قصاص چیست؟

وب سایت حقوقی دادیار به معرفی و بررسی تخصصی قصاص چیست؟و شرایط قصاص چیست؟پرداخته تا به بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.

مقدمه قصاص :

بحث قصاص مبحثی می باشد که کم و بیش همه ما در مورد آن  شنیده ایم اما شاید از  موضوعات جزیی آن و شرایط انواع قصاص بی خبر باشیم که این نوشته قصد مطلع نمودن شما در مورد قصاص و انواع و شرایط آن را  به طور کلی دارد.

در  قانون مجازات اسلامی ما قصاص جزو یکی از انواع مجازات ها  مثل دیه تعزیر مجازات حدی شمرده شده است و شامل دو قسم  در قانون می باشد:

یکی از انواع قصاص قصاص نفس می باشد

و یکی دیگر از آن ها قصاص عضو می باشد.

قانون گذار نسبت به جرم اتفاق افتاده و شدت وقوع آن تشخیص می دهد که چه مجازاتی باید گریبان گیر مجرم آن گردد.مجازات ها در قانون مجازات اسلامی سه مجازات را شامل میشود اما در همین قانون بحث تخفیف مجازات ها هم قید شده است.

 عنصر قانونی قصاص نفس:

با توجه به ماده سیصد و هشتاد و یک قانون مجازات اسلامی سال نود و دو متوجه می شویم که قصاص نفس مجازاتی است که قانون گذار در مورد قتل عمد پیش بینی کرده است.البته شایان به ذکر است که شخصی که مرتکب قتل خطای محض شود مطابق مواد قانونی قانون گذار مجازات دیه را برای او در نظر میگیرد. ولی همین که قانون گذار قصاص نفس را برای کسی که مرتکب قتل عمد شده است در نظر بگیرد موجب قصاص فرد نمی شود و لازم است که ولی دم آن را تقاضا نماید تا قصاص انجام شود و دیگر این که شرایط انجام شدن قصاص وجود داشته باشد که این شرایط را هم در این نوشته ذکر می کنیم.

و اما قصاص عضو چه موقع قصاص عضو بر اساس قانون اتفاق میفتد؟

عنصر قانونی قصاص عضو:

بر اساس ماده سیصد و هشتاد و شش قانون مجازات اسلامی مجازات جنایت عمدی بر عضو در حالت درخواست مجنی علیه و یا ولی وی و وجود داشتن دیگر شروط گفته شده در قانون قصاص و در خارج از این حالت بر اساس مواد دیگر این قانون از لحاظ دیه و تعزیر انجام می شود منظور این است که قانون گذار ما برای جنایت بر عضو قصاص را تجویز کرده است.

جنایت بر عضو  :

قانون گذار هم برای جواب این سوال در ادامه و در ماده بعدی قانون مجازات اسلامی جنایت عمدی بر عضو را به این شکل تعریف کرده است

جنایت بر عضو عبارت می  باشد از هر آسیب کمتر از قتل مثل قطع نمودن عضو/ جرح و صدمات وارد بر منافع است به این معنا که هر صدمه و آسیبی که در اثر آن شخصی به وی آسیب وارد گردد نمیرد و آسیب بر اعضای بدن او تنها اتفاق بیفتد اما باعث مرگش نشود.

مثال های آسیب بر اثر آن چیزی که در قانون مشخص شده است شامل موارد ذیل است:

قطع عضو :

جرح و صدمه های وارد بر منافع اعضا است

برای منافع اعضا هم می توان شنوایی/ فایده و بهره ای که ما از عضو خود می کنیم را نام ببریم.

شخصی احتمال دارد به خاطر جراحت چشم خودش را از دست ندهد و چشم در جای خود باقی بماند اما نعمت بینایی و دیدن را از دست دهد.

در ادامه این ماده آمده که چنانچه این شرایط موجود نباشد مجازات قصاص هم صورت .نمی گیرد و باید دیه پرداخت گردد و یا این مورد که مجازات تعزیری اعمال گردد.

شرایط اعمال قصاص نفس به این شرح می باشد

قصاص نفس در قتل زنی که مسلمان است به این شکل می باشد:

در صورتی که زن مسلمان به صورت عمدی کشته گردد اگر قاتل وی مرد مسلمانی باشد و ولی دم زن درخواست قصاص را داشته باشند ولی دم موظف هستند که پیش از قصاص نفس مرد قاتل مسلمان نصف دیه کامل او را بدهند ولی در حالتی که قاتل مرد غیر مسلمان نباشد بدون پرداختن مبلغی قاتل مورد قصاص قرار می گیرد.

لازم به توجه است که اگر قاتل و مقتول هر دو غیر مسلمان باشند این ما به تفاوت دیه باز هم سر جای خود است و باید پرداخت گردد.

چنان چه یک شخصی دو و یا چند نفر را به شکل عمدی بکشد ولی دم هر کدام از این مقتولان اجازه دارند به صورت فردی و بدون گرفتن رضایت اولیای مقتولان دیگر بدون پرداخت کردن سهمی از دیه آن ها دستور به قصاص آن ها دهند.

اگر یک شخصی دو یا چند نفر را به شکل عمدی بکشد و اولیای دم همه مقتولان هم تقاضای قصاص داشته باشند قاتل بدون این که دیه ای پرداخت کند مورد قصاص قرار می گیرد.

اگر یک فردی دو یا چند نفر  را بکشد و اولیای دم بعضی از مقتولان تقاضای قصاص کنند و اولیای دم دیگر مقتولان و یا مقتول تقاضای دیه داشته باشند در حالت موافقت قاتل به پرداختن دیه به آن ها در مقابل گذشت از حق قصاصشان دیه آن ها از اموال قاتل پرداخت می گردد و بدون توافق قاتل حق اخذ دیه از وی و یا اموال او را ندارند.که البته دیه مهلتی دارد و شما میتوانید در مورد بحث مهلت پرداخت دیه به سایت دادیار مراحعه نمایید.

چنان چه قتل نفس در ماه های حرام و یا این که در حرم مکه رخ دهد و موافقت هم بر روی پرداختن دیه باشد دیه نفس با توجه بر قوانین و مقررات تغلیظ دیه بالاتر می رود و پرداخته می گردد.

چنان چه قاتل در زمان و مکان حرام گفته شده در مورد فوق قصاص گردد و قصاص منوط بر پرداختن تفاضل دیه از سمت ولی دم به قاتل باشد دیه تغلیظ نمی گردد.

شرایط اعمال قصاص عضو از این جهت می باشد

در متن ماده سیصد و نود و سه قانو مجازات اسلامی مصوب نود و دو شرایط قصاص عضو به این شکل آمده است که به غیر از شرایط عمومی قصاص بایستی یک سری از شروط ذیل هم موجود باشد:

محل عضو مورد قصاص با محل عضو مورد جنایت یکی باشد به طور مثال چنانچه پای چپ شخص دچار آسیب شده است به پای چپ مرتکب برسد.

قصاص عضو و مقدار جنایت هم یکی باشد به طور مثال هر اندازه که آسیب وارد گردیده است همان مقدار به مرتکب هم آسیب وارد گردد.

خوف تلف مرتکب یا صدمه بر عضو دیگر نباشد به طور مثال احتمال دارد در موقع قصاص کبد جانی  به دیگر اعضای داخلی او هم صدمه وارد گردد و یا این که جانش را از دست بدهد این ماده بیان گر این است که حتی اگر ترس آسیب دیدن هم باشد قصاص عضو صورت نمی پذیرد.

قصاص عضو سالم در برابر عضو نا سالم نباشد به طور مثال جانی اگر به گوش فرد نا شنوا آسیب وارد کرده باشد نمی توان گوش سالم خود او را قصاص کرد.

قصاص عضو اصلی در برابر عضو غیر اصلی نباشد به طور مثال شخصی انگشت اضافه داشته باشد و جانی انگشت ششم او را مورد قطع قرار دهد نمی توان یکی از پنج انگشت جانی را قصاص نمود.

قصاص عضو کامل در برابر عضو نا کامل نباشد به طور مثال شخصی که بخشی از پای خود را از دست داده است و به وسیله جانی بقیه آن را از دست می دهد نمی توان جانی که پای کاملی دارد را مورد قصاص قرار داد.

اضافه بر شرایط گفته شده باید گفت که در قصاص عضو زن و مرد با هم برابر هستند و مرد به خاطر آسیبی که به زن وارد می کند به قصاص محکوم شده است ولی اگر دیه جنایت وارد بر زن مساوی و یا بیشتر از یک سوم دیه کامل باشد قصاص پس از پرداختن نصف دیه عضو مورد قصاص به مرد انجام می شود.

این حکم در خصوص این که قربانی و مرتکب هر دو غیر مسلمان باشند هم انجام می شود ولی اگر قربانی زن مسلمان و مرتکب مرد غیر مسلمان باشد مرتکب بدون پرداختن نصف دیه مورد قصاص قرار می گیرد.

اجرای قصاص نفس

صاحب قصاص نفس که منظور همان اولیای دم ورثه مقتول است اجازه دارند قصاص قاتل را بخواهند و یا این که از قتل گذشت نمایند و یا دیگر با مصالحه و با اخذ دیه و غیره از قصاص صرف نظر دهند ولی در حالتی که اولیای دم اجرای قصاص را بخواهد مجرم بعد از صادر شدن حکم محکومیت وی اجرا می گردد قصاص نفس و یا اعدام بشود بر اساس شرایط بیان شده در قانون شکل گیرد.

همچنین در ماده چهارصد و سی و شش قانون مجازات اسلامی بیان شده است که قصاص نفس فقط به طرق متعارفی که کم ترین آزار را به فرد قاتل می رساند قابل اجراست و بر همین صورت طبق ماده چهارصد و سی و هفت قانون مجازات اسلامی اگر قاتل زن بارداری باشد و به قصاص کردن محکوم باشد باید تا زمانی که فرزند او به دنیا بیاید برای اجرا نمودن حکم قصاص تحمل و صبوری کرد و اگر بعد از به دنیا آمدن فرزند هم امکان از بین رفتن فرزند و یا ترس از بین رفتن فرزند باشد تا موقعی که زنده بودن طفل محفوظ بماند قصاص به عقب میفتد.

اجرای قصاص عضو

مجازات های اصلی که در قانون مجازات اسلامی وجود دارد عبارت است از مجازات تعزیری/ مجازات حدی/ دیه/ قصاص که با نظر بر نوع جرم و شرایط وقوع آن مقامات قضایی به یکی از ان ها فرد را گرفتار می کند.

به طور واقع قصاص به معنی تاوان گرفتن و یا انجام دادن مثل جنایت و کیفری است که جانی به آن محکوم می شود و باید آن مجازات مساوی با جنایت وی باشد به بیان دیگر جنایت امکان دارد نسبت به عضو دیگر حاصل شود و یا نسبت به جان که در حالتی که عمل جنایت به طور عمدی باشد مرتکب مورد قصاص قرار می گیرد و اگر غیر عمدی باشد دیه از وی گرفته می شود. اما اگر جرم در خصوص اعضا باشد مجرم هم گرفتار به قصاص عضو در برابر عضو می شود.

اجرای قصاص عضو باید زیر نظر شرایطی که در قانون مجازات اسلامی گفته شده است انجام شود به این خاطر که هدف قانون گذار این مورد می باشد که کم ترین آزار به فرد مجرم وارد شود و آسیبی که در مجازات قصاص به شخص مجرم وارد می شود بایستی برابر با آسیبی که به فرد دیگر وارد شده است باشد..

اجرا نمودن قصاص عضو بایستی با ابزار قطع و جرح تیز و تمیز و متناسب با اجرای قصاص باشد.

لازم به ذکر است که مجازات قصاص بایستی با جنایت صورت گرفته مساوی باشد و برای رعایت نمودن تساوی باید حتما حدود جراحت به طور کامل اندازه گیری شود.

زن بارداری که به مجازات قصاص عضو محکوم می شود و در اجرای قصاص قبل و یا بعد از وضع حمل احتمال تلف و یا آسیب به فرزند وجود داشته باشد قصاص تا وقتی که به از بین رفتن خطر احتمالی او تمام شود به عقب میفتد.

در حالتی که مرتکب مریض باشد و یا شرایط زمان و مکان به صورتی باشد که در قصاص ترس سرایت به جان و یا صدمه ی دیگری باشد چنانچه امکان رفع مانع وجود داشته باشد قصاص اجرا می گردد اما اگر نتوان موانعی که به دلیل عدم اجرای حکم قصاص می شود را درست کرد مجازات قصاص به عقب میفتد.

لازمبه توجه است که بر اساس قانون مجازات اسلامی موقعی که عضو مرتکب جرم مورد قصاص قرار می گیرد باید بدون بی هوش نمودن و یا بی حس نمودن عضو انجام شود غیر از این که موقعی که جنایت انجام شده است حالت بی هوشی و یا بی حسی دیگری حاصل شده باشد و همین طور مداوا و یا بی هوش کردن مرتکب و بی حس کردن عضو وی بعد از اجرای قصاص به صورت جایز می باشد.

مثال واضحی در این باره آماده کرده ایم:

حتما شما این مورد را درون خیلی از فیلم ها مشاهده کرده اید که اگر مثلا جراحت و اسیبی به یکی از اعضای فرد وارد شد خودش هم به آن آسیب گرفتار شود.

اگر علی به صورت عمدی چشم محسن را نابینا کند به مجازات قصاص عضو محکوم .می شود و این منظور را دارد که  چشم علی هم باید به دست محسن  مورد  نابینایی قرار گیرد.