سقط جنین چیست؟

وب سایت حقوقی دادیار به معرفی و بررسی تخصصی سقط جنین چیست؟ و شرایط سقط جنین پرداخته تا به بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.

مفهوم سقط جنین

سقط جنین  یعنی بیرون کردن حمل پیش از زمان طبیعی زایمان به شکلی که زنده و قابل زندگی نباشد. در واقع سقط جنین اتلاف جنین می باشد. خروج از رحم مادر پیش از زمان مقرر. زیرا امکان دارد جنینی قبل از رسیدن به موعد طبیعی از رحم مادر خارج شود. اما این موضوع باعث از بین رفتن جنین گردد و این امر دربرگیرنده سقط جنین نیست.

ارکان جرم سقط جنین

رکن قانونی

در مورد جرم سقط جنین قانون مجازات اسلامی در مواد ۶۲۲ و ۶۲۳ و ۶۲۴ به این جرم پرداخته و این مواد عنصر قانونی جرم مذکور هستند.

رکن مادی

رکن مادی به مفهوم نمایش سوء نیت و سوء قصد مجرمانه در دنیای واقعی است.

به طور کلی برای این که عناصر مادی جرم سقط جنین معلوم شود،  باید شرایط زیر محرز شود که در این مقاله از مجموعه مقالات حقوقی دادسرا یار به تشریح آن می پردازیم.

بارداری زن

در درجه نخست باید زن حامله بوده و جنین وجود داشته باشد. با توجه به این که جرم سقط جنین از جرایم مقید است، بنابراین برای احراز این جرم  حاملگی زن و وجود جنین از جمله شرایط تحقق این جرم می باشد .پس اگر زنی باردار نباشد یا کسی اشتباهاً فرض کند، زن حامله است و عمل دارو دادن و ضرب و جرح نسبت به او انجام دهد، به عنوان مرتکب جرم سقط جنین مسئولیتی نخواهد داشت. اما برای صدمه  ای که به مادر وارد کرده است، از بابت جرم ضرب و جرح مسئولیت خواهد داشت.

نکته قابل توجه آن که اگر بر اثر جنایت یا صدمه چیزی از زن تلف شود که کارشناس در تعیین انسان بودن آن شک کند، در این وضعیت هم جرم سقط جنین محرز نشده است. اما به سبب صدمه ای که از این حیث به زن وارد شده است مسئولیت متوجه آسیب رساننده خواهد بود.

با توجه به ماده ۱۲۲ قانون  اگر رفتار انجام شده ارتباط مستقیم با ارتکاب جرم داشته باشد، اما به لحاظ مادی که مرتکب از آن بی خبر بوده است، وقوع جرم میسر نبوده است، اقدام انجام گرفته در حکم شروع به جرم تلقی می شود. در شرایطی که به سبب عدم حاملگی یا هر علت دیگری جرم سقط جنین انجام نشده باشد و اعمال انجام گرفته رابطه مستقیم با سقط جنین داشته باش، امکان دارد مرتکب به شروع به جرم سقط جنین محکوم شود.

تفاوت بین بارداری مشروع و غیرمشروع

در قانون مجازات اسلامی در ماده سقط جنین صحبتی از مشروع و غیرمشروع بودن جنین در این جرم نشده است. بنابراین باید این را در نظر داشت که فرقی بین مشروع و غیرمشروع بودن شیوه شکل گیری جنین وجود ندارد و نیز باید یادآور شد که در جرم سقط جنین فرقی بین بارداری از راه نزدیکی طبیعی یا به وسیله لقاح مصنوعی و اهدای جنین هم وجود ندارد.

رفتار مرتکب

برای تحقق رکن مادی جرم سقط جنین رفتار مرتکب باعث اهمیت است. جرم سقط جنین فقط به واسطه فعل تحقق می یابد. اما باید در نظر داشت که اقدام به هر عملی که در نهایت سبب سقط جنین شود، این امکان را به وجود می‌آورد که رکن مادی جرم سقط جنین تلقی شود. پس باید نتیجه گرفت که سقط جنین هم بر اثر فعل  قابل ارتکاب است هم ترک فعل.

قتل کودک زنده در دستگاه

شاید این ابهام برای بسیاری از افراد پیش آید که وقتی کودکی متولد می شود و هنوز  نارس است  و در دستگاه قرار داده می شود اگر به قتل برسد آیا سقط جنین محسوب می شود یا قتل عمد؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت قطعاً این کودک بعد از یک مدت دیگر احتیاجی به دستگاه ندارد و این امکان را می یابد که به شکل طبیعی زندگی کند. بنابراین عمل شخصی که سبب فوت این کودک می‌شود، بر اساس ماده ۴۹۳ قانون مجازات اسلامی و نیز تبصره ماده ۳۰۶ قانون مجازات اسلامی قتل عمد خواهد بود.

چنان چه شخصی ضرباتی را به زن حامله وارد کند و بعد از ورود این ضربات و پس از تولد جنین بر اثر این ضربات فوت کند،  با توجه به تبصره ماده ۳۰۶ قانون مجازات اسلامی جنایت انجام شده قتل عمد است.

رکن معنوی

دو نکته را باید در این مورد در نظر گرفت تا رکن معنوی محقق شود:

اول آن که شخص مرتکب به جنایت نسبت به زن حامله، باید در مورد بارداری زن آگاه باشد. به منظور تحقق سقط جنین باید شخصی که این عمل را انجام می دهد، مطلع از آن باشد که زن حامله است. اگر بی خبر نسبت به حاملگی زن باشد، جرم سقط جنین واقع نشده است و همین طور اگر پزشکی بدون آگاهی از حاملگی بیمار دارویی را نسخه کند که سبب سقط جنین شود، جرم سرقت را مرتکب نشده است.

نکته دوم آن که شخص مرتکب نه فقط باید به شکل عمدی عمل سقط جنین را مرتکب شود، بلکه باید قصد نتیجه مجرمانه را هم داشته باشد. به بیان دیگر امکان دارد پزشکی از بارداری زن آگاه باشد، اما بر اثر قصور و کوتاهی دارویی را تجویز کند که سبب سقط جنین گردد .در این حال نمی‌توان پزشک را به جرم  قتل عمدی تعقیب نمود.

ضمن این که باید یادآور شد در جرم سقط جنین عنوان سقط جنین عمدی و شبه عمدی و خطای محض هم وجود دارد. یعنی امکان آن است که عمل سقط جنین به شکل شبه عمد انجام شود. به این مفهوم که پزشک با علم به این که شخص حامله است اقدام به تجویز دارو کند که سبب سقط جنین او گردد، اما این تجویز دارو بر اثر اصول باشد. در این حالت سقط جنین به شکل شبه عمد واقع شده است.

در مثال خطای محض باید گفت مثلاً فردی عملی را انجام می‌دهد، اما قصد ارتکاب آن عمل را ندارد  و قصدش شخص مورد نظر نیست. خواستار نتیجه به دست آمده نیز نمی باشد. پس امکان دارد که یک فردی ترقه ای را پرتاب کند و به طور اتفاقی در کنار پای یک زن باردار فرود آید و سبب سقط جنین او شود این اقدام خطای محض است. چون  نه قصد فعل انجام شده یعنی در کنار زن حامله ترقه زدن را داشته و نه قصد  نتیجه یعنی سقط جنین را داشته است.

سقط جنین در ماه حرام

اگر سقط جنین در ماه حرام انجام شود، منوط به آن است که روح در جنین دمیده باشد. با در نظر گرفتن ماده ۷۱۶ قانون مجازات اسلامی   دیه جنینی که روح در آن دمیده شده باشد، اگر پسر باشد اندازه دیه مرد و اگر دختر باشد اندازه دیه زن می باشد. همان طور که قتل در ماه های حرام باعث تشدید دیه می شود.که البته شایان به ذکر است قانون مجازات اسلامی درباره مهلت پرداخت دیه مدت زمانی بین 1تا3 سال را تعیین کرده است.

انواع سقط جنین

1- سقط جنین به شکل درمانی

برای تحقق سقط جنین باید سه شرط محرز شود:

الف-اول این که سه پزشک متخصص به شکل قطعی بیماری جنین را که به شکل عقب افتادگی یا ناقص الخلقه بودن یا بیماری که جان مادر را تهدید می کند، تشخیص دهند و ضمن آن که پزشکی قانونی هم آن را تایید نماید.

ب-اقدام به سقط جنین باید پیش از ۴ ماهگی انجام شود

ج-اقدام به سقط جنین باید با رضایت مادر انجام شود و رضایت پدر در این خصوص در صورتی ندارد

وقتی این سه شرط مورد رعایت واقع شود،  سقط جنین مجازات و مسئولیتی برای پزشک ندارد.

2- سقط جنین به شکل غیر مجاز و مجرمان

این شکل از سقط جنین به شکل عمدی به وسیله مادر یا شخص دیگر با ضرب و جرح نسبت به مادر به شکل همکاری در سقط جنین و یا به وسیله پزشک یا ماما انجام می گیرد. سقط جنین به شکل غیر عمدی هم بر اساس ماده ۷۱۵ و ۷۱۶ قانون تعزیرات جرم خواهد بود.

مادری که خودش اقدام به سقط جنین فرزندش کند فقط شامل مجازات دیه می شود. بر اساس ماده ۷۱۸ قانون مجازات اسلامی اگر زنی جنین خود را در هر مرحله از بارداری به طور عمد یا شبه یا خطای محض  سقط کند، دیه جنین به وسیله مرتکب یا عاقله ی او پرداخت خواهد شد. ادویه دادن یا مشورت دادن به زن برای استفاده از ادویه یا وسایل دیگر هم در گروه  سقط جنین های مجرمانه خواهد بود.

مجازات سقط جنین

بر اساس ماده ۴۹۳ قانون مجازات اسلامی از بین بردن جنینی که پیش از موعد به دنیا بیاید و بعد از مدتی بتواند در دستگاه باشد، قتل عمد محسوب شده و مجازات قصاص را خواهد داشت. بنابراین در صورتی جرم حکم قصاص را دارد که جنینی که متولد شده است، زنده بماند و قادر باشد به زندگی ادامه دهد و جنایت پیش از تولد منجر به قصاص نخواهد شد.

-اگر ضارب هدفش ضربه زدن به مادری باشد  که نسبت به حاملگی او آگاهی دارد و نیز سبب سقط جنین را هم در همان حال  فراهم اورد ، اما زن بر اثر ضربه زایمان کند و جنین بعد از چند دقیقه فوت کند، در این حالت جنایت نسبت به مادر و جنین به شکل جداگانه محاسبه می شود. نسبت به مادر جنایت عمد و دارای حکم قصاص است. اما نسبت به جنین شبه عمد و باعث پرداخت دیه و حبس از یک تا سه سال خواهد بود.

-اگر هدف ضربه زدن به  زن حامله باشد، اما نسبت به بارداری او بی اطلاع باشد، در این صورت جرمی که نسبت به زن انجام شده قتل است اما نسبت به جنین به این علت که قصد نداشته است اما جنین بمیرد، قتل خطای محض تلقی می‌شود و عاقله ی ضارب ضامن پرداخت دیه خواهد بودند.

-اگر هدف  ضارب ضربه زدن به شخصی باشد  که کنار زن حامله قرار گرفته است اما به علت خطا در هدف گیری ضربه به زن باردار بخورد، هم نسبت به مادر و هم جنین خطای محض اتفاق افتاده است.

– اگر شخصی با اطلاع از بارداری زن و این که روزهای آخر حاملگی اش را می گذراند با این هدف که جنین زنده متولد شود و بعد بمیرد مورد هدف قرار بدهد، چنان چه زن فوت کند نسبت به او قاتل عمدی خواهد بود. اگر فوت نکند جنایت عمدی که سبب قصاص عضو یا دیه می‌شود را خواهد داشت و نسبت به نوزاد قتل عمد مرتکب شده و مجازاتش قصاص است.در مورد بحث تخفیف مجازات میتوانید در سایت خودتان یعنی دادیار مطالعه لازم را به عمل بیاوردید.