداردهای کیفی و انجام دادن موضوع پیمانکاری مبادرت می کند برای مثال یکی از این قراردادها قرارداد با کابینت ساز و نجار است
قراردادهای مدیریتی
کارفرما سازمان یا شرکتی را به منظور مدیریت و هماهنگی امور فازهای طراحی و ساخت استخدام می کند تا در کنار پیمانکار فعالیت نمایند بیشتر قراردادهای مدیریتی احتیاج به یک پیمانکار تخصصی دارد
قراردادهای باز پرداخت هزینه
در قراردادهای باز پرداخت هزینه کارفرما متعهد می گردد تا هزینه های مقدمه پیمانکار که همان هزینه‌های واقعی کارگران و کارگاه و مواد مصرفی است را به اضافه مبلغ توافق شده ای به دلیل پوشش دادن هزینه ها و سود پیمانکار پرداخت نماید.
قراردادهای مدیریت پروژه
این حالت از قرارداد کارفرما پیمانکار حرفه ای را معین می کند و اموری همانند معین کردن و تجهیزات کارگاه یا سرمایه‌گذاری و طراحی و اجرای امور بازرگانی و دیگر تاییدات پروژه را بر عهده او می‌گذارد پیمانکار به عنوان مدیر پروژه معرفی می شود و با توجه به درصد پیشرفت پروژه مبلغ معین شده از قیمت پیمان را اخذ می نماید.
قراردادهای سنجشی
قیمت قرارداد در این حالت قراردادها هر چند در ابتدا به شکل تخمینی میی باشد تا حدود کار معین باشد اما تا تمام شدن کار و اندازه گیری تک تک اجزای کار قیمت پروژه معلوم نمی گردد
قرارداد مهندسی/ تامین تجهیزات/ اجرا
به طور معمول صاحبان کار یا کارفرمایان جز اجرای پروژه ها گرفتاری های متعدد دیگری هم دارد و به طور واقع محور اصلی فعالیت آن ها اجرا نمودن پروژه نیست یکی از ویژگی‌های جدید دانش مدیریت شناسایی و هدایت سازمان ها به سمت فعالیت محوری آن ها می باشد
قراردادهای ساخت و توسعه
این حالت از قرارداد شیوه قراردادی در پروژه های توسعه حساب می‌شود و اختیارات و مسئولیتهای پیمانکار در قسمت های گوناگون پروژه معین می‌شود پرداخت‌ها به طور معمول طبق درصد پیشرفت پروژه انجام می‌شود و باقی مانده عوض قرار داد بر اساس مقدار بهره وری اجراکنندگان پروژه پرداخت می‌شود پیمانکار اصلی در انتخاب پیمانکار فرعی آزادی دارد و مهم تحقق پروژه با رعایت معیارهای هزینه و کیفیت و زمان می باشد.
قرارداد پیمانکاری و استارتاپ ها
مورد استفاده قرار داد های پیمانکاری فقط در ساخت و ساز و حمل و نقل آن می‌باشد که هر موقع کارفرما بخواهد کاری را به دیگری واگذار کند و دیگری کار را به هزینه خودش جلو ببرد و در مواعد مشخص شده مقدار پول معین شده را در ازای فعالیت خود و هزینه هایی که تحمل کرده است نماید می تواند از قرارداد پیمانکاری بهره جویند برای نمونه استارتاپی این قصد را داشته باشد که برای تامین اینترنت یا شبکه قراردادی ببندد قادر است از قرارداد پیمانکاری بهره جوید.
قرارداد پیمانکاری ساختمان
پیمانکاری ساختمان در مورد قراردادی می‌باشد که رابطه کارفرما و پیمانکار را تنظیم می‌کند پیمانکاری مجموعه‌ای از خدمات پیمانی و اجرایی می‌باشد که در راستای همه عملیات مرتبط به پروژه‌های راه و ساختمان همانند خاکبرداری و خاکریزی و یا زیرسازی و جدولگذاری و همینطور آسفالت و عایق کاری شرکت در مناقصات و مزایدات دولتی و خصوصی انجام می شود.
حق بیمه و مالیات در قراردادهای پیمانکاری
مالک پیمانکار را تحت عنوان نماینده خود در مدیریت و اجرای پروژه معرفی می‌کند که همه وظایف و مسئولیتهای پیمانکار از تهیه نقشه‌ها و اخذ اجازه های ساخت و تهیه مصالح و ماشین آلات و استخدام پیمانکاران خرد/ محوطه سازی/ حذف فضاهای کارگاهی و همین طور حفظ امنیت و بیمه همه پرسنل کارگاهی و موضوعات محیط زیستی بر عهده شرکت پیمانکاری است.
مسئولیت پیمانکار
بر اساس ماده ۱۳ قانون کار در موضوعات کار از راه مقاطعه انجام می‌شود مقاطعه دهنده وظیفه دارد قرارداد خود را با مقاطعه کار به روشی انعقاد کند که در آن مقاطعه کار متعهد می شود که همه مقررات این قانون را در مورد کارکنان خود اعمال کند.
همچنین ماده ۸۵ قانون کار گفته است برای صیانت نیروی انسانی و منابع مادی کشور رعایت کردن دستورالعمل های که از راه شورای عالی حفاظت فنی برای تامین حفاظت فنی و وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی برای جلوگیری از بیماری های حرفه ای و تامین بهداشت کار و کارگر و محیط کارگر ضمانت می‌شود برای همه کارگاه‌ها و کارفرمایان و کارگران و کارآموزان ضروری می باشد
بر اساس ماده ۹۱ همین قانون هم کارفرمایان و مسئولین همه واحدهای موضوع ماده ۸۵ این قانون وظیفه دارند طبق مصوبات شورای عالی حفاظت فنی برای تامین حفاظت و سلامت و بهداشت کارگران در محیط کار وسایل و امکانات لازم را تحلیل کنند و در اختیار آنان قرار دهند و همین طور چگونگی کار کردن وسایل گفته شده را به آن ها آموزش دهند و در مورد رعایت کردن مقررات حفاظتی و بهداشتی نظارت کنند اشخاص گفته شده هم ملزم به استفاده و نگهداری از وسایل حفاظتی و بهداشتی شخصی و اجرای دستورالعمل های مرتبط به کارگاه هستند.
آیین نامه ایمنی امور پیمانکاری پیمانکار را به این شکل تعریف کرده است پیمانکار یا مقاطعه کار فرد حقیقی یا حقوقی ذیصلاح می باشد که طبق اسناد و مدارک پیمان مسئولیت اجرای عملیات بر عهده وی می باشد
این آیین نامه پیمانکار اصلی را از پیمانکار فرعی جدا کرده است با این توضیح که پیمانکار اصلی فرد حقیقی یا حقوقی ذیصلاحیمی باشد که طبق اسناد و مدارک پیمان به عنوان مجری اصلی پیمان معرفی می‌شود و پیمانکار فردی حقیقی یا حقوقی ذیصلاحیمی باشد که پیمانکار اصلی با او برای انجام دادن قسمتی از اموال قرار داد انعقاد می‌کنند و پیمانکار مربوطه ملزم به اجرا کردن تعهدات به اسناد و مدارک موضوع پیمان است
طبق ماده ۲۲ این آیین نامه پیمانکاران باید صلاحیت انجام کار خود را از لحاظ ایمنی از وزارت کار و امور اجتماعی دریافت کنند و طبق ماده ۳۳ کارفرمایان وظیفه دارند با پیمانکارانی قرارداد انعقاد دهند که صلاحیت انجام دادن کار آنان از لحاظ ایمنی به وسیله وزارت کار و امور اجتماعی پذیرفته شده باشد.
پیمانکاران اصلی و فرعی بر اساس ماده ۴ وظیفه دارند همه مقررات آیین نامه ها و دستورالعمل های حفاظت فنی و بهداشت کار را در موقع عملیات پیمان مال رعایت خود قرار دارد ماده ۶ گفته است در موقع عقد قرارداد هزینه‌های مرتبط با امور ایمنی حساب می‌شود و در متن قرارداد ذکر می‌شود و پیمانکار از شروع قرارداد با نظارت کارفرما وظیفه به اجرای آن دارد ماده دهم گفته هر موقع صاحبکار همه عملیات پیمان را از شروع تا تمام شدن کار به یک پیمانکار سپرده باشد پیمانکار مسئول اجرای مقررات مربوط به حفاظت فنی و ایمنی در کارگاه خواهد بود
بر اساس ماده ۱۱ هر موقع پیمانکار اصلی با موافقت کارفرما اجرای قسمت های گوناگون عملیات پیمان را بر اساس مفاد قرارداد به پیمانکار و پیمانکاران سایر بسپارد هر پیمانکار تنها در محدوده پیمان خود مسئولیت اجرای همه مقررات مرتبط بوده و پیمانکار اصلی مسئول نظارت و همین طور ایجاد هماهنگی فی ما بین آن ها است.
مقدمه قرارداد پیمانکاری
قرارداد پیمانکاری به سبب آن که از شرایط عمومی پیمان و نیز شرایط تعیین شده در قوانین آمره ی کشور تبعیت می‌کند ماهیتی دوگانه دارد و به همین علت تبدیل به شکل خاصی از قراردادها شده است که هر فردی برای تنظیم این دسته از قراردادها یا اقامه ی دعوا در خصوص آن ها نیازمند وکیل متخصص در قرارداد پیمانکاری می می باشد.
مفهوم قرارداد پیمانکاری
منظور از قرارداد پیمانکاری بدین ترتیب می باشد که کارفرما به منظور به اجرا درآوردن پروژه ی خویش با عنایت به تخصصی بودن پروژه ها و قسمت های مختلفی که اجرای یک پروژه را در بر می‌گیرد نیاز به پیمانکاران با تخصص های مختلفی می یابد. مثل پیمانکار اجرای اسکلت ساختمان و فونداسیون ساختمان و نیز برای اجرای این خدمات به پیمانکاران مختلف رجوع می‌کند و به دنبال آن قراردادهای پیمانکاری را تنظیم می نماید.
در این خصوص هرجا توضیح داده شد خیلی فرقی بین این قرارداد با بقیه قراردادها در حوزه های مختلف بین اشخاص عادی جامعه احساس نمی شود. اما فرقی که بین این قراردادها و سایر قراردادهای عمومی جاری می باشد در آن است که قرارداد پیمانکاری مضاف بر این که از قوانین آمره ی کشور تبعیت می کند یعنی از قانون مدنی، باید شرایط عمومی پیمان را هم در بخش قوانین حاکم بر قراردادهای پیمانکاری رعایت کند. به طور کلی رعایت شرایط عمومی پیمان در قراردادهای پیمانکاری که یک سمت آن نهاد دولتی می باشد ضرورت دارد.
مفهوم قرارداد پیمانکاری دولتی
منظور از قرارداد پیمانکاری دولتی قراردادی می باشد یک طرف آن دولت است. دولت در قراردادهای پیمانکاری همیشه در جایگاه کارفرما قرار می‌گیرد و هیچ گاه نهاد دولتی در مقام پیمانکار این قرارداد را منعقد نمی کند.
همان طور که قبلا اشاره شد ضرورت به رعایت شرایط عمومی پیمان در قرارداد ها وجود دارد. این ضرورت رعایت شرایط عمومی پیمان در قرارداد پیمانکاری ویژه قرارداد پیمانکاری دولتی می باشد و در قراردادهای پیمانکاری خصوصی دو طرف قرارداد این ضرورت را نخواهند داشت که حتماً از شرایط عمومی پیمان تبعیت کنند. بنابراین فرق اصلی و اساسی قراردادهای پیمانکاری دولتی با قراردادهای پیمان کاری خصوصی در مورد ضرورت رعایت شرایط عمومی پیمان و مصوبه ها و دستورالعمل هایی می باشد که از طرف سازمان برنامه و بودجه یا امروزه از طرف ستاد سیاست‌گذاری و راهبردی ریاست جمهوری تصویب شده و ابلاغ می گردد.
خصوصیات وکیل قرارداد پیمانکاری
وکیل قرارداد پیمانکاری بعد از رجوع پرونده، نخستین موضوعی که باید به آن عنایت داشته باشد این موضوع است که قرارداد انعقاد یافته قرارداد پیمانکاری دولتی می باشد یا خصوصی و به‌دنبال آن با عنایت به این موضوع و با بررسی دقیق مدارک و اسناد ابرازی اقدام به آماده کردن دادخواست یا لایحه ی ضروری برای تسلیم به دادگاه کند. با توجه به این که قرارداد پیمانکاری از مهم ترین و تخصصی ترین قراردادهایی می باشد که باید در در جامعه تنظیم شود پیشنهاد می شود به منظور تنظیم صحیح این شکل از قراردادها و اقامه ی دعوا در مورد آن از یک وکیل متخصص و با تجربه در این حوزه بهره گرفت.
قرارداد پیمانکاری دولتی متناقض با شرایط عمومی
چنان چه قراردادهای پیمانکاری دولتی متناقض با شرایط عمومی پیمان باشد ضمانت اجرایی آن چه خواهد بود؟ این سوالی است که در نخستین قدم به ذهن متصور می شود. قراردادهای پیمانکاری دولتی اگر بر ضد شرایط عمومی پیمان تنظیم شود، از لحاظ حقوقی با دو نظر روبرو خواهد شد؛ بر اساس نظر دسته ی اول قرارداد پیمانکاری بر خلاف شرایط عمومی پیمان نافذ است و از نظر دسته ی دوم این باور وجود دارد که قرارداد پیمانکاری که بر خلاف شرایط عمومی پیمان انعقاد یافته است، باطل خواهد بود که استدلالات این دسته در ادامه بیان می شود.
اساس نظر دسته ی اول؛ قرارداد پیمانکاری دولتی درست مانند بقیه ی قراردادها هماهنگ با قوانین آمره ی کشور انعقاد می یابد و تعارض با این قوانین این امکان را به وجود نمی‌آورد که سبب عدم نفوذ و ابطال آن شود. از نظر این دسته از حقوقدانان قوانین و مصوبات و آیین نامه های ابلاغ شده از طرف دولت برای قراردادهای دولتی جز مقررات دولتی هر ارگان است و عدم رعایت این قوانین از طرف کارمندان نهادهای دولتی نمی‌تواند سبب باطل شدن قرارداد شود و این عدم رعایت نظامات دولتی از طرف کارمندان نهاد فوق در قرارداد پیمانکاری باعث احراز تخلفات اداری خواهد شد و شخص مورد نظر در جایگاه متخلف باید از طرف سازمان مربوطه محکوم شود.
بر طبق نظر دسته ی دوم از حقوقدانان نفوذ و صحت قراردادهای پیمانکاری که انعقاد یافته و بر خلاف شرایط عمومی پیمان و آیین نامه ها و مصوبات مربوطه انجام شده است با توجه به این که قوانین و مصوبات نهاد دولتی به منظور تامین نظم عمومی می باشد و بر طبق مواد قانون مدنی قراردادی که با نظم عمومی در تضاد باشد باطل است، قراردادهای پیمانکاری خلاف شرایط عمومی پیمان هم باطل خواهد بود و بر اساس ماده ۴ی قانون آیین دادرسی مدنی ،قرارداد مخالف نظم در دادگاه بلا اثر می باشد.
قرارداد پیمانکاری خصوصی یا غیر دولتی
به طور کلی قرارداد پیمانکاری امکان دارد به شکل دولتی یا خصوصی باشد. قرارداد پیمانکاری خصوصی به مفهوم آن است که دو طرف قرارداد، دولتی نیستند. در این خصوص دیگر ضرورتی ندارد از شرایط عمومی پیمان تبعیت شود .مصوبات و آیین نامه هایی که از طرف دولت صادر می‌شود برای این بخش از قراردادهای پیمانکاری ضرورتی ندارد و در قراردادهای پیمانکاری غیر دولتی و خصوصی، قانون مدنی و بقیه ی قوانین حاکم می باشد و بر اساس قواعد عمومی قراردادها در محاکم مورد دادرسی واقع می شود.
مفهوم شرایط عمومی و شرایط خصوصی
به طور کلی قرارداد پیمانکاری شامل سه بخش اصلی می باشد؛ از جمله موافقتنامه و شرایط عمومی و شرایط خصوصی. این سه قسمت در قرارداد پیمانکاری ایجاد کننده ی یک مجموعه هستند که قابل تجزیه نمی باشد.
-منظور از موافقت نامه در قرارداد پیمانکاری خلاصه ای از قرارداد است که در آن طراحی و توافقات اصلی و مشخصات دو طرف مندرج شده است.
– شرایط عمومی در قرارداد پیمانکاری بر طبق شرایط عمومی پیمان قید شده است و یا در قراردادهای پیمانکاری خصوصی هماهنگ با تراضی دو طرف تنظیم می شود.
منظور از شرایط خصوصی شرایطی می باشد که شرایط عمومی پیمان ذکر نشده است و دو طرف به منظور تکمیل این مورداز قرارداد به توافقاتی دست می‌یابند و این توافقات در قالب شرایط خصوصی پیمان مورد توجه قرار می‌گیرد. اما با عنایت به شرایط عمومی پیمان چنان چه در قرارداد پیمانکاری این سه قسمت با هم در تضاد باشد اولویت با موافقت نامه و در مرحله ی بعد با شرایط خصوصی و در آخر با شرایط عمومی می باشد. پس در یک قرارداد پیمانکاری امکان دارد که به این ترتیب در پیمانکاری و شرایط خصوصی مورد رعایت قرار نگیرد و دو طرف توافقی مخالف آن چه که ایراد شد با هم نمایند که این موضوع از نظر حقوقی بلا اشکال است.
رسیدگی به پرونده ی پیمانکاری
با توجه به این که قرارداد های پیمانکاری بسیار شناخته شده نیست. برای مردم سوالات و ابهامات زیادی را به وجود می آورد. قرارداد پیمانکاری درست مانند بقیه ی دعاوی در دادگاه عمومی قابل اقامه می باشد. یعنی هر خواسته ای که کارفرما یا پیمانکار از هم تقاضا کنند باید مانند بقیه ی دعاوی چنان چه حقوقی باشد در دادگاه حقوقی و اگر کیفری باشد در دادسرا یا دادگاه صالح کیفری اقامه گردد و حاصل آن که مرجع خاصی برای رسیدگی به این دسته از پرونده‌ها پیش بینی نشده است.
پس در مورد شیوه ی رسیدگی به پرونده های پیمانکاری نیز باید یادآور شد که با عنایت به تخصصی بودن این دسته از قراردادها به طور خاص نباید انتظار داشت که قاضی دادرسی کننده در این خصوص دارای تخصص باشد و به طور شخصی به بررسی مسیر قرارداد بپردازد . به همین سبب پرونده به منظور ملاحظه و بررسی به کارشناس متخصص در این حوزه ارجاع می‌شود و قاضی رسیدگی کننده با عنایت به نظر کارشناس، حکم و رای مقتضی را صادر می کند.
قرارداد پیمانکاری دائمی
مقصود از قرارداد پیمانکاری دائمی آن است که این قرارداد بین کارفرما و پیمانکار به شکل دائمی برای مدت زمان طولانی تنظیم می گردد. در این شکل از قرارداد، منافع پیمانکار محفوظ می ماند و برای اقداماتی که به شکل دائم و متداول صورت می‌گیرد از این دسته از قراردادها بهره برده می‌شود. این شکل قرارداد به شکل قراردادهای با قابلیت تغییر و قراردادهای سریال دار و قراردادهای با مدت زمان مشخص و محدود تنظیم می گردد.
قرارداد پیمانکاری موقت
با توجه به قرارداد پیمانکاری موقت قراردادی منعقد می‌شود که برای یک مدت زمان مشخص و انجام یک پروژه کار معین بین پیمانکار و کارفرما تنظیم شده است. زمان قطع کار در قرارداد و در عنوان آن به شکل شفاف تعیین می‌شود و هزینه ی مشخصی نیز برای آن پیش‌بینی می‌گردد. البته این نکته را هم باید یادآور شد که قرارداد پیمانکاری موقت و دائمی هر دو انواع مختلفی را دارا می باشد و هر یک از این قراردادها به منظور خاصی برای پیشبرد اقدامات تنظیم می شود. از جمله این قراردادها قراردادهای پرداخت کلی و قراردادهای بازپرداخت هزینه و قراردادهای سنجشی و قراردادهای مدیریتی و قراردادهای مهندسی و اجرا و تجهیزات و قراردادهای مدیریتی پروژه و قراردادهای طراحی و ساخت و قراردادهای ساخت و توسعه می باشد.