اعاده حیثیت چیست؟

وب سایت حقوقی دادیار به معرفی و بررسی تخصصی اعاده حیثیت کیست؟و شرایط اعاده حیثیت پرداخته تا بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.

اعاده حیثیت :

امروزه بسیار معمول است که  کمترین رویدادی که بین افراد جامعه به وجود می‌آید یا این که در واقع جرمی اتفاق افتاده باشد و منحصراً به دلیل توهمات ذهنی شخص اقداماتی در جهت اقامه شکایت کیفری در محاکم قضایی صورت می گیرد و این آسیبی است که در نظام قضایی بسیار رایج شده است.

برای پیشگیری از این رویداد نگران‌کننده حقوقدانان نهادی به عنوان اعاده حیثیت را در نظر گرفتند و اشخاص پیش از هر گونه اقدامات قانونی با آگاهی و مشاوره با افراد متبحر در این حوزه اقدام به طرح شکایت در دادگاه نمایند.

مفهوم اعاده حیثیت :

از نظر ماهوی اعاده حیثیت به شکل اختصاری به مفهوم آن است که فردی نسبت به فرد دیگر  جرم افترا و نشر اکاذیب را مرتکب شده است. توضیح آن یعنی شخصی در رابطه با یک جرم در مراجع قضایی اقامه شکایت  نسبت به فردی کرده است اما در خاتمه اتهامی که به او نسبت داده است در محاکم قضایی ثابت نمی شود و سبب هتک حیثیت فرد متهم نیز می گردد.

شخص متهم قادر است اقدام به طرح دعوای  افترا نماید یا در فرضی دیگر شخص به هر طریقی اظهاراتی خلاف حقیقت را بیان می‌کند و به شخص حقیقی یا حقوقی منتسب می نماید. شخصی که به او عناوین خلاف حقیقت انتساب یافته است قادر است نسبت به شخص نسبت دهنده شکایت، نشر اکاذیب را اقامه کند و از این طریق  اعاده حیثیت نمایند.

مفهوم دیگری که می‌توان از اعاده حیثیت بیان داشت آن است که وقتی شخصی بر اساس جرمی که مرتکب شده است گرفتار کیفر تبعی آن می گردد و از دسته ای از حقوق اجتماعی محروم می شود. بعد از سپری شدن موعد قانونی که در قانون مجازات اسلامی تصویب شده در سال ۹۲ تعیین شده است، اعاده حیثیت می‌شود و آثار تبعی محکومیت شخص از بین می رود.

اعاده حیثیت در قانون :

-در اصل ۱۷۱ قانون اساسی مقرر شده است در جایی که تقصیری از سوی قاضی محرز شود و خسارتی متوجه شخص متهم گردد ،متهم دارای حق اعاده حیثیت می شود.

-بر اساس ماده ۶ قانون وکالت که در سال ۱۳۱۵ تصویب شده است شخص وکیل کیفری به سبب اخلاقی ممنوع الوکالت گردیده باشد پس از سپری شدن ۵ سال از تاریخ صدور قادر است اعاده حیثیت نماید.

– تبصره ۲ ماده ۲۶ قانون مجازات اسلامی که در سال ۱۳۹۲ تصویب شده است در ارتباط با مجازات تبعی مباحثی مطرح کرده است.

و درنهایت در ماده ۵۷۵ قانون تجارت که در سال ۱۳۱۱ مورد تصویب قرار گرفته است در مورد اعاده حیثیت ورشکستگان به تقلب مفاهیمی بیان شده است

شیوه اعاده حیثیت:

شخصی که در مراجع قضایی با عنایت به دفاعیات صورت گرفته بی‌گناهی خود را ثابت می‌کند، نسبت به اقامه شکایت با موضوع جرم افترا در مراجع قضایی اقدام می نماید و بدین‌ترتیب اعاده حیثیت انجام می‌شود. هتک حیثیت و از بین رفتن آبرو از دسته عناصر دعوای فوق می باشد. بنابراین ضرورت دارد که مضاف بر شاکی و  مشتکی عنه  اشخاص دیگری نیز در مورد انتساب جرم ارتکابی آگاهی یابند تا آبروریزی صورت بگیرد.

دفاعیات در مورد جرم افترا:

فردی که بر اساس اتهام افترا تعقیب کیفری می شود قادر است در دادگاه با انجام دفاعیاتی که در زیر به آن اشاره شده است از محکوم شدن به جرم ارتکابی تبرئه شود:

-متهم قادر است اظهار نماید که هدف خیرخواهانه داشته و در جهت منافع کشور اقدام نموده است و به دنبال پیشرفت کشور سخنرانی نموده است.

-متهم این امکان را دارد که اظهار کند فردی که به او جرمی را نسبت داده است قبلاً از بیان اظهارات خود رضایت داشته است.

-در خاتمه اگر متهم بتواند دفاع کند که با توجه به حقیقت اظهاراتی را ارائه کرده است که قادر است از محکومیت آزاد شود حتی اگر حکم به بی حقی شخص در گذشته در دادگاه کیفری به اثبات رسیده باشد.

اعاده حیثیت و انواع آن:

اعاده حیثیت در اجتماع:

افرادی قادر هستند تقاضای اعاده حیثیت نمایند که مرتکب جرم نشوند و بی گناهی آن ها در محضر مرجع قضایی ثابت شود. اشخاصی که مرتکب جرمی شوند و به سبب جرمی که ارتکاب یافته اند از حقوق اجتماعی محروم می شوند این امکان را ندارند که بعد از گذشتن مجازاتشان درخواست اعاده حیثیت از دادگاه نمایند. بنابراین برای برگشتن شرافت افراد آگهی در روزنامه و رسانه چاپ می شود که بیانگر درستی اعتبار معنوی این اشخاص است.

اعاده حیثیت در محل کار :

کارمندان ادارات یا مستخدمینی که در خدمت مرتکب جرایم اداری و انضباطی و انتظامی شده‌اند، می توانند اعاده حیثیت کنند. کیفرهایی مثل کاهش سمت یا کاهش حقوق در این رابطه پیش‌بینی شده است. به منظور محو آثار این دسته از کیفرها اعاده حیثیت اداری و انتظامی تعیین شده است.

اعاده حیثیت خاص :

برخی اوقات شخصی به دلیل اشتباهات خود جرم های مختلفی را مرتکب می شود و به آبرو و حیثیت خویش صدمه وارد می نماید. این شخص بعد از آن که مجازات قانونی را تحمل نمود باید به اصلاح خود پرداخته و آبرو و حیثیتی را که از دست رفته است بازگرداند. اعاده حیثیت نیازمند شاکی خصوصی می باشد. بنابراین با رجوع به دادسرا و اقامه ی شکایت نسبت به شخص مزبور می توان کار را انجام داد.

اعاده حیثیت عام :

گاهی اوقات خسارتی که به آبرو و شرف شخصی ایراد می شود به سبب تهمت و افتراء دیگران یا اشتباهات قاضی سر اتفاق می‌افتد و به این سبب این شخص این توانایی را دارد که با تقاضای اعاده حیثیت از دادگاه ضرر و زیان مادی و معنوی ایراد شده را تقاضا کرده و آبرو و حیثیت خود را برگرداند.

در دوره کنونی با اطلاعاتی که مردم راجع به حقوق شهروندی خود دارند، بستری برای افزایش شکایت های مربوط به موضوع حیثیت فراهم شده است. بنابراین چنان چه تصمیم به اقدام قانونی در این حوزه از سوی فردی اتخاذ شود  بهتر آن است که از یک مشاور حقوقی خردمند در این زمینه بهره ببرد.

اعاده حیثیت قضایی :

وقتی که شخصی با وجود پیگیری های قضایی و حتی بازداشت آزاد می شود، در این حالت قادر است درخواست اعاده حیثیت را از مراجع قضایی مربوطه بنماید.

اعاده حیثیت قانونی :

مضاف بر موارد بالا باید اشاره نمود که با توجه به این که برای مجرمین در دسته ای از جرایم مجازات هایی پیش‌بینی می‌شود، امکان دارد به عنوان مجازات تبعی این اشخاص از دسته ای از حقوق اجتماعی برای مدت معین محروم شوند. اعاده حیثیت قانونی بدین مفهوم است که بعد از سپری شدن مدت مشخص این اشخاص قادر هستند بدون حکم دادگاه از حقوق محروم شده خود بهره ببرند.

شرایط اعاده حیثیت

اعاده ی حیثیت شرایطی را می طلبد که با تحقق آن ها امکان مطالبه خسارت وجود دارد. چنان چه به دلیل شکایت دروغین یک شخص به شخص دیگری خسارات مادی و معنوی ایراد کند فرد این امکان را خواهد داشت که با اثبات خسارات انجام شده به خود یا با معرفی شخصی که این خسارات را به او وارد کرده است به دادگاه در شرایطی که رای دادگاه به سود او صادر شده باشد، زیان‌های خود را مطالبه کند.

چنان چه ثابت شود که قاضی دادگاه با قصد و به شکل عمدی در رسیدگی به پرونده مقصر بوده است، مثلاً در تفسیر قانون یا تطبیق یا هماهنگی قانون با موضوع به شخص دیگری زیان وارد کرده یا ثابت شود که قاضی کوتاهی نکرده و خسارت وارد شده به شخص به سبب  سکوت در  قانون روی داده است، دولت جمهوری اسلامی ایران باید به خسارات وارد شده به فرد را جبران کند.

اگر مامورین قضایی بر خلاف قانون شخصی را بازداشت و یا او را به منظور قرار مجرمیت صادر شده تحت تعقیب قضایی قرار دهند، کیفری که برای آن ها در نظر گرفته شده است انفصال دائم از خدمات قضایی و محرومیت از مشاغل دولتی به مدت ۵ سال خواهد بود.

تفاوت اعاده حیثیت و عفو عمومی :

عفو عمومی امکان دارد پیش از هر محکومیتی ارائه شود. در حالی که در اعاده ی حیثیت باید محکومیت به شکل قطعی جاری باشد. به اضافه غیر از موارد استثنایی ضرورت دارد که مجازات اصلی به شکل کامل به اجرا در بیاید. اعاده حیثیت عطف به ماسبق نمی‌شود تا سبب فراموشی جرمی که ارتکاب شده گردد و فقط اثر آن راجع به آینده خواهد بود و باعث می شود که پیامد های قضایی دسته‌ای از نتایج محکومیت را از بین ببرد.

جهات تاسیس این دو نهاد یعنی اعاده حیثیت و عفو عمومی برابر نیست. چون هدف از اعاده حیثیت آن است که محکوم را در اصلاح خود تشویق نمود و سیرت نیکو را بعد از پایان مجازات پاداش داد. اعاده حیثیت سبب احیای اخلاقی شخصی می شود که در معرض محکومیت منصفانه واقع شده است و صلاحیت او را برای خدمت به اجتماع مهیا می نماید.

طرح اعاده حیثیت

اشخاصی که در معرض  اقامه شکایت واهی قرار می‌گیرند و حیثیت آن ها خدشه دار می شود اما به دنبال روشی هستند که به بهترین نحو حیثیت از دست رفته ی خود را زنده کنند و شخص افترا زننده را به جزای اقدام خود برسانند باید با رجوع به دادسرا و اقامه شکایت با عنوان توهین و افترا از حقوق خود دفاع کنند.

چون بر اساس ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی اعاده ی حیثیت از مصداق‌های افترا می باشد و  شخص افترا زننده به یک ماه تا یک سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق یا یکی از آن ها بر اساس مورد محکوم می‌شود.

اشخاصی که مورد شکایت واقع می شوند بعد از آن که بیگناهی آن ها اثبات شد باید به دادگاه رجوع کرده و درخواست کنند که شخص مقابل مورد تعقیب و مجازات واقع شود. شخص مقابل در دادگاه حضور می یابد و قادر است از خود دفاع کند و چنان چه برای او ثابت شود که برای انجام کاری که اقدام کرده است دارای سوء نیت بوده برای رسیدگی های بیشتر پرونده به دادگاه فرستاده می‌شود.