تعدد جرم چیست؟
وب سایت حقوقی دادیار به معرفی و بررسی تخصصی تعدد جرم چیست؟و شرایط تعدد جرم چیست؟پرداخته تا به بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.
تعدد جرم :
بعضی از دلایل در حالتی که وجود داشته باشد باعث تشدید مجازات فرد مرتکب جرم می شود که در اصطلاح حقوقی به آن ها علل مشدده مجازات گفته می شود
علل مشاهده مجازات مشمول دو بخش علل عمومی و علل خصوصی است علل عمومی مشاهده مجازات یا تکرار جرم می باشد و یا تعدد جرم و دلیل اختصاصی مشدده مجازات مشمول علل نوعی و علل فردی است که مرتبط به شرایط مجرم می باشد همانند ارتکاب جرم موقع شب و یا وجود ثروت یا مأموریت دولتی برای بزهکار حین ارتکاب جرم.
تعریف تعدد جرم
تعداد جرم موقعی مطرح می گردد که فردی مرتکب جرایم متعدد گردد و بدون این که متهم به منظور اتهامات متعدد پیشین خود به محکومیت کیفری قطعی رسیده باشد همان طور که چند دقیقه قبل هم اشاره کردیم تعدد جرم یکی از عوامل تشدید مجازات تلقی میشود وضعیت تشدید مجازات به خاطر تعدد جرم موقعی فراهم میشود که فردی مرتکب جرمی واقع شود و بدون این مورد که برای این جرم او حکم محکومیت قطعی کیفری صادر گردد او مرتکب جرم دیگری واقع می شود که در این صورت تعدد جرم محقق شده است و مجازات او سبب تشدید قرار می گیرد.
نکته مهم این مورد است که صرف مقدم بودن یک جرم برای جرم دیگر کافی تعدد نیست یعنی همان تعداد حساب می شود غیر از این که یک استثنا اتفاق بیفتد که آن هم موقعی است که یک جرم مقدمه یک جرم دیگر واقع شود
یعنی ارتکاب جرم موخر بدون جرم پیشین غیر ممکن باشد در این حالت تنها مجازات جرم موخر اجرا می گردد. یعنی هیچ موقع جرم مقدمه لازم مجازات ندارد به طور مثال دارا بودن مواد مخدر به قدرت مصرف روزانه و استعمال نمودن آن مجازات اتفاق نمی‌افتد یا شخص تنها به خاطر استعمال آن مجازات واقع می شود و یا سرقت از خانه های دیگران و وارد شدن غیر مجاز به منزل دیگری ورود مقدمه لازم سرقت می باشند بنابراین مرتکب تنها به دلیل سرقت مورد مجازات قرار می گیرد.پیشنهاد سایت دادیار به شما کاربران گرامی این است که با وکیل مواد مخدر در شیراز مشورت نمایید و از راهنمایی های ایشان بهره مند شوید.
اما در مقابل جرم آدم ربایی و توقیف غیرقانونی چنانچه امکان دارد آدم را با این مقدمه جرم توقیف غیرقانونی لحاظ شود اما مقدمه لازمه آن می باشد به این در یک توقیف غیرقانونی بدون اتفاق افتادن آدم‌ربایی هم ممکن است بنابر این رابطه این دو جرم تعدد حساب می شود و یا در دو جرم حمل سلاح غیرمجاز و ارتکاب قتل هم رابطه تعدد در سر جای خود است.
انواع تعدد جرم:
تعدد امکان دارد از نوع تعدد مادی باشد که اصطلاحاً به آن تعدد عینی یا حقیقی و یا واقعی هم می‌گویند همین طور امکان دارد از نوع تعدد معنوی باشد که به این نوع تعدد تعدد روانی و یا تعدد اعتباری هم می گویند لذا بایستی اشاره کرد که تعدد جرم دو نوع مادی و معنوی به همراه دارد
تعریفی که در مورد تعدد جرم در بخش پیشین گفتیم تعریف از تعدد مادی جرم بود اما تعدد معنوی جرم بر اثر ماده ۱۳۱ قانون مجازات اسلامی موقع اتفاق می‌افتد که رفتار واحدی عناوین مجرمانه متعددی به همراه داشته باشد که در این حالت فرد مرتکب به شدیدترین مجازات محکوم می شود
لازم به بیان است تعریفی که از تعدد معنوی جرم در مورد جرایم قابل تعزیر انجام می شود.
به طور مثال موقعی که فردی با جعل نمودن امضا سهم الارث متوفی را منتقل می کند به طور واقع با انجام دادن رفتار واحد که همان جعل امضا است مرتکب دو عنوان مجرمانه جعل امضا و منتقل نمودن سهم الارث گردیده و یا موقعی که فردی بدون دارا بودن گواهینامه رانندگی به رانندگی می‌پردازد و باعث قتل غیر عمدی فرد دیگری می شود در این حالت وی با انجام عمل واحد یعنی رانندگی کردن دو عنوان مجرمانه را که رانندگی بدون گواهینامه و قتل غیر عمد است را انجام داده است.
همچنین طبق رای وحدت رویه ترک انفاق زن و فرزندان هم از عناوین تعدد معنوی جرم حساب می شود به این حالت که شخص با ارتکاب عمل واحد که همان انفاق از سبب به عنوان مجرمانه که ترک انفاق زن و ترک انفاق به فرزندان است واقع می گردد.
تعدد مادی در جرایم تعزیری بر اساس قانون کاهش مجازات:
حبس تعزیری:
همان طور که آگاه است این جرایم در قانون مجازات اسلامی مجازات گوناگونی به همراه دارند این مجازاتها که به شرح ذیل هستند
حدود
دیات
تعزیرات
ما در این بخش تعدد مادی را در جرایم موجب تعزیر بررسی می کنیم
از این لحاظ می توانیم سه فرض گوناگون را بیان کنیم
در حالتی که شخصی مرتکب دو یا سه جرم تعزیری نهایتاً ما در این جا سه جرم تعزیری را لحاظ می کنیم مرتکب شود که آن جرم ها از درجه های یک تا شش هم محسوب میشود برای مشخص کردن مجازات او باید دو حالت گوناگون را از یکدیگر جدا کنیم.
حالت اول موقعی پیش می آید که مجازات جرایمی که شخص مرتکب شده است حداقل و حداکثر داشته باشد که بر اساس قانون کاهش مجازات حبس های تعزیری حداقل مجازات هر یک از آن جرایم بیشتر از میانگین حداقل و حداکثر مجازات گفته شده قانونی می باشد و در آخر مجازات شدید آن اجرا می شود و چنانچه به هر دلیلی به اجرا نرسد مجازات اشد بعدی قابلیت اجرا کردن دارد.
یک نظریه مشورتی هم منظور از دلایل قانونی که سبب نبود اجرای مجازات اشد می شود موضوعاتی است که مجازات مشمول عفو یا آزادی مشروط واقع می شوند و منظور از غیر قابل اجرا شدن مجازات اشد مواقعی است که مجازات به خاطر امکان اجرا را از دست می دهد همانند این که قانون مجازات مورد نظر لغو می‌گردد یا این که شامل مرور زمان واقع می شود.
حالت دوم موقعی انجام می شود که مجازات جرایم متعدد حداقل و حداکثر نداشته باشد در این صورت تا یک ششم در حالتی که بالای ۳ جرم و مجازات گفته شده قانونی به اصل آن اضافه گردد و تنها مجازات شدید قابلیت اجرا دارد و چنانچه به هر دلیلی همانند علل قانونی و یا غیر قابلیت اجرا شدن همراه باشد و مجازات اشد اجرا نشود مجازات اشد بعدی سبب اجرا قرار می گیرد.
فرض دوم موقعی است که جرایم ارتکابی به وسیله مجرم جزو جرایم درجه ۱ تا ۶ واقع باشد و تعداد آن ها بیشتر از جرم تلقی شود که این فرد هم دو حالت به همراه دارد
حالت نخست در مورد موقعی است که مجازات جرایم ارتکابی به وسیله فرد دارای حداقل و حداکثر باشد مجازات آن ها حداکثر مجازات قانونی آن جا مطرح می شود در این حالت دادگاه قادر است مجازات هر یک را بیشتر از حداکثر مجازات گفته شده قانونی تا یک چهارم آن مشخص کند و تنها مجازات اشد قابلیت اجرا کردن دارد و چنانچه مجازات اشد به یکی از دلایل قانونی کاهش یابد یا تبدیل گردد یا غیرقابل اجرا شود مجازات اشد بعدی قابلیت اجرا شدن به همراه خواهد داشت.
حالت دوم موقعی است که مجازات جرایم متعدد ارتکابی ازجان به مرتکب حداقل و حداکثر نداشته باشد که در این حالت ها یک چهارم مجازات گفته شده قانونی به اصل آن اضافه می گردد و تنها مجازات اشد قابلیت اجرایی دارد و چنانچه مجازات اشد به خاطر یک دلیل قانونی کاهش یابد یا تبدیل گردد و یا این که غیرقابل اجرا شود مجازات اشد بعدی انجام می شود.
فرض سوم مرتبط به موقعی است که جرایم ارتکابی مرتکب جزو جرایم درجه هفت و هشت تعزیری باشد که فرض سوم را هم می توانیم به دو بخش تقسیم کنیم
تعدد جرایم درجه هفت و درجه ۸ با یکدیگر حسب مورد بر اساس مقررات این ماده پیش می‌رویم و مجموع جرایم درجه هفت و درجه ۸ با درجه ۶ و بالاتر باعث تشدید مجازات جرایم اخیر نمی گردد در مجموع این جرایم با جرایم درجه ۶ و بالاتر به شکل جداگانه برای جرایم درجه هفت و درجه هشت بر اساس این ماده مجازات مشخص می شود و در هر حالت مجازات اشد قابلیت اجرا شدن به همراه خواهد داشت.
تعدد مادی در جرایم مستوجب حد:
همیشه موضوعاتی که فرد به خاطر ارتکاب چند فقره جرم مشمول تعدد جرم می گردد مربوط به جرایم تعزیری نمی باشد بلکه امکان دارد فرد چند مجازات حدی را انجام داده باشد که شامل عنوان تعدد جرم شود.
حالتی که فرد یک جرم حدی را چندین مرتبه انجام دهد تنها یک مرتبه بر او اجرا میشود همانند سه بار شرب خمر کردن
حالتی که فردی مرتکب چند جرم مستوجب حد شود که در راستای یکدیگرند که اما در یک واقعه نبوده اند در این حالت وی به مجموع مجازات های حدی محکوم می‌گردد.
در حالتی که مرتکب جرایم مستوجب حد را مرتکب شده باشد که در راستای همدیگر باشند و اتفاقاً در یک موقع هم باشد همانند تفخیذ حین لواط که در این حالت تنها مجازات حدی اشد بر وی اجرا می شود.
در حالتی که شخصی چندین مرتبه جرم قذف را مرتکب گردد و جرم قذف وی نسبت به دو یا چند نفر باشد در این حالت دو یا چند مجازات اجرا می شود به این حالت که چنانچه شخص چند نفر را به شکل جداگانه مورد قذف قرار داده باشد .
برای هر کدام حد مستقلی ایجاد می شود خواه همه با هم یا این که جداگانه شکایت کنند و در حالتی که شخص چند نفر را به یک لفظ قذف نموده باشد هر کدام از قذف شوندگان قادر هستند به صورت جداگانه مطالبه اجرای حد خود را کنند و چنانچه همه باهم شکایت انجام دهند یک قذف جاری می گردد.
تعدد جرم در تعریفی دیگر :
دسته‌ای از علت‌ها چنان چه وجود داشته باشند باعث تشدید مجازات فرد مرتکب جرم می شود که در حوزه ی حقوقی از آن ها به علل مشدده ی مجازات یاد میشود. به طور کلی علت های تشدید مجازات به دو گروه عمومی و خصوصی قابل تقسیم هستند.
علت های عمومی تشدید مجازات یا تکرار جرم می باشد یا تعدد جرم و علت‌های اختصاصی تشدید مجازات شامل علل نوعی و علل شخصی هستند و در حقیقت به شرایط مجرم ارتباط پیدا می‌کند. مثل انجام جرم در هنگام شب یا ماموریت دولتی برای شخص مجرم در هنگام ارتکاب جرم. آن چه در این مقاله به بررسی پرداخته شده است تعدد جرم از جمله عوامل تشدید جرم می باشد.
تعدد جرم هنگامی قابل طرح است که شخص مرتکب جرایم متعددی را ارتکاب یابد بی آن که متهم راجع به به اتهامات پیشین خود به محکومیت کیفری قطعی دست یافته باشد. تعدد جرم از جمله عوامل مشدده مجازات می باشد. شرایط تشدید مجازات به سبب تعدد جرم وقتی به وجود می آید که فردی مرتکب جرم می شود و بی آن که برای این جرم، او به محکومیت قطعی صادر شود باز به جرم دیگری دست می بازد.
در این صورت تعدد جرم اتفاق افتاده و مجازات عمومی تشدید می شود. نکته ای که باید در این جا رو یادآور شد آن است که صرف این که یک جرم مقدم بر جرم دیگر باشد برای تعدد جرم کفایت نمی کند. جز در یک استثنا. آن هم وقتی که جرمی مقدمه جرم دیگر شود. یعنی ارتکاب جرم بعدی بدون جرم قبلی میسر نیست. پس در این خصوص فقط مجازات جرم بعدی انجام می گیرد.
بدین مفهوم که هیچ موقع جرم مقدمه مورد مجازات قرار نمی گیرد. به عنوان نمونه در اختیار داشتن مواد مخدر به اندازه ی مصرف روزانه و استفاده آن قابل مجازات نیست و شخص تنها به خاطر استفاده ی آن مجازات میشود.
هنگامی که جرم آدم ربایی و توقیف غیرقانونی روی می دهد درست است که امکان دارد آدم ربایی مقدمه ای برای جرم توقیف غیر قانونی باشد اما مقدمه لازمه ی آن نخواهد بود. توقیف غیر قانونی بدون آدم ربایی هم امکان مجازات دارد و بنابراین رابطه ی این جرم تعداد تلقی می گردد. در دو جرم سلاح حمل سلاح غیرمجاز و انجام قتل نیز تعدد جرم واقع شده است .
انواع تعدد جرم :
گاهی ممکن است تعدد جرم به شکل تعدد مادی اتفاق بیفتد که در اصطلاح حقوقی به آن تعدد عینی یا حقیقی و واقعی نیز اطلاق میشود و نیز امکان دارد تعدد به. شکل معنوی باشد به این شکل از تعدد روانی و اعتباری نیز اطلاق می شود.
پس باید نتیجه گرفت که تعدد به دو شکل مادی و معنوی احراز می‌یابد. در قسمت بالا راجع به تعدد جرم تعریف شده از نوع تعدد مادی جرم بوده است اما تعدد معنوی جرم بر اساس ماده ۱۳۱ قانون مجازات اسلامی هنگامی اتفاق می‌افتد که یک رفتار عنوان‌های مجرمانه متعدد به خود بگیرد.
در این شرایط شخص مرتکب به اشد مجازات محکومیت می یابد. نکته ی قابل ذکر آن که تعریفی که از تعدد معنوی جرم ذکر شده است در مورد جرایم قابل تعزیر می باشد
مثلاً وقتی شخصی با استفاده از جعل سهم الارث متوفی را واگذار می‌کند، در واقع با ارتکاب یک عمل که جعل امضا می باشد مرتکب به دو عمل مجرمانه جعل امضا و انتقال سهم الارث گردیده است و یا وقتی فردی بدون در اختیار داشتن گواهینامه رانندگی سبب قتل غیر عمد می شود در واقع با یک عمل که مرتکب شده و آن رانندگی بوده است ۲ عنوان مجرمانه را به دست آورده است. یکی رانندگی بدون گواهینامه و یکی قتل غیر عمد.
با توجه به رای وحدت رویه ترک انفاق زن و فرزندان هم از مصداق های تعدد معنوی جرم محسوب می شود. بدین ترتیب که شخص با یک عمل یعنی ترک انفاق دو عنوان مجرمانه ترک انفاق زن و ترک انفاق به فرزندان مرتکب گردیده است.
تعدد مادی در جرایم تعزیری :
به طور کلی در مورد جرایم در قانون مجازات اسلامی مجازات های مختلفی برای آن ها در نظر گرفته شده است که از جمله آن ها حدود و قصاص و دیات و تعزیرات می باشد. در این جا تعدد جرم راجع به جرایمی که مستوجب مجازات تعزیری است مورد بررسی واقع می شود . برای بررسی این موضوع باید سه حالت را در نظرگرفت.
در صورتی که شخص دو یا سه جرم تعزیری را ارتکاب یابد که آن جرایم از دسته جرایم درجه یک تا شش باشد
به منظور تعیین مجازات جرایم باید دو فرض را در نظر داشت:
فرض اول وقتی اتفاق می‌افتد که مجازات جرم هایی که شخص ارتکاب یافته حداقل و حداکثر داشته باشد که با توجه به قانون کاهش مجازات حبس های تعزیری، حداقل مجازات هر کدام از جرایم بیشتر از میانگین حداقل و حداکثر مجازات تعیین شده قانونی می باشد و در خاتمه مجازات اشد جاری می شود و چنان چه به هر دلیل اجرا نگردد مجازات اشد بعدی جاری خواهد شد.
البته باید نظر مشورتی را هم اشاره داشت که مقصود از دلایل قانونی که سبب اجرا نشدن مجازات اشد می گردد موضوعاتی می باشد که در برگیرنده عدل و آزادی مشروط هستند و مقصود از اجرا نشدن مجازات اشد موضوعاتی می باشد که مجازات به سبب دلایلی که امکان اجرا ندارد مثل این که با توجه به قانون مجازات مذکور لغو شده یا شامل مرور زمان گشته است.
فرض دوم در صورتی اتفاق می‌افتد که مجازات جرایم متعدد حداقل و حداکثر نداشته باشد. در این خصوص تا یک ششم در شرایطی که بیشتر سه جرم اتفاق افتد ، مجازات مقرر قانونی به اصل آن اضافه می گردد و تنها مجازات اشد امکان اجرا دارد و چنان چه به هر علتی مثل علل قانونی و یا عدم اجرایی شدن مجازات، مجازات اشد مورد اجرا واقع گردد مجازات اشد بعدی اجرایی خواهد شد.
در صورتی که جرایم ارتکاب یافته به وسیله مجرم در دسته جرایم درجه ۱ تا ۶ قرار بگیرد و تعداد آن ها بیشتر از سه جرم باشد در این نیز حالت دو فرض خواهد بود:در حالت اول هنگامی می باشد که مجازات جرایم اتفاق افتاده به وسیله ی شخص حداقل و حداکثر داشته باشد که مجازات آن ها حداکثر مجازات قانونی آن خواهد بود. در این حالت دادگاه امکان دارد مجازات هر کدام را بیشتر از حداکثر مجازات تعیین شده قانونی تا یک چهارم آن مشخص نماید و تنها مجازات اشد امکان اجرا خواهد داشت.
چنان چه مجازات اشد به یکی از اسباب قانونی کاهش یابد یا تبدیل یا غیرقابل اجرا شود مجازات اشد بعدی به اجرا گذاشته خواهد شد.
حالت دوم هم وقتی اتفاق می افتد که مجازات جرایم متعدد ارتکابی اقل و اکثر نداشته باشد که در این خصوص تا یک چهارم مجازات تعیین شده قانونی و اصل آن اضافه میشود و تنها مجازات اشد امکان اجرا خوهد داشت و اگر مجازات اشد به یکی از علت‌های قانونی کاهش یابد یا تبدیل شود یا غیر قابل اجرا شود مجازات اشد بعدی اجرایی می گردد.
درصورتی که جرایم انجام شده از سوی مجرم جزو جرایم دسته ۷ و ۸ تعزیری باشد حالتی را می توان تصور کرد که در تعدد، جرایم درجه 7 و درجه ۸ با هم بر اساس موضوع و با توجه به مقررات ماده مذکور ادغام شده و جمع جرایم درجه ۷ درجه ۸ درجه ۶ و بالاتر باعث تشدید مجازات جرم های مذکور نخواهد شد. در نتیجه جرایم در جرایم درجه ۶ و بالاتر به شکل مستقل برای جرایم درجه ۷ و درجه ۸ بر اساس این ماده مجازات تعیین می گردد و در هر حال مجازات اشد اجرایی میشود.
تعدد مادی در جرایم مستوجب حد :
-در صورتی که فردی یک جرم حدی را چند دفعه باعث شود تنها یک بار حد بر او جاری می گردد. مثل سه بار شرب خمر.
-در شرایطی که شخصی چند جرم مستوجب حد را ارتکاب یابد که در یک اتفاق صورت نگرفته است در این حالت به مجموعه مجازات های حدی محکومیت می یابد.
-در صورتی که مجرم که مجازات او حدی می باشد چند بار جرم قتل را مرتکب شود و جرم قتل او در مقابل دو یا چند نفر انجام شده باشد، در این فرض دو یا چند مجازات برای او به اجرا در می آید. به این ترتیب در فرض دیگر اگر شخص چند نفر را به شکل جداگانه قذف نموده برای هر کدام جداگانه حد جاری میشود اگر همه با هم شکایت کند و اگر جداگانه شکایت کنند در این مورد فرقی نمی کند .
اگر فرد چند نفر را با یک کلمه قتل نماید هر کدام از قذف شونده ها قادرند به شکل مستقل درخواست اجرای حد نمایند. اگر همه با هم شکایت کنند یک حد جاری می شود که باید در این جا به آن اشاره داشت در فرضی که در مجموع جرایمی که مجازات آن ها حدی می باشد حد اعدام و حد حبس با هم جمع شود، فقط حد اعدام اجرا خواهد شد و اگر حد اعدام با حد تبعید جمع شود باز هم فقط حد اعدام جاری می گردد.
تعدد جرایم موجب حد و قصاص و تعزیر :
-با تعدد جرایم موجب حد و قصاص در فرضی که حد موضوع قصاص را منحل کند یا سبب تأخیر در اجرای قصاص شود، در این صورت اجرای قصاص اولویت خواهد داشت و اگر اجرای قصاص فوراً درخواست نگردد یا شاکی گذشت کند یا تبدیل شود مجازات حدی اجرایی می گردد.
-در فرضی که تعدد جرایم سبب مجازات حد و تعزیر با هم یک جا جمع شود اول حد اجرا می گردد. جز این که حد سالب حیات و تعزیر حق الناس و تعزیر معین شرعی باشد و سبب تأخیر اجرای حد نگردد و در این فرض از اول تعزیر اجرا می گردد.
اگر جرم حدی و جرم تعزیری با هم جمع شوند، در حالتی که جرم حدی مثل کیفیت جرم تعزیری باشد فقط حد اجرا نخواهد شد. جز این که در حد قذف چنان چه قبل از قذف، شخص دشنام به دیگری بدهد، مرتکب هم به حد و هم به تعزیر هر دو محکومیت می رسد.
درجایی که تعدد جرم سبب قصاص و تعزیر با هم شود در این خصوص مجازات قصاص و حد جمع خواهد شد و اول مجازات قصاص جاری می‌گردد. جز این که قصاص نفس و تعزیر حق الناس و تعزیر معین شرعی باشد که سبب تاخیر اجرای قصاص نشود در این خصوص اول تعزیر جاری می گردد.