قتل چیست؟

وب سایت حقوقی دادیار به معرفی و بررسی تخصصی قتل چیست؟و شرایط قتل چیست؟پرداخته تا به بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.

مقدمه قتل :

خداوند در آیه ۳۲ سوره مائده می فرماید اگر کسی شخصی را در مواردی غیر از قصاص که مجازات یک جرم است بکشد انگار که همه مردم را کشته است و اگر شخصی را زنده نگه دارد گویی که همه مردم را زنده نگه داشته است و روشن است که پیامبران ما دلایلی واضح برای آن ها آوردند ولی خیلی از آن ها در زمین زیاده روی می کنند .

شرایط لازم برای احراز جرم قتل:

وقتی رفتاری قتل حساب می شود و منجر به مجازات قصاص است که سه شرط اصلی را داشته باشد.

 ۱- قربانی انسان باشد:

یعنی شخص زنده را سلب حیات نمود بنابر این اگر جنایتی بر مرده ایراد شود مثلاً سر میتی بریده شود عنوان قتل را نخواهد داشت بلکه مجازات آن پرداخت دیه جنایت بر مرده است است همان طور که در ماده ۳۷۲ قانون مجازات اسلامی است می خوانیم که قتل سلب حیات است فرد می باشد.

بنا بر این اگر کسی لطمه‌ای به کس دیگری وارد آورد طوری که آخرین نفس حیات در او باقی بماند و شخص دوم با رفتاری دیگر به حیات او پایان بخشد قطعاً نفر اول قصاص می‌شود و نفر دوم دیه جنایت بر مرده را می پردازد. در مورد جنین هم باید بگوییم درست است که دارای حق زندگی می باشد اما کشتن او قتل محسوب نمی‌شود جنین انسان فرض نمی‌شود که کشتن او باعث مجازات قصاص باشد.

هرچند که قانون گذار در مورد جنین هم از کلمه قتل استفاده نموده است است اما هدف او مفهوم لغوی قتل در زبان عربی یعنی نابود کردن است چون معنای قتل فقط در مورد انسان موضوعیت دارد. انسانی که در خارج از رحم قرار دارد .

۲- قاتل نبودن  قربانی:

یعنی قربانی خودش نباید قاتل شخص خود باشد درست است که  از نظر شر خودکشی گناهی کبیره است اما در قانون مجازات ایران جرم نمی باشد وقتی عملی جرم تلقی نشود همکاری در آن هم جرم نیست بنابراین هر نوع مساعد و معاونت در خودکشی هم جرم تلقی نمی شود.

 ۳- محقون الدم بودن قربانی:

قبلاً هم اشاره کردیم که قتل در واقع از بین بردن نفس شخص معصومی باشد کلمه معصوم در مقابل مهدور قرار می گیرد مهدور همان کسی است که خون او مورد احترام برای قانون نیست یعنی افرادی که خونشان نسبت به عموم مردم قابل هدر رفتن است و فرد به دلیل قتل او به مجازات قصاص محکوم نمی شود.

انواع قتل عمدی:

اگر مرتکب جرم قصد کند که جنایتی را بر فرد یا افرادی معین  یا افراد غیر معین از جمع را داشته باشد و در عمل هم جنایت مورد نظر  واقع شود، چه کار ارتکابی منجر به وقوع آن جنایت بشود یا نشود.

– اگر مرتکب کاری را به شکل  عمدی انجام دهد که نوعاً سبب جنایت یا نظیر آن شود حتی اگر قصد ارتکاب آن جنایت یا مانند آن را نداشته باشد اما  مطلع از این باشد که آن عمل منجر به این جنایت می شده است.

-اگر مرتکب اراده به  انجام جنایتی که واقع شده  نکرده باشد و عملی هم که انجام داده است  نسبت به افراد معمولی سبب جنایت یا مانند آن می‌شود اما در مورد مجنی علیه به دلیل پیری و بیماری و یا حق موقعیت خاص مکانی و زمانی او سبب جنایت شده است.

البته منوط به آن که شخصی که به جرم مرتکب شده است  از وضعیت خاص زمانی و مکانی و موقعیت نامتعارف مجنی‌علیه اطلاع داشته باشد.

-اگر مرتکب هدفش ایراد جنایت صورت گرفته یا نظیر آن باشد بی آن که فرد یا گروه مشخصی هدف او باشد  اما عملاً جنایت مورد نظر یا مشابه آن صورت بگیرد مثل این که در اماکن عمومی بمب‌گذاری کند.

قتل غیر عمد:

در قتل غیر عمد قاتل  نه قصد قتل داشته  و نه هدف او جنایت بوده است و نه شخص خاصی مورد نظر او قرار داشته است. مثلاً ممکن است فردی با سرعت مقرر در یک خیابان رانندگی کند اما فردی با بی احتیاطی مقابل اتومبیل و قرار بگیرد و منجر به تصادف ناگهانی شده و فوت کند. این مثال از موارد قتل غیر عمد محسوب می شود.

قتل شبه عمد:

هدف قاتل یا همان جانی  دعوا بوده است اما قصد قتل یا از بین بردن او را نداشته است. پس در نتیجه جرم غیر عمدی می باشد. بر اساس ماده 302 اشخاصی که مهدور الدم می باشند. اگر فردی چه عمدی یا غیر عمدی مرتکب قتل آن ها شود جرمی مرتکب نشده و مجازات نمی شود.

قتل خطای محض:

در تعریف قتل خطای محض باید بگوییم قتل خطای محض قتلی است که بدون قصد وقوع فعلی بر شخص حتی اگر قصد فعل وجود داشته باشد و بدون هدف به قتل رسیدن  صورت می گیرد.

پس اگر اراده انجام دادن عمل نسبت به مقتول و نیز نیت وقوع قتل که مجموع قصد فعل و قصد نتیجه است محرز نباشد قتل از نوع خطای محض است. نتیجه آن که در این نوع قتل مرتکب نه قصد انجام عمل نسبت به مقتول را داشته و نه هدف از نتیجه واقع شده داشته است. در صورتی فعل از نوع خطای محض است که نتیجه حاصل از فعل هدف نباشد و نه اراده ای برای انجام دادن کاری نسبت به مقتول وجود

داشته باشد.

با توجه به قانون در موارد زیر ما با خطای محض مواجه هستیم:

۱-اگر قتل در حالت خواب و بیهوشی و نظیر آن اتفاق بیفتد.

۲- اگر قتل به وسیله صغیر و مجنون اتفاق  بیفتد.

۳- در جنایتی که مرتکب نه اراده بر جنایت نسبت به مجنی علیه  کرده باشد و نه هدف و انجام فعلی بوده باشد که بر او واقع گردیده است مثلاً یک شکارچی تیر را به قصد شکار پرتاب می کند اما به یک شخص برخورد می نماید.

در مورد موارد ۱ و ۲ و ۳ اگر مرتکب اطلاع داشته باشد که عمل او سبب جنایت بر دیگری می شود قطعاً جنایت او عمدی خواهد بود.

شرایط قتل به سبب ترک فعل:

۱- وجود تکلیف قانونی یا قراردادی

۲- وجود رابطه علیت بین ترک فعل و وقوع قتل یعنی ترک کار مستقیم منجر به وقوع قتل شود بنابراین اگر عامل مستقلی برای احراز قتل ثابت شود ارتباطی به ترک فعل پیدا نمی‌کند.

۳- قدرت ترک فعل بر انجام عمل.

جرم قتل در حالت مستی:

وکیل قتل در شیراز معتقد است؛ یکی از اساسی ترین پایه های مسئولیت کیفری وجود اراده و اختیار در مجرم است به طوری که  کسی که مرتکب جرم می شود در هنگام ارتکاب اراده نداشته باشد.سقوط اراده و اختیار ممکن است جهات مختلفی داشته باشد یکی از علت های آن مصرف مواد مخدر(وکیل مواد مخدر در شیراز)یا استعمال مشروبات الکلی به ویژه روانگردان‌ها به جهت اثر مخربی که بر روی افراد می‌گذارد می باشد.

علی رغم این موضوع در قانون مجازات اسلامی که در سال ۱۳۷۰ به تصویب رسیده بود در مورد سلب اراده‌ای که ناشی از اثر مصرف مواد مخدر باشد صحبتی به میان نیامده بود. و قانون گذار فقط در مواد ۵۳ و ۲۲۴ قانون مذکور صرفاً در مورد عنوان مستی به عنوان یکی از جهات رفع مسئولیت کیفری اشاره‌ای کرده بود. قانون سبب شد که آرا و نظرات متعارضی در این زمینه منتشر شود.

همین موضوع سبب شد تا قانونگذار در ماده ۱۵۴ قانون مجازات اسلامی می که در سال ۱۳۹۲ تصویب شد مضاف بر مستی مصرف مواد مخدر و روانگردان را هم به عنوان یکی از عوامل مسئولیت کیفری مطرح نماید اما در کل در زمینه ارتکاب جرم به خصوص قتل در شرایط سلب اراده که ناشی از مصرف مواد مخدر و روانگردان باشد هم چنان اختلاف نظر وجود دارد. که همین موضوع منجر به صدور آرای مختلف و رویه های متعدد در مراجع قضایی شده است.

حکم قتل توسط شخص مست:

با توجه به این که بعضی از فقها عذر مست بودن را از عوامل رافع مسئولیت کیفری نسبت به قتل در حالت مستی می دانند. اما قانون مجازات اسلامی با تبعیت از  عده ای دیگر از فقها  قتل در حالت مستی را با وجود دو شرط باعث قصاص نمی داند.

یکی این که مست کاملاً اراده‌اش سلب شده باشد. دیگر آن که برای  ارتکاب به قتل مست کرده باشد. قانون گذار در قانون مجازات اسلامی در برخی از مواد این حکم شرعی را منعکس نموده است اما دقت کافی را به خرج نداده و در نتیجه نتوانسته قانون این کاملی که بر اساس شرع باشد به رشته تحریر درآورد.

جرم قتل و قابل گذشت بودن آن

این موضوع را هم باید در نظر داشت که از آن جا که قتل از جرایم قابل گذشت می باشد و کافی است اولیا دم رضایت دهند که در این صورت قصاص ساقط می شود مجرم باید دیه پرداخت کند و مجازات تعزیری جرم را بر دوش بکشد. البته لازم به ذکر است که  کسی جز اولیای  دم حق قصاص نداشته و اگر کسی بدون مجوز آن ها حکم قصاص را جاری کند خودش مستحق قصاص خواهد بود.

اگر فردی با یک عمل مجرمانه مثلاً چند ضربه منجر به سلب حیات کسی گردد و مرتکب قتل عمدی باشد بر اساس قانون  مجازاتش قصاص نفس بوده و باید اعدام شود .در جرایم غیر عمد همان طور که قبلا هم اشاره کردیم قاتل قصاص نشده اما باید دیه پرداخت کند و مجازات تعزیری را بر دوش بکشد.