مستثنیات دین چیست؟
وب سایت حقوقی دادیار به معرفی و بررسی تخصصی مستثنیات دین چیست؟ و شرایط مستثنیات دین پرداخته تا بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.
مقدمه مستثنیات دین :
در صورتی که شخص مدیون از پرداخت دین خود امتناع کند ، طلبکار وی می تواند جهت وصول دین خود ، به محکمه حقوقی مراجعه کرده و اقدام به طرح دعوا علیه شخص مدیون نماید .
در صورت پیروزی شخص طلبکار در محکمه ، حکم صادر شده در صورت قطعی بودن و صدور اجراییه به تقاضای محکوم له ، قابلیت اجرا خواهد داشت .
پس از صدور اجراییه ، محکوم علیه ملزم به اجرای حکم می باشد .
در صورتی که این شخص از پرداخت محکوم به خودداری کند ، به تقاضای محکوم له ، اموال او جهت وصول محکوم به قابل توقیف خواهد بود .
برخی از اموال ، قابلیت توقیف به منظور پرداخت محکوم به ندارند .
در این مقاله به بررسی و معرفی این اموال پرداخته و قواعد حاکم بر آن ها را معرفی خواهیم کرد .
علت ایجاد مستثنیات دین :
در صورتی که به مصادیق معرفی شده در قوانین برای مستثنیات دین توجه کنیم ، در واقع در می یابیم که قانون گذار ، قصد جلو گیری از ایجاد عسر و حرج برای محکوم علیه و اشخاص تحت تکفل او بوده و بدین منظور با ایجاد قواعدی تحت عنوان قواعد مستثنیات آن و ذکر مصادیق آن ، محکوم علیه را از اعسار و حرج نجات خواهد داد .
اموالی که جهت وصول محکوم به قابلیت توقیف ندارند ، اصطلاحاً مستثنیات دین معرفی می شوند .
در قوانین مختلفی به اموالی که مصداق مستثنیات دین می باشند پرداخته شده است .
در ادامه این قسمت با توجه به این قوانین به معرفی این اموال خواهیم پرداخت .
قانون اجرای احکام مدنی :
به موجب ماده ۶۵ قانون اجرای احکام مدنی ، مستثنیات دین شامل موارد زیر می شود :
- البسه و اشیا و همچنین اسبابی که جهت رفع نیازهای ضروری محکوم علیه و افراد خانواده او لازم می باشد ؛ در صورتی که متناسب با وضعیت محکوم علیه در حالت اعسار او باشد .
- ابزار و وسایل کار ساده برای محکوم علیه ای که کسبه ، پیشه ور و یا کشاورز می باشد .
با توجه به این امر ، ابزار کار پیشرفته ای که متعلق به محکوم علیه باشد ، جهت وصول محکوم به قابل توقیف می باشد و تنها ابزار کار ساده ، مصداق مستثنیات دین است .
- سایر اموال و اشیایی که به موجب قوانین خاص قابلیت توقیف ندارند .
- در صورتی که محکوم علیه مصنف ، مولف و مترجم باشد و دارای تصنیفات تالیفات و ترجمه هایی باشد که هنوز به چاپ نرسیده اند ، بدون رضایت آن ها توقیف موارد مذکور امکان پذیر نمی باشد و در صورتی که محکوم علیه فوت کرده باشد ، برای توقیف موارد فوق نیاز به رضایت ورثه و یا قائم مقام آن ها می باشد .
قانون نحوه ی اجرای محکومیت های مالی :
به موجب ماده ی بیست و چهار قانون نحوه ی اجرای محکومیت های مالی ، موارد زیر شامل مستثنیات دین می باشد :
- منزل مسکونی محکوم علیه :
منزل مسکونی محکوم علیه ، در صورتی جزو مسثنیات دین محسوب می شود که این منزل ، مورد نیاز محکوم علیه و اشخاص تحت تکفل او باشد و این منزل متناسب با شان محکوم علیه در حالت اعسار او باشد .
در صورتی که شخصی منزلی فراتر از شان خود داشته باشد ، این منزل جهت وصول محکوم به ، فروخته شده و مازاد بر قیمت یک منزل مناسب عرفی ، صرف پرداخت محکوم به خواهد شد .
- اثاثیه ی مورد نیاز جهت رفع نیاز زندگی محکوم علیه و افراد تحت تکفل او ، در صورتی که فراتر از شان وی در حالت اعسار او نباشد .
- آذوقه ، به مقداری که عرفا ذخیره می شود و برای محکوم علیه و افراد خانواده ی او مورد نیاز باشد .
- ابزار و کتب علمی و تحقیقاتی در صورتی که محکوم علیه اهل علم و تحقیق باشد ، اگر متناسب با شان آن ها باشد .
- وسایل و ابزار کار کسبه ، پیشه وران و کشاورزان در صورتی که جهت امرار معاش آن ها ضروری بوده و فراتر از شان آن ها نباشد .
بنابراین اتومبیل شخص ، اگر وسیله ای برای امرار معاش او باشد و محکوم علیه بتواند این امر را در محکمه اثبات نماید ، اتومبیل مذکور جهت وصول محکون به قابل توقیف نمی باشد .
- تلفن مورد نیاز محکوم علیه :
تلفن همراه محکوم علیه در صورتی مصداق مستثنیات دین می باشد که فراتر از شان در حالت اعسار اونباشد .
بنابر این اگر محکوم علیه دارای تلفن همراه ای باشد که ۵۰ میلیون تومان قیمت دارد و مبلغ محکوم به ، یک میلیون تومان باشد نمی توان از توقیف تلفن همراه به استناد مستثنیات دین بودن آن خودداری کرد .
- مبلغی که محکوم علیه جهت اجاره عین مستاجره به موجر پرداخته باشد ، با وجود شرایطی مصداق مستثنیات دین بوده و قابلیت توقیف جهت وصول محکوم به را نخواهد داشت .
اگر عین مستاجره مورد نیاز مستاجر بوده و فراتر از شان او در حالت اعسارش نباشد و همچنین مبلغ فوق برای اجاره ی عین مستاجره لازم باشد و در صورت نبود این مبلغ مستاجر دچار عسر و حرج شود ، این مبلغ قابلیت توقیف را نخواهد داشت .
تبدیل مستثنیات دین :
اگر اموالی که از مصادیق مستثنیات دین می باشد ، به علتی همچون فروش و یا تلف ، به مال دیگری تبدیل شود ، عوض دریافتی قابلیت توقیف را خواهد داشت .
به طور مثال ، اگر یک تخته فرش که جزو مستثنیات دین می باشد توسط دیگری تلف شده و او بابت این امر به شخص مدیون ، مبلغی را پرداخته باشد ، این مبلغ توسط طلبکار ، قابلیت توقیف را خواهد داشت ؛ مگر آن که محکوم علیه اثبات نماید که قصد تهیه ی یک تخته فرش را با این مبلغ دریافتی دارد .
تهیه ی مستثنیات دین :
اگر شخصی ، به موجب عقدی همچون قرض ، مبلغی را از دیگری دریافت کند و به قصد عدم تادیه ی دین خود ، با آن مبلغ اموالی را که از مستثنیات دین می باشد را تهیه کند ، این اموال جهت وصول محکوم به قابل توقیف و فروش می باشد .
احکام جزایی و مستثنیات دین :
در صورتی که حکمی مبنی بر مصادره ی مال و یا ضبط و معدوم کردن و یا رد مال صادر شود ، در خصوص اجرای این احکام ، رعایت قواعد مستثنیات دین الزامی نمی باشد .
به مثال اگر حکمی مبنی بر ضبط یک دستگاه یخچال صادر شود ، نمی توانیم قائل بر عدم توقیف این مال به جهت مستثنیات دین بودن آن شویم .
تامین خواسته :
اگر قرار تامین خواسته صادر شده باشد و خواسته ی مورد نظر خواهان ، موجود باشد ، جهت توقیف ان مال که عین خواسته ی مورد ادعای خواهان می باشد ، رعایت مستثنیات دین الزامی نمی باشد .
اگر توقیف عین خواسته ، امکان پذیر نبوده و یا خواسته ، عین معینی نباشد ، در راستای توقیف اموال خوانده ، رعایت مقررات مستثنیات دین الزامی می باشد .
رضایت و محکوم علیه :
اگر محکوم علیه ، جهت پرداخت دین خود ، اموالی را معرفی کند که مصداق مستثنیات دین می باشد ، در این صورت ، توقیف و فروش مال مذکور ، مجاز و امکان پذیر می باشد .
قانون آیین دادرسی مدنی :
ماده ی پانصد و بیست و سه تا ماده ی پانصد و بیست و هفت این قانون ، به مبحث مستثنیات دین پرداخته است .
به موجب مواد فوق ، قانون گذار اگر چه که به معرفی اموالی که مصداق مستثنیات دین می باشند ، نپرداخته است اما مقرراتی را در این خصوص بیان داشته است .
- به موجب قانون ایین دادرسی مدنی ، تشخیص تناسب اموال با شان محکوم علیه ، بر عهده ی دادگاه صادر کننده ی حکم لازم الاجرا می باشد .
- رعایت مستثنیات دین ، در صورتی لازم می باشد که محکوم علیه در قید حیات باشد و در صورتی که محکوم علیه فوت کرده باشد ، رعایت قواعد مستثنیات دین ، الزامی نمی باشد حتی اگر وراث شخص ، به اموال مذکور نیاز داشته باشند .
علت این امر این است که این اموال در ابتدا صرف دیون شخص متوفی خواهند شد .
- اتومبیل شخص ، در صورتی مصداق مستثنیات دین می باشد که محکوم علیه اثبات نماید که به منظور امرار معاش خود و خانواده اش نیاز به اتومبیل داشته و در واقع این اتومبیل ابزار کار محکوم علیه می باشد .
در غیر این صورت ، اتومبیل شخص قابل توقیف جهت وصول محکوم به می باشد .
- اشخاص حقوقی :
در صورتی که محکوم علیه ، شخص حقوقی باشد ، جهت وصول محکوم به از اموال محکوم علیه ، رعایت مستثنیات دین لازم نمی باشد و در واقع رعایت مقررات مستثنیات دین تنها برای محکوم علیهی که شخص حقوقی باشد الزامی می باشد .
- همان طور که در فوق اشاره کردیم ، در صورتی قواعد مستثنیات دین لازم الرعایه می باشد که مال معین ، خواسته ی معین محکوم له نباشد و در صورتی که حکم به استرداد عین مالی داده شده باشد ، نمی توانیم به استناد قواعد مستثنیات دین ، از رد آن مال خودداری کنیم .