دادستان کیست؟

وب سایت حقوقی دادیار به معرفی و بررسی تخصصی دادستان کیست؟و شرایط دادستان پرداخته تا بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.

مقدمه دادستان :

از جمله اشخاصی که در سیستم قضایی ایران انجام وظیفه می‌کند دادستان می باشد. دادستان در حقیقت نماینده جامعه در دادگاه محسوب می شود.

دادستان نماینده مردم در دادگاه هست و از اقدامات او می توان به صدور ادعانامه نسبت به متهمین و نیز نظارت بر اجرای مجازات ها اشاره نمود.(البته در بحث تخفیف مجازات ها میتوان به اقدامات قاضی اشاره نمود.)به شکل کلی باید گفت دادستان تعقیب کننده ی اجرای عدالت و دفاع کننده از حقوق مردم یک جامعه می‌باشد. به علاوه از تکالیف مهم دادستان تامین امنیت و حفظ آن در جامعه است. در گذشته به دادستان مدعی العموم یا وکیل جامعه نیز اطلاق می شده است.

مراتب دادستان:

دادستان کل دادستان شهرستان مرکز استان و دادستان شهرستان.

هر یک از دادستان‌ها تکلیف نظارت بر اقدامات دادستان های زیر دست خود را بر عهده دارند. بدین ترتیب که دادستان شهرستان مرکز استان، بر اقدامات دادستان استان و نیز دادستان کل بر فعالیت‌های دادستان شهرستان مرکز استان ناظر است. دادستان کل مضاف بر موارد بالا باید بر فعالیت‌های دادسرای عمومی و دادسرای انقلاب و دادسرای نظامی نیز ناظر باشد.

شیوه های اطلاع از ارتکاب جرم دادستان :

عموماً شیوه های متفاوتی به منظور اطلاع دادستان از ارتکاب جرم جاری می باشد. از جمله رجوع شخص شاکی به دادسرا و شکایت نمودن و کشف جرم به وسیله ی ضابطان دادگستری در هنگام گشت زنی یا انجام ماموریت، مطلع شدن شهروندی از وقوع یک جرم و اطلاع رسانی به دادسرا، اتفاق افتادن جرم به شکل مشهود در مقابل دادستان یا بازپرس، اقرار متهم به جرم خود، به واسطه گزارش‌های مردمی و مجلس شورای اسلامی و گزارشات مراجعی که نقش نظارت کننده دارند، مانند سازمان بازرسی کل کشور.

از جمله مهمترین قوانین راجع به تکالیف اصلی دادستان در قانون آیین دادرسی کیفری شرح داده شده است. با توجه به این موضوع تکالیف دادستان را باید به دو گروه تکالیف قضایی و اداری تقسیم بندی نمود.

تکالیف قضایی دادستان

نخستین وظیفه قضایی دادستان مدیریت دادسرا می باشد. کلیه امور و اقدامات در دادسرا تحت نظارت دادستان صورت می‌گیرد. تکلیف قضایی دادستان خود به چند دسته قابل تقسیم می باشد:

• رسیدگی به جرایم با جنبه عمومی:

جرایمی مانند رابطه نامشروع و بی حجابی که به منظور رسیدگی به آن ها نیاز به حضور شاکی خصوصی ندارد نیازمند رسیدگی دادستان است.

• رسیدگی به جرایم قابل گذشت:

  

این شکل از جرایم فقط با شکایت شاکی خصوصی اجازه طرح در دادگاه را خواهد داشت. تکلیف دادستان راجع به این دسته از جرایم آن است که بعد از شکایت شاکی به موضوع مربوطه رسیدگی می نماید.

• صدور کیفرخواست:

از جمله مهمترین تکالیف دادستان صدور کیفرخواست می‌باشد که بعد از پیگیری جرم و تفهیم اتهام و تعیین تکلیف مجرم دادستان باید راجع به صدور کیفرخواست عمل نماید. بعد از آن کیفر خواست را به دادگاه می فرستد تا دادرسی دادگاه به جرم با دلیل و مدرک انجام شود.

• تعیین تکلیف اشیای استفاده شده در جرم:

• حضور در دادگاه:

بدون آن که دادستان در جلسه دادگاه حاضر شود جلسه دادگاه رسمی نخواهد بود و اگر دادستان حاضر نباشد معاون یا یکی از دادیاران دادستان قادر هستند به نمایندگی از طرف او در دادگاه حاضر شود.

• اجرای احکام کیفری:

بعد از صدور حکم در دادگاه، رای  به منظور اجرا به دادسرا برمی‌گردد. تکلیف اجرای این احکام کیفری بر دوش دادستان واقع شده است.

تکالیف اداری دادستان:

• نظارت بر اعمال ضابطان

دادستان در جایگاه ریاست دادسرا باید نسبت به اقدامات اشخاص و کارکنان مجموعه ی خود و فعالیت آن ها نظارت نماید. کلیه ضابطانی که در دادسرا مشغول به فعالیت هستند ، آموزش های ضروری را از طرف دادستان اتخاذ می نمایند. نظارت بر اقدامات معاون و دادیار و بازپرس دادسرا با اهمیت‌ترین تکلیف اداری دادستان محسوب می شود.

• امور حسبی

حفظ حقوق مجانین و صغار و غایب مفقود الاثر از تکالیف اداری دادستان تلقی می شود. واحدی تحت عنوان امور سرپرستی محجوران در دادسرا واقع شده است که زیر نظر دادستان مدیریت می شود. از دیگر تکالیف دادستان اظهار نظر راجع به قرار نهایی بازپرس و حضور در دادگاه جزایی چه بدوی و چه تجدیدنظر و اجرای احکام جزایی می باشد.

• حضور در دادگاه به منظور دفاع از کیفرخواست

در صورتی که بازپرس پرونده عمل انجام شده از سوی متهم را دارای عنوان مجرمانه بداند و دادستان نیز آن را تایید کند با توجه به رای دادستان کیفرخواستی را تهیه نموده و پرونده را برای بررسی بیشتر و تعیین تکلیف مجازات به دادگاه کیفری می‌فرستد. بعد از آن که کیفرخواست به دادگاه ارسال شد دادستان یا نماینده ی او موظف است به منظور دفاع از عنوان  اتهام انتسابی به متهم و دفاع از کیفر خواست در دادگاه حضور یابد.

• اجرای مجازات مجرمین :

بعد از آن که حکم از دادگاه جزایی صادر شد و تشریفات قانونی مثل رسیدگی به اعتراض در دادگاه تجدیدنظر یا دیوان عالی کشور انجام گرفتريال پرونده به اضافه ی مجرم برای اجرای مجازات به واحد اجرای احکام فرستاده می شود و قاضی اجرای احکام کیفری زیر نظر و مدیریت دادستان حکم دادگاه را اجرا می نماید. پس چنان چه دادستان تشخیص دهد که مجازات مجرم برای مدت زمانی به عقب افتاده یا قابل تبدیل به مجازات دیگری است موضوع به منظور اقدام نهایی به قاضی صادرکننده رای نهایی بازگردانده می شود.

• بازرسی از واحدهای ضابطان:

از تکالیف دادستان عمومی و انقلاب و همچنین دادستان‌های نظامی سراسر کشور، بازرسی از واحدهای مربوط به ضابطان می باشد.با توجه به ماده ۳۳ قانون آیین دادرسی کیفری مقرر شده است که دادستان با هدف نظارت بر درست اجرا شدن تکالیف ظابطان، واحدهای مربوطه را حداقل هر دو ماه یک بار بررسی و بازرسی می‌کند.

و هر مورد را که مورد بررسی قرار داد، مراتب را در دفتر ویژه‌ای که با این هدف گردآوری شده است درج نموده و فرامین ضروری را صادر می نماید. با توجه به ماده ۶۰۷ قانون فوق، دادستان‌های نظامی هم در همین خصوص در مورد ضابطان نظامی این تکلیف را به عهده دارند.

• برگزاری دوره های آموزش ضمن خدمت ضابطان:

از جمله اختیارات دادستان های عمومی و انقلاب و نظامی کل کشور تعلیم و آموزش به ضابطان می باشد. در ماده ۳۰ قانون آیین دادرسی کیفری نیز اشاره شده است که احراز عنوان ضابط دادگستری مضاف بر مورد اطمینان بودن مشروط به آموزش دیدن مهارت های ضروری با پشت سر گذراندن دوره های آموزشی تحت نظارت مرجع قضایی مربوطه و دریافت کارت ویژه ضابط دادگستری می‌باشد و تحقیقات و اقدامات انجام شده از طرف اشخاصی که این کارت را دارا نیستند ممنوع بوده و از لحاظ قانونی اعتباری نخواهد داشت.

• تعیین تکلیف اموال حاصل از جرم

تحقیقات مقدماتی و تعیین تکلیف اموال و وسایل حاصل از جرم در صورتی که به وسیله دادستان یا دادیاران قرار نهایی صادر شده باشد، بر دوش داستان است و نیز تقاضای ضبط وسایل جرم از دادگاه در شرایطی که وجود آن ها سبب اختلال در نظم و آسایش عمومی باشد، از تکالیف دادستان محسوب می شود.

تکلیف بازپرس در مقابل دادستان:

بازپرس در جایگاه مقام تحقیق در مقابل دادستان در جایگاه مقام تعقیب دارای استقلال کامل بوده و در زمانی که تصمیم نهایی صادر می شود که یا بر مجرم بودن و عدم مجرمیت متهم دلالت دارد، قادر است نظر خود را اعلام کند و مخالفت یا موافقت دادستان اثری در این خصوص ندارد.

بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری اگر بین بازپرس و دادستان در مورد نوع جرم  و صلاحیت و مصادیق مجرمانه  اختلاف نظر حادث شود،  این موضوع در صلاحیت دادگاه کیفری دو محل وقوع جرم می باشد و در بقیه ی موضوعات، دادگاه کیفری صلاحیت رسیدگی به موضوع را خواهد داشت.

تفاوت قاضی و دادستان:

قاضی شخصی می باشد که مستقلا یا به عنوان عضوی از هیئت قضات مدیریت دادگاه را اعمال می‌کند و مسئولیت صدور حکم با او می باشد. قاضی پرونده مقامی می باشد که تحقیقات مقدماتی جرایم و گردآوری اسناد به سود یا ضرر متهم بر دوش او قرار دارد وظیفه ی قاضی با توجه به علم قضاوت انجام می‌شود.

یعنی قاضی شخصی می باشد که در دادگاه های مختلف از مقررات بهره برده و بر شیوه قانونی دادگاه ناظر است و اختلافات بین طرفین دعوا را رفع نموده و مذاکرات میان آن ها و نمایندگانشان را سهولت می بخشد و اگر ضرورت داشته باشد با توجه به قانون، حکم و دستور لازم را صادر می کند.

اما دادستان یک مقام قضایی می‌باشد که اشخاص را رسماً به ارتکاب جرم متهم می نماید و در دادگاه مورد پیگیری قرار می دهد. این وظیفه را به وسیله سیستم ترافعی کشورهای دارای نظام حقوقی مشترک انجام می دهد. دادستان در مقایسه با قاضی نماینده جامعه در دادگاه می باشد و وظیفه ی او اظهار ادعانامه نسبت به متهمان و نظارت بر اجرای مجازات ها می باشد. در حقیقت دادستان تعقیب کننده ی اجرای عدالت می باشد و از وظایف اصلی دادستان حفظ امنیت و نگهداری آن در جامعه است.

ارتباط دادیار و دادستان:

همان طور که گفتیم دادستان می تواند برخی از وظایف خود را به دادیار محول کند اما حدودی وجود دارد . درست است که دادیار اختیار عمل دارد اما تا حدی که دادستان به او اجازه داده باشد امکان پذیر است و در صورت بروز اختلاف نظر میان دادیار و دادستان نظر دادستان ارجحیت دارد و دادیار در اعمال نظریات خویش اختیار ندارد. دادیار می بایست از دستورات دادستان بطور کامل پیروی کرده و علاوه بر آن حق مخالفت با نظر معاون دادستان را نیز ندارد.

سلسله مراتب مقامات دادسرا مربوط به همان دادسرا می باشد. یعنی آن که دادیار وظیفه دارد از نظریات و دستورات دادستان شعبه ی خویش پیروی کند. اما هیچ گونه اجباری بر او نیست که از دستورات دادستان شعب دیگر نیز پیروی کند.