حبس تعزیری چیست ؟

وب سایت حقوقی دادیار به معرفی و بررسی تخصصی حبس تعزیری چیست؟و شرایط حبس تعزیری چیست؟پرداخته تا بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.

مفهوم تعزیر و حبس تعزیری :

به غیر از تعزیر سه مجازات دیگر از جمله قصاص و حد و دیه وجود دارد که دارای تعریف معینی می‌باشند و به اندازه ی شدت یا حدت آن   نسبت به جرم اعمال می شود. اندازه این مجازات ها در شرع و قانون به شکل دقیقی تعیین شده است .

مجازات تعزیری از قبل مشخص و تعریف نشده است و با توجه به جرمی که مجرم مرتکب می‌شود و محکومیت آن تعزیری است، مجازات مشخص می‌شود. بر اساس ماده ۶۱۶ قانون مجازات اسلامی در مفهوم تعزیر مقرر شده است که کیفر و عقوبتی می باشد که اندازه و کیفیت آن در شرع تعیین شده و قاضی آن را مشخص می‌کند. تعزیر در برگیرنده ی شلاق و جزای نقدی و یا حبس است.

لازم به ذکر است که ضربات شلاق که در رای تعزیری نسبت به مجرم اجرا می شود، الزاماً باید از تعداد ضربات حد شرعی کمتر باشد  و الا نیازمند صدور حکم تعزیر نمی باشد و می تواند حکم حد را اجرا نمود. مضاف بر این  در اجرای حد در شرایطی که شخص مجری حد هنگام وارد کردن ضربات شلاق سبب آسیب به قسمت دیگری از اعضای بدن  مجرم شود چیز دیگری به او نسبت داده نمی‌شود.

اما اگر ضربات شلاق در تعزیر اجرا گردد و هر شکل آسیب و بخش های دیگر بدن جانی وارد شود، این امر سبب ایجاد مسئولیت در اجرا کننده حکم می‌شود و حتی امکان دارد سبب پرداخت دیه از سوی مجری و حکم شود.

درجات حبس تعزیری:

بر اساس ماده ی ۱۹ قانون مجازات اسلامی مجازات های تعزیری به ۸ درجه قابل تقسیم می باشد.

– در حبس تعزیری درجه یک ، حبس به اندازه بیش از ۲۵ سال اعمال می شود.

– در حبس تعزیری درجه ۲ مجازات زندان بیشتر از ۱۵ سال و کمتر از ۲۵ سال می باشد .

– در حبس تعزیری درجه سه هفت، حبس بیش از ۱۰ تا ۱۵ سال مورد نظر است.

– در حبس تعزیری درجه چهار بیشتر از ۵ تا ۱۰ سال حبس در نظر گرفته شده است.

– در حبس تعزیری درجه5 زندان بین ۲ تا ۵ سال اعمال خواهد شد شد .

– در حبس تعزیری درجه ۶ حفظ بیشتر از ۶ ماه تا ۲ سال مورد نظر محکمه قضایی می باشد.

– در حبس تعزیری درجه ۷ از۹۱ روز تا ۶ ماه راجع به محکوم اعمال می‌شود .

در حبس تعزیری درجه ۷ آن چه مورد نظر قانونگذار است حبس تا سه ماه می باشد.

 مفهوم حبس تعزیری:

حبس تعزیری به زندانی اطلاق می شود که در مقابل حبس ابد واقع شده باشد. این شکل از کیفر به شکلی  عقوبتی تلقی می‌شود که بر اساس شرط و ماده ۱۶ قانون مجازات اسلامی قاضی راجع به آن مختار می باشد. نکت‌ای که باید بدان توجه داشت آن است که در برخی اوقات حبس تعزیری در مقابل حبس تعلیقی واقع می شود و نهایتاً متهم محکوم به اجرای آن حکم نخواهد بود .

صدور حکم تعزیری برای مجازات، فقط زمانی که مجوز خواهد داشت که شخصی مرتکب جرم شده باشد ولی حکم اقدام تامینی امکان دارد از سوی مرجع اداری و نه الزاماً قضایی نیز صادر گردد. با توجه به قانون تقسیم بندی مجازات‌ها در قانون مجازات اسلامی، بر اساس حدود و قصاص و دیات و تعزیرات و اقدامات تامینی و تربیتی تقسیم‌بندی شده است.

تعزیر مجازاتی می باشد که شامل عنوان حد و دیه و قصاص نیست و بر اساس قانون در موضوعات ارتکاب محرمات شرعی یا نقض مقررات حکومتی تعیین و جاری می شود. اندازه و نوع و کیفیت اجرا و قوانین راجع به تعلیق و تخفیف و سقوط و سایر مقررات تعزیر بر اساس قانون قابل تعیین شدن است . دادگاه در هنگام صدور حکم تعزیری مقررات قانونی را در نظر می‌گیرد.

از جمله مواردی که قاضی باید در هنگام صدور حکم تعزیری مدنظر قرار دهد، انگیزه ی مرتکب و وضعیت ذهنی و روانی او در هنگام ارتکاب جرم و روش ارتکاب جرم و اندازه نقض وظیفه و نتایج ضرر آور آن و اقدامات مرتکب بعد از  انجام جرم و پیشینه و وضعیت شخصی و اجتماعی و خانوادگی مجرم و سر تعظیم بر او می باشد.

محکومان به حبس تعزیری:

در حقیقت این شکل از حبس برای آن گروه از جرایمی مدنظر است که برای آن ها در شرع کیفر مشخص و دقیقی مقرر نشده است. عده ایبر این باورند که حبس تعزیری قابلیت فروش را دارد. در حالی که این گونه نیست اما امکان دارد که حبس تعزیری به جزای نقدی بدل شود.

حبس تعویقی:

حال که در این مقاله  به موضوع حبس تعزیری پرداخته شده است بد نیست که راجع به حبس تعلیقی نیز به طور مختصر توضیحاتی ارائه نمود. پس حکم حبس در احکام حبس تعزیری جاری می باشد که به آن حبس تعویقی گفته می‌شود.

برای درک بهتر این موضوع باید به این نکته توجه داشت که مثلا اگر شخصی پس از انجام یک جرم دو سال حکم حبس تعزیری بگیرد در این حالت حبس تعویقی بدین ترتیب مصداق می‌یابد که قاضی به جای صدور حکم و اجرای آن مجرم را ضرورت می دارد که فعالیت خاصی را در مدت زمان مشخصی انجام دهد. بعد از این دوره چنان چه مجرم فعالیت حکم دستور داده شده را به شکل کامل و با تعهد خاتمه دهد، حکم حبس لغو می‌شود. بدین ترتیب محکوم با تعویق حکم خود مواجه خواهد شد و نیز قادر است به شکل کلی این حکم را حذف کند. حبس تعلیقی برای حکم زندان ۲ سال و کمتر از آن قابل اعمال خواهد شد.

حبس تعلیقی:

با عنایت به ماده ۴۱ قانون مجازات اسلامی چنان چه شخصی به پانزده سال حکم زندان تعزیری و کمتر از آن محکوم شود ، قاضی مختار است که قسمتی از این حکم زندانی یا کل ان را در تمام مدت یک تا پنج سال تعلیق کند. معلق نمودن حکم زندان بدان مفهوم است که شخص مجرم به جای روانه ی زندان شدن و اجرای حکم برائت می یابد.

حال اگر در طی مدت زمان تعلیق حکم یعنی یک تا پنج سال مجرم دیگری را مرتکب نشود، حکم زندانی که برای او صادر شده است لغو می‌گردد و در پیشینه کیفری او ثبت نخواهد شد. اما چنان چه این شخص در مدت زمان تعلیق یعنی طی مدت یک تا پنج سال مرتکب جرم دیگری شود و حکم زندان دیگری دریافت کند، او محکوم به تحمل هردو حکم زندان می‌شود و تعلیق از بین می رود.

بر اساس ماده ۴۶ قانون مجازات اسلامی در جرایم تعزیری درجه ۳ تا ۸ دادگاه این امکان را دارد که اگر شرایط تعیین شده برای تعویق صدور حکم مهیا باشد، اجرای کل یا بخشی از مجازات را از یک تا پنج سال معلق نماید. دادستان یا قاضی اجرای احکام کیفری، نیز بعد از آن که یک سوم مجازات اجرا شد، قادرند از دادگاهی که حکم قطعی را صادر کرده درخواست تعلیق نمایند و نیز محکوم این امکان را خواهد داشت که بعد از گذراندن یک سوم مجازات اگر شرایط قانونی برای او مهیا باشد، به واسطه ی دادستان یا قاضی اجرای احکام کیفری درخواست تعلیق کند.

بنابراین تعلیق در مجازات و کیفر زندان به مفهوم آن است که حبس  درجه یک تا ۸ با وجود شرایط مقرر در مقرر در حکم و اجرای مجازات یک تا پنج سال معلق شود. روند دلایلی که امکان دارد قاضی یا دادستان اجرای احکام این حکم را صادر نمایند، وجود علل تخفیف و پیش‌بینی اصلاح مرتکب و جبران ضرر و زیان یا برقراری ترتیبات جبران و فقدان پیشینه کیفری موثر است.

تفاوت حبس تعزیری و تعلیقی:

تعزیر نوعی مجازات می‌باشد و حبس تعزیری حبس های مقرر در ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ می‌باشد و در برابر آن حبس تعلیقی واقع شده است. اما حبس تعلیقی حبسی می باشد که به سبب وجود شرایط تعویق قابل معلق شدن است. چون شرایط تعلیق مجازات از جمله مجازات زندان همان شرایط تعویق می باشد.

خرید حبس تعزیری اشتباه رایج عامه:

از جمله اشتباهاتی که میان عامه مردم رواج دارد خرید حبس تعزیری می باشد. خرید و فروش حبس خودش یک مجازات و کیفر محسوب می‌شود و خود جرم مستقل است و این موضوع میسر نیست.

اما با احراز دلایل تخفیف و تبدیل آن به جزای نقدی و با توجه به جرایم ذکر شده در مجازات های جایگزین حبس این امکان وجود دارد که علل تخفیف مجازات شامل گذشت شاکی یا مدعی خصوصی و همکاری قابل اثر متهم در شناسایی و شرکا یا معاونان و به دست آوردن دلایل و کشف اموال و اشیا ناشی از جرم یا استفاده شده برای ارتکاب آن و نیز شرایط خاص موثر در ارتکاب جرم مثل رفتار و گفتار تحریک آمیز بزه‌ دیده یا وجود انگیزه دارای شرافت در ارتکاب جرم و اعلام متهم پیش از تعقیب یا اقرار موثر او در هنگام تحقیقات مقدماتی و تلاش متهم با هدف تخفیف آثار جرم یا اعمال او برای جبران ضرر حاصل از آن و کم بودن ضرر وارد شده به بزه دیده یا نتایج مضر جرم و دخالت کم شریک و معاون در تحقق جرم، می باشد.

مجازات های جایگزین حبس تعزیری کمتر از یک سال:

اگر حکم حبس تعزیری به مدت یک سال یا کمتر از آن صادر گردد، بر اساس ماده ۶۸ قانون مجازات اسلامی قاضی قادر است آن را به جزای نقدی مبدل کند و یا این که  متهم به جای روانه ی زندان شدن یکی از خدمات عمومی را که قاضی مشخص می کند بدون کسب دستمزد انجام دهد. به این دسته از تصمیمات از طرف قاضی به جای اعمال مجازات حبس مجازات های جایگزین حبس تعزیری اطلاق می‌شود و در مورد دیگر حبس ها این مجازات ها قابل جایگزین شدن و اجرا نمی باشد.