الزام به ایفای تعهد چیست؟

وب سایت حقوقی دادیار به معرفی و بررسی تخصصی سازمان الزام به ایفای تعهد چیست؟ و شرایط الزام به ایفای تعهد پرداخته تا بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.

تعریف تعهد :

تعهد،به معنای تکلیف و وظیفه می باشد .

تعهد در اصطلاح حقوقی ، به معنای الزام شخصی به انجام و یا عدم انجام عملی است که به موجب قانون و یا قرار داد بر عهده  ی او قرار گرفته است .

بنابراین شخصی که به موجب قرارداد و یا قانون ، ملزم به انجام و یا عدم انجام امری می باشد ، متعهد و شخصی که تعهد به نفع او تعیین شده است ، متعهد له نامیده می شود .

تخلف از انجام تعهد :

ممکن است که شخص متعهد ، از انجام وظیفه و تعهدی که بر عهده ی او قرار گرفته است ، امتناع و خود داری نماید ؛ در این صورت ، شخص متعهد له که انجام تعهد به نفع او بوده و وی با لحاظ این امر ، حاضر به انعقاد قرار داد شده است ، باید بتواند منافع خود را حفظ کند و در واقع باید ضمانت اجرایی وجود داشته باشد که از متعهد له حمایت کند .

ضمانت اجرای تخلف متعهد :

در صورتی که متعهد ، از انجام تعهد خود در موعد مقرر ، خود داری کند ، در این صورت ، قانون گذار ، برای شخص متعهد له امکان اقامه ی دعوا علیه متعهد را پیش بینی کرده است . بنابراین متعهد له در صورتی که با امتناع متعهد از اجرای تعهدات خود مواجه شد ، می تواند علیه او در محکمه ، دعوای الزام به ایفای تعهد را مطرح کند . پس از آن که محکمه حکم به نفع متعهد له صادر نمود ، با در خواست متعهد له ، حکم به اجرا گذاشته خواهد شد .

مراحل اجرای رای :

1. مطابق ماده ی دویست و سی و هفت قانون مدنی ،  در ابتدا ، متعهد ، الزام به اجرای تعهدات خود می شود .
2. اگر امکان الزام متعهد به انجام تعهدات خود ممکن نباشد ، مطابق ماده ی دویست و سی و هشت قانون مدنی ، اگر مورد تعهد ، به گونه ای باشد که بتوان تعهد را توسط شخصی غیر از متعهد ، انجام داد ، متعهد له ، مورد تعهد را توسط شخص ثالثی انجام داده و سپس متعهد ملزم به پرداخت اجرت عمل انجام شده می شود .
3. به طور مثال ، اگر مورد تعهد ، رنگ آمیزی یک خانه باشد و متعهد از انجام تعهد خود داری کرده و امکان الزام او نیز نباشد ، می توان رنگ امیزی خانه را به شخص ثالثی سپرده و از متعهد ، اجرت عمل را دریافت کرد . شخص متعهد له نیز می تواند خود به انجام مورد تعهد پرداخته و از متعهد مطالبه ی اجرت کند .
4. اگر عمل مورد تعهد به گونه ای باشد که تنها انجام آن توسط شخص متعهد امکان پذیر بوده و شخص دیگری غیر از او توانایی انجام آن عمل را نداشته باشد ، بنابراین در صورتی که متعهد از انجام تعهدات خود امتناع کند و الزام او ممکن نباشد ، متعهد له تنها می‌تواند اقدام به فسخ قرارداد نماید .

قانون گذار ترتیب فوق را در قانون مدنی معین کرده است متعهد له ،  نمی تواند  از این ترتیب تخلف کند ؛ به طور مثال نمی توان قبل از آن که الزام متعهد را از دادگاه خواستار شویم ، اقدام به فسخ قرارداد نماییم ؛  مگر آن که در قانون و یا توافق طرفین به گونه دیگری مقرر شده باشد .

مرجع صالح :

برای طرح دعوا الزام به ایفای تعهد ، دادگاه عمومی حقوقی محل اقامت متعهد ( خوانده ی دعوا ) و یا دادگاه عمومی حقوقی محل انعقاد قرارداد و یا محل اجرای تعهد صالح به رسیدگی می باشد .

در صورتی که یکی از طرفین دعوا شخص حقوقی دولتی و یا یکی از مراجع دولتی باشد در این صورت مرجع صالح به رسیدگی دعوای الزام به ایفای تعهد قراردادی دادگاه عمومی حقوقی می باشد و نمی توانیم دیوان عدالت اداری را برای رسیدگی به این دعوا صالح بدانیم .

اثبات تخلف متعهد :

در صورتی می توانیم علیه متعهد اقامه دعوا کنیم که در محکمه تخلف متعهد اثبات و احراز شود مسئولیت اثبات این امر در محکمه با توجه به نوع تعهد ، حسب مورد برعهده متعهد و یا متعهد له می باشد .

• در صورتی که نوع تعهد ، انجام فعل مثبتی می باشد ، همانند ساخت یک ساختمان ، در این صورت شخص متعهد باید اجرای تعهد خود را در محکمه اثبات برساند ؛ بنابراین اگر متعهد له ادعا کند متعهد از انجام تعهدات خود امتناع کرده است و متعهد نتواند اجرای تعهدات را اثبات کند ، محکوم خواهد شد .
• اگر تعهد در واقع عدم انجام امری باشد ، شخص متعهد له باید در محکمه تخلف متعهد را اثبات نماید .

به طور مثال اگر مورد تعهد عدم اشتغال به شغل معینی باشد ، متعهد له باید تخلف  متعهد را اثبات کند زیرا اصل بر عدم بوده و سخن متعهد مقدم می باشد مگر زمانی که خلاف آن اثبات شود .

شرایط طرح دعوا :

برای آن که امکان اقامه دعوای الزام به ایفای قراردادی وجود داشته باشد ، باید در ابتدا شرایطی موجود باشد و محکمه پس از احراز وجود این شرایط ، حکم به نفع خواهان صادر خواهد کرد . این شرایط عبارتند از :

• بقای قرارداد منشا تعهد :

منشا و منبع تعهد ، قرار داد منعقده مابین طرفین می باشد . بنابراین در صورتی که این قرار داد  ، به هر علت ، اقاله و یا فسخ و ابطال شود ، دیگر امکان طرح دعوا یا الزام به ایفای تعهد ، وجود نخواهد داشت زیرا منشا و منبع تعهد از بین رفته و بنابراین موجبی برای انجام تعهد باقی نمی ماند .

• وجود امکان اجرایی تعهد :

در صورتی می توانیم شخصی را به انجام تعهدات خود الزام کنیم که امکان اجرای تعهد وجود داشته باشد ؛ بنابراین در صورتی که اجرای تعهد غیر ممکن باشد ، الزام متعهد به انجام آن امکان پذیر نبوده و بنابراین طرح چنین دعوایی معقول نمی باشد .

به طور مثال فرض کنید که قراردادی مبنی بر رنگ آمیزی یک منزل منعقد شده باشد ، در صورتی که پس از انعقاد قرارداد و قبل از اجرای تعهد منزل مذکور در اثر سانحه آتش سوزی تلف شده باشد ، دیگر امکان اجرای تعهد ها وجود نخواهد داشت .

• فرا رسیدن موعد انجام تعهد :

ممکن است که در  ضمن یک قرارداد ، موعدی جهت انجام تعهد مقرر شده باشد .

بنابر این تا قبل از  فرا رسیدن موعد انجام تعهد ، نمی توانم متعهد را ملزم به اجرای تعهد نمود .

بنابراین زمانی می توان دعوای الزام به ایفای تعهد را مطرح کرد که موعد انجام تعهد فرارسیده باشد و متعهد از انجام آن خودداری نماید .

• امکان اجرای تعهد پس از موعد آن :

در برخی از قرارداد ها ، زمان انجام تعهد برای طرف معامله بسیار مهم بوده و در واقع قید انجام معامله می باشد .

به طور مثال ، در صورتی که ۱ باغ جهت انجام مراسم عروسی رزرو شده باشد ، اگر صاحب باغ در تاریخ تعیین شده به تعهدات خود عمل ننماید ، دیگر انجام تعهدات فایده ای نداشته و در واقع دیگر نمی توان تعهد را اجرا نمود ؛ بنابراین طرح دعوای الزام به ایفای تعهد در این صورت امکان پذیر  نمی باشد .

حق حبس :

قانون گذار در صورتی که  دو شخص در برابر هم متعهد به انجام عملی می باشند ، برای هر یک از طرفین حق حبسی مبنی بر عدم اجرای تعهد تا زمان اجرای تعهد توسط طرف مقابل را پیش بینی کرده است ؛ بنابراین در صورتی که هر یک از طرفین قرارداد با اعمال حق حبس خود از اجرای تعهد خود داری کند ، نمی توان علیه او دعوای الزام به ایفای تعهد  را مطرح نمود .

خسارت تاخیر تادیه :

فرض کنید که موعد انجام تعهد ، اول فروردین سال ۱۴۰۰ باشد .

در صورتی که متعهد از انجام تعهد خود در موعد مقرر خودداری کند ، متعهد له  می‌تواند علاوه بر طرح دعوای الزام به ایفای تعهد علیه متعهد ، مطالبه خسارت تاخیر تادیه را نیز از دادگاه خواستار شود .

در صورتی که در قرارداد منعقد شده بین طرفین برای تخلف از انجام تعهد در موعد مقرر ، وجه التزامی تعیین شده باشد ، متعهد له  تنها می‌ تواند پرداخت این وجه التزام را مطالبه کند و دیگر امکان مطالبه خسارت تاخیر تادیه فراهم نیست .

مطالبه ی خسارت عدم انجام تعهد :

همان طور که گفتیم ، ممکن است که در برخی از موارد زمان انجام تعهد قید انجام معامله باشد .

اگر متعهد در این موارد از انجام تعهد در موعد مقرر خودداری کند ، دیگر امکان انجام تعهد وجود نخواهد داشت . بنابراین متعهد له می تواند از شخص متعهد ، خسارت عدم انجام تعهد را دریافت کند .

امکان طرح همزمان دعوای الزام به ایفای تعهد و پرداخت خسارت عدم انجام تعهد وجود ندارد ؛ زیرا زمانی می توانیم خسارت عدم انجام تعهد را مطالبه کنیم که دیگر امکان انجام تعهد وجود نداشته باشد اما هنگامی که دعوای الزام به ایفای تعهد را مطرح می کنیم ، هنوز امکان اجرای تعهد وجود دارد .