ارتداد چیست؟

وب سایت حقوقی دادیار به معرفی و بررسی تخصصی ارتداد چیست؟ و شرایط ارتداد پرداخته تا بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.

تعریف عمل ارتداد :

ارتداد ، عملی است که بیانگر کفر و رویگردانی از دین مبین اسلام می باشد .

با توجه  به منابع معتبر اسلامی ، در می یابیم که عمل ارتداد ، در واقع یک اصطلاح فقهی بوده و بنابراین باید از دیدگاه فقیهان واجد شرایط ،  به بررسی این عمل بپردازیم .

با مراجعه به فقه اسلامی ،  در می یابیم که ارتداد ، در واقع عملی است که از یک شخص مسلمان به منظور انکار دین مبین اسلام ،  سر می زند .

بنابراین ، در صورتی که شخص مسلمانی  ، از دین اسلام بازگردد و آن را انکار کند ، و به عبارت دیگر کافر شود ،  مرتکب عمل ارتداد شده و اصطلاحا مرتد شناخته خواهد شد .

فلسفه ی ممنوعیت ارتداد :

عمل ارتداد ، در فقه اسلامی ، ممنوع بوده و برای مرتکب آن ، مجازات هایی نیز در فقه اسلامی میش بینی شده است .

در خصوص فلسفه ی ممنوعیت رفتار ارتداد ، اختلاف نظر هایی وجود دارد .

به گفته ی برخی ، به موجب نص صریح قران ، اکراهی در دین نبوده و بنابراین ، نمی توان مرتکب ارتداد را مورد مواخذه قرار داد .

در یک حکومت اسلامی همچون حکومت جمهوری اسلامی ایران ، دین اسلام در جامعه ، تنها یک مذهب نبوده بلکه عامل وحدت و هم بستگی بین افراد و آحاد جامعه شده و بنابراین شخصی که به انکار دین مبین اسلام بپردازد ، در واقع موجب از بین رفتن این وحدت حاکم بر جامعه شده و بنا براین حکومت اسلامی ،  موظف است که به مقابله با این عمل بپردازد .

از دیدگاه دیگر ، ممکن است اشخاصی با داشتن اهداف تخریب و تزلزل در دین اسلام و حکومت اسلامی  ، به طور صوری ، ابتدا به دین اسلام ایمان اورده و سپس با انکار آن و ایجاد تبلیغات منفی ، قصد عملی کردن اهداف خود را داشته باشند بنابراین ، مقابله با این عمل الزامی می نماید .

. شرایط ارتداد :

ارتداد ، هم با لفظ و هم با فعل محقق می شود ارتداد با لفظ :

ارتداد با لفظ ، به این گونه است که شخص به طور صریح ، با الفاظی ، به انکار دین مبین و یا پیامبر اسلام پرداخته و یا آن که ضروریات دین مبین اسلام را مورد انکار قرار دهد .

به طور مثال ، در صورتی که شخص مسلمانی ،  وجوب نماز و یا روزه را که از ضروریات دین اسلام می باشد را مورد انکار قرار دهد ، مرتد شناخته خواهد شد .

• ارتداد با عمل :

ممکن است شخص بدون آن که سخنی بگوید ، با انجام اعمالی حکم به ارتداد او داده شود .

به طور مثال اگر شخص با سجده کردن در برابر بت و یا با انجام رفتاری که مبین انکار دین مبین اسلام باشد ، مرتد شناخته خواهد شد .

جرم انگاری ارتداد :

در هیچ کجای قوانین ایران و به طور خاص ،  در قانون مجازات اسلامی ایران ، عمل ارتداد ، مورد جرم انگاری قرار نگرفته است .

عنصر قانونی این جرم با توجه به ماده ی ۲۲۰ قانون مجازات اسلامی و همچنین اصل صد و شصت و هفت قانون اساسی مشخص می شود .

به موجب اصل صد و شصت و هفت قانون اساسی ، قاضی محکمه ، موظف است که حکم پرونده هایی  را که به وی ارجاع می شود را از قوانین یافته و اعمال کند .

بنابراین ، قاضی یک محکمه ، نمی تواند به بهانه ی سکوت و یا نقص قانون ، از رسیدگی پرونده های ارجاعی خود داری کند .

در صورتی که قوانین دارای نقص بوده و ساکت باشند ، قاضی موظف است که با مراجعه به منابع معتبر اسلامی و یا فتاوی فقهی ، حکم قضیه را یافته و اعمال نماید .

ماده ی ۲۲۰ قانون مجازات اسلامی ،  بیان می دارد که جرایم مستوجب حدی که توسط این قانون مورد جرم انگاری قرار نگرفته است ، محکمه با توجه به اصل صد و شصت و هفت قانون اساسی ،  باید حکم قضیه را از منابع اسلامی و فقهی یافته و اعمال کند .

ماده ی ۲ و ۱۲ قانون مجازات اسلامی نیز به بیان اصل قانونی بودن جرم و مجازات پرداخته است .

با توجه به نکات فوق ،  در می یابیم که در خصوص جرایم مستوجب مجازات حدی، در واقع استثنایی بر اصل قانونی بودن جرم و مجازات بوده و قضات محاکم حتی در صورتی که عملی مورد جرم انگاری قانون گذار قرار نگرفته است را می توانند با توجه به منابع اسلامی ،  جرم دانسته و مجازات را بر آن ها اعمال کنند .

شرایط مسئولیت اشخاص :

برای آن که بتوانیم شخصی را مرتد محسوب کنیم ، علاوه بر شرایطی که در فوق برای انجام جرم بیان کردیم  ، مرتکب رفتار باید دارای شرایطی بوده تا بتوانیم مسئولیت کیفری عمل را بر وی اعمال کنیم .

شرایط مذکور عبارت است از :

• عقل
• بلوغ
• اختیار
• قصد

بنابراین اگر ، شخصی رفتاری مصداق ارتداد انجام داد اما فاقد یکی از شرایط فوق باشد  ، چنین شخصی را نمی توان مرتد محسوب و مورد مواخذه و مجازات قرار داد .

به طور مثال ، اگر یک شخص تحت اسارت بوده و در واقع به دلیل اجبار و اکراه ، دین مبین اسلام را مورد انکار قرار دهد  ، چنین شخصی مرتد نبوده و بنابراین نمی توان وی را مجازات نمود و هم چنین است در خصوص ارتکاب اعمال مصداق ارتداد توسط یک شخص دیوانه و مجنون .

ادله ی اثبات ارتداد :

عمل ارتداد با ادله  ی زیر قابل اثبات می باشد .

• اقرار :

برای آن که اقرار شخص در خصوص ارتداد خود معتبر و واجد اثر باشد ، باید اقرار دارای تمامی شرایط عمومی خود باشد .

به طور مثال ، اقرار باید نزد قاضی در محکمه انجام گرفته و شخص مقِر ،  برای اقرار به ارتکاب عمل ، دارای اختیار باشد .

بنابراین  ، در صورتی که مشخص شود اقرار شخص در اثر شکنجه و یا اکراه صورت گرفته است ، این اقرار معتبر نبوده و فاقد اثر می باشد .

در ضمن لازم به ذکر است که یک بار اقرار شخص برای اثبات ارتداد کفایت می کند و نیازی به تکرار اقرار نمی باشد .

. بینه :

بینه ، به معنای شهادت شرعی بوده که دارای حجیت می باشد .

شهادت شهود ، باید دارای شرایط لازم باشد تا موجب اثبات ارتداد گردد .

بنابراین شهادت یک شخص مجنون پذیرفته نخواهد شد .

برای اثبات عمل ارتداد ، شهادت دو شاهد مرد واجد شرایط شهادت ، لازم می باشد فلذا شهادت زنان  ، موجب اثبات عمل ارتداد نخواهد شد .در قانون برای شاهدی که در دادگاه عمل شهادت را انجام میدهد شرایطی ذکر گردیده است و البته تنهادر صورت دارا بودن همه این شرایط شهادت معتبر خواهد بود و میتوان اقدام به تعدیل شاهد نمود و قاضی در صورت تکمییل بودن شرایط حکم را بدهد  و اما در ضورت عدم یکی از شرایط میتوان اقدام به جرح نمود به این عمل جرح و تعدیل شاهد میگویند.

شک و تردید :

با رجوع به فقه اسلامی ، باید قائل بر این شویم که اگر شخصی در حالت شک و تردید نسبت به دین اسلام باشد ، نمی توانیم او را مرتد محسوب کنیم .

به طور مثال اگر شخصی شک داشته باشد که آیا نماز واجب است یا خیر ، نمی توانیم او را مرتکب عمل ارتداد و به موجب آن محکوم به مجازات در نظر گرفته شده برای ارتداد کنیم .

مجازات ارتداد :

همان طور که در گذشته بیان کردیم ، عمل ارتداد در قوانین جزایی ایران مورد جرم انگاری قرار نگرفته است بنابراین ، برای دست یابی به مجازات عمل ارتداد ، ناگزیر از مراجعه به احکام فقهی خواهیم بود .

با توجه به منابع اسلامی و فقهی  ، مجازات در نظر گرفته شده برای ارتداد بستگی به نوع ارتداد متفاوت است .

انواع ارتداد :

ارتداد به دو نوع تقسیم می شود :

• ارتداد فطری :

در صورتی که یک شخص دارای والدین مسلمان باشد و به عبارت دیگری یک شخص به صورت مسلمان متولد شود ، اگر دین مبین اسلام را انکار کرده و اصطلاحاً مرتد شود ، چنین شخصی مرتد فطری نامیده خواهد شد .

• ارتداد ملی :

اگر شخصی والدین مسلمانی نداشته باشد و یا مسلمان متولد نشود و پس از آن به دین اسلام پیوسته  و سپس با انکار دین مبین اسلام ، از آن روی گردان شده باشد ، چنین شخصی را مرتد ملی می دانیم .

مجازات مرتد فطری :

شخصی که مرتد فطری باشد ، بنا بر نظر غالب فقها ، توبه ی او پذیرفته نشده و بنا بر این در صورتی که مرد باشد ، محکوم به مجازات اعدام خواهد شد .

اگر شخص مرتد فطری یک زن باشد ، محکوم به حبس ابد می  شود .

مجازات مرتد ملی :

در صورتی که شخصی مرتد ملی باشد ، در ابتدا وی توبه داده می شود .

اگر این شخص از توبه خودداری کند ، در این صورت به مجازات اعدام در صورت مرد بودن ، محکوم خواهد شد و اگر مرتد ملی یک زن باشد ، در این صورت به مجازات حبس محکوم خواهد شد .

با توجه به نکات فوق ، در می یابیم که در صورتی که یک زن مرتد شود ، بدون توجه به نوع ارتداد آن ، به مجازات اعدام محکوم نخواهد شد .

فسخ نکاح :

با توجه به این امر که ازدواج زن مسلمان با شخص غیر مسلمان ممنوع می باشد ، در صورتی که مرد مرتد شود ، عقد نکاح وی خود به خود فسخ شده و همسر وی ملزم به نگه داشتن عده ی وفات می باشد .