ضابط دادگستری کیست؟

وب سایت حقوقی دادیار به معرفی و بررسی تخصصی ضابط دادگستری کیست؟و شرایط ضابط دادگستری پرداخته تا بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.

مقدمه ضابطین دادگستری :

ضابط در لغت به مفهوم گردآوری و نگهداری می باشد. مقصود از ضابط دادگستری ماموری است که مکلف به شناسایی جرم و حفظ آثار و علائم و گردآوری اسناد وقوع جرم و جلوگیری از گریز و اختفای متهم و تحقیقات مقدماتی و ابلاغ اوراق و اجرای تصمیمات قضایی می باشد. لازم به ذکر است که اقدامات ضابطان دادگستری زیر نظر و آموزش دادستان و بر اساس قانون صورت می‌گیرد.

ضابطان دادگستری را باید قسمت اصلی اجرایی دادسرا و دادگاه در انجام تکالیف معرفی نمود .ارائه آموزش های پی در پی به ضابطان به سبب رابطه زیادی که در انجام وظیفه ضابطان با حقوق شهروندی وجود دارد و بهره‌گیری ضابطان از آموزش های کلیدی مورد تاکید و توجه قانون گذار قرار گرفته است.

به دنبال این موضوع ، قانون دادستان را موظف دانسته است که به شکل متوالی دوره های آموزشی ضمن خدمت برای آموزش های ضروری و انجام تکالیف قانونی برای ضابطان دادگستری اجرا نماید.

انواع ضابطان دادگستری :

-ضابطین خاص :

ضابطان خاص اشخاصی هستند که صلاحیت آن ها به جرایم خاص و شرایط معین و مکان های خاص محدود شده است و در غیر آن موارد اجازه دخل و تصرف به انجام عملیات را نخواهد داشت.

بخشی از ضابطین خاص که بر اساس قانون ضابط دادگستری تلقی می شوند شامل مامورین نیروی مقاومت بسیج و مامورین اطلاعات می باشند. بنابراین ضابطین خاص محدود به انجام وظایف در مورد جرایم خاص و شرایط معین هستند و در غیر از این جرایم یا بدون احراز آن شرایط حق دخل و تصرف و اقدام ندارند.

ضابطین خاص شامل روسا و معاونین زندان نسبت به امور زندانیان و مامورین نیروی مقاومت بسیج سپاه پاسداران و نیروهای مسلح در موضوعاتی که شورای عالی امنیت ملی و یا دسته از وظایف نیروی انتظامی بر دوش آن ها قرار گرفته است و مقامات و مامورینی که بر اساس قانون خاص در حوزه وظایفی که بر عهده آن ها گذاشته شده است ،ضابط دادگستری تلقی می‌شوند.

مثل اعضای سپاه پاسداران و پلیس انتظامی و راه آهن  و پلیس هواپیما و مامورین شهرداری و واحد اطلاعات سپاه و نگهبانان بنادر و گمرکات و امور وزارت پست مامور اداره آبیاری و فرماندهان هواپیما مأموران سازمان قند و شکر و بازرسان تامین اجتماعی و بازرسان کار و بهداشت و کدخدایان محلی و بازرسان فنی کار و مامورین سازمان بنادر و کشتیرانی.

-ضابطین عام:

مقصود از ضابطین عام اشخاصی هستند که در مورد همه جرایم صلاحیت خواهند داشت و تکالیف و اختیارات آن ها انحصاراً نسبت جرایم معینی و شرایط و مکان های ویژه اعلام نشده است جز آن که قانون آن ها را از اقدامات ضروری منع نموده باشد. مانند نیروی انتظامی

وظایف ضابطین دادگستری :

-ضابطان باید در سریعترین زمان و در هنگامی که دادستان با مقام قضایی مشخص تعیین می نماید، راجع به انجام فرامین و تکمیل پرونده فعالیت های لازم را انجام دهد . اما باید در نظر داشت اگر اجرای دستور یا تکمیل پرونده میسر نباشد.

ضابطان باید در خاتمه ی زمان مشخص شده گزارش آن را با بیان دلیل برای دادستان یا مقام قضایی مربوطه بفرستند. گزارش ضابطان در شرایطی اعتبار دارد که برخلاف و اوضاع و احوال شواهد مسلم نباشد و با توجه به مقررات قانونی تهیه و تنظیم شود.

-ظابطان دادگستری مکلفند شکایت کتبی و شفاهی را همه موقع بپذیرد. شکایت شفاهی در صورت مجلس درج شده و به امضای شاکی می رسد. اگر شاکی قادر نباشد امضا کند یا بی‌سواد باشد، موضوع در صورت‌ مجلس درج می‌شود.

-ضابطان دادگستری باید پس از اخذ شکایت به شاکی رسید بدهند و خیلی سریع پرونده را به اطلاع دادستان برساند

-ضابطان دادگستری مکلفند شاکی را از حق درخواست جبران خسارت و به‌کارگیری خدمات مشاوره‌ای ضروری و بقیه کمک های حقوقی مطلع سازند.

-ضابطان دادگستری ملزم هستند اظهارات شاکی راجع به خسارات را در گزارش خود به مراجع قضایی اعلام کنند. البته باید در نظر داشت که افشای اطلاعات راجع به هویت محل اقامت کسی که جرمی نسبت به او  انجام شده و اطلاعات آن و سایر اشخاص ارتباط یافته با پرونده به وسیله ضابطان دادگستری از مواردی است که ممنوعیت قانونی دارد.

-ضابطان دادگستری این تکلیف را برعهده دارند که بیانات شخص تحت نظر و تاریخ و ساعت آغاز آن و مدت بازجویی و استراحت بین دو بازجویی و تاریخ و ساعت که شخص در پیشگاه قاضی شناسایی شده است در صورت مجلس درج کنند و به امضا و اثر انگشت او برسانند و همچنین آن ها این وظیفه را برعهده دارند که تاریخ و ساعت شروع و خاتمه تحت حفاظت بودن را در دفتر خاصی ثبت و ضبط نمایند.

-باید ضابطان دادگستری این ترکیب را بر دوش بگیرند که هنگام ورود به منازل و اماکنی که تعطیل و بسته می باشد با ارائه برگه هویت ضابط بودن خود اصل دستور قضایی را به متصرف مکان ارائه کنند و موضوع را در صورت مجلس درج نمایند و به امضای شخص حاضر برساند.

-ضابطان دادگستری این تکلیف را بر عهده دارند که همین که متهم تحت نظر واقع شده و حداکثر طی مدت یک ساعت مشخصات و ویژگی های او را به دادسرا اطلاع داده تا خانواده او قادر باشند از این راه تحت نظر قرار گرفته و آگاه شوند.

جرم مشهود :

منظور از جرم مشهود جرمی می باشد که در دید ضابطین دادگستری صورت گرفته باشد. یا خیلی سریع مامورین ذکر شده در محلی که تخلف اتفاق افتاده است حاضر شوند و آثار جرم را بعد از وقوع آن ببینند.

– در شرایطی که دو نفر یا بیشتر که شاهد وقوع جرم قرار گرفته اند و یا مجنی علیه فوراً بعد از وقوع جرم شخص معینی را مرتکب جرم شناسایی کند، باز هم جرم مشهود خواهد شد.

-در شرایطی که متهم پس از احراز جرم قصد فرار داشته باشد یا در حالت فرار یا بلافاصله بعد از آن دستگیر شود.

-در شرایطی که فوراً بعد از احراز جرم علائم و آثار و نشانه ها و اسباب و دلایل جرم در تصرف متهم یافته شود

– در شرایطی که صاحب خانه فوراً بعد از احراز جرم ورود ماموران را به خانه خود درخواست کنند.

-در صورتی که متهم ولگرد باشد.

در همه ی این موارد جرم مشهود تلقی می شود.

وظیفه ضابطین در جرایم مشهود :

ضابطین در جرایم مشهود و غیر مشهود عملکرد مختلفی دارند. بر اساس قانون، آیین دادرسی کیفری با توجه به ماده ۲۱ آن جرایم مشهود تعریف شده است. در هنگامی که ضابطین دادگستری با جرایم مشهود برخورد نمایند همه اقدامات ضروری را با هدف نگهداری و آلات و ادوات و نشانه ها و علائم و دلایل اسناد جرم و پیشگیری از گریز متهم و یا تبانی انجام دهند و فورا این موضوع را به اطلاع و آگاهی مقامات قضایی برساند.

نظارت دادستان بر ضابطین دادگستری :

دادستان ریاست و نظارت بر ضابطان دادگستری را با توجه به تکالیفی که به عنوان ضابط برعهده گرفته اند بر دوش دارد و سایر مقامات قضایی نیز در موضوعاتی که به ضابطان مربوط نمی شود ،  سبب محکومیت انتظامی تا درجه ۴ خواهد شد.

دادستان موظف است با هدف نظارت بر حسن اجرای تکالیف ضابطان آن ها را حداقل دو ماهی یک دفعه بازرسی کند و اشکالات را در دفتر مخصوصی که به این علت تهیه شده است، درج نماید و فرامین ضروری را صادر کند. در حقیقت بازدیدی که دادستان از کلانتری ها به شکل سرزدن انجام می دهد اقدام پیشگیرانه از جرایم ضابطان نسبت به متهم تلقی می شود.

تعقیب متهم خارج از وقت اداری :

اگر شخصی خارج از زمان اداری به علت هرکدام از عناوین مجرمانه تحت تعقیب واقع شود، باید موضوع را حداکثر طی مدت یک ساعت به دادستان یا قاضی کشیک اطلاع‌رسانی کند. دادستان یا قاضی کشیک موظف است موضوع را مورد بررسی قرار داده و اگر لازم باشد در مکان حضور یابد و تحت نظر واقع شدن متهم را نظارت نموده و اقدامات قانونی لازم را برای آن انجام دهد.

در  آغاز و تحت نظارت قرار گرفتن متهم با درخواست حضور وکیل کند وکیل هم باید با رعایت و عنایت به محرمانه بودن تحقیقات و مذاکرات با شخصی که تحت نظرش قرار دارد دیدار نماید و وکیل قادر است در خاتمه ی ملاقات با متهم که نباید بیشتر از یک ساعت باشد بررسی های خود را به شکل کتبی برای درج در پرونده ارائه نماید.

بهره‌گیری از اعمال خشونت آمیز به وسیله ضابطین :

ضابطین در هنگام اجرای تکالیف قانونی خود این امکان را نخواهند داشت که به رفتارهای خشونت آمیز نسبت به متهمین و مجرمین متمسک شوند به طوری که جامعه و حیثیت اشخاص را مورد تعرض قرار دهند. این موضوع بدون دستور قضایی غیر قابل انجام است و نمی‌توان در مورد جایز بودن آن شک کرد. مثلاً انجام فعالیت‌های خشونت آمیز در حد رفع خطر و بازداشت شخصی که در حالت ارتکاب قتل است یا حمل مواد مخدر(وکیل مواد مخدر در شیراز)را انجام می دهد بدون اجازه قضایی امکان پذیر است.

زیرا اتلاف وقت و کسب اجازه سبب  از بین رفتن حقوق و قتل و یا جرم دیگری می شود که از نظر عقلی قابل قبول نمی باشد. اما مثلاً باید این موضوع را سنجید که استفاده از خشونت در مورد قتل قابل مقایسه با استفاده از خشونت در جرایم مثل روزه‌ خواری نمی باشد. بنابراین باید جلسات توجیهی برای ضابطین برگزار شود تا آموزش های لازم به آن ها داده شود.البته در مقاله مربوط به قتل خطای محض دانستیم که در قتل خطای محض فردی که مرتکب قتل میشود قصد فعل بر شخص مجنی علیه را دارد اما قصد کاری که نتیجه داده است را نداشته است این قتل همان است که یک عمل را اراده مینماییم و قصد انجام ان عمل را داریم اما نتیجه چیز دیگری را حادث میشود. برای اطلاعات بشتر میتوانید در سایت دادیار مطالعه لازم را به عمل بیاوریم.

شیوه بازجویی از متهم :

بازجویی از متهم که به وسیله ی ضابط انجام می‌شود تشریفات و قوانین خاص خود را دارد و ضابطین نباید در انجام بازجویی ها هیچ نوع اجبار و اکراهی را استفاده کند و به کار بردن کلمات توهین آمیز و طرح پرسش‌های تلقینی و فعال کننده و موضوعاتی خارج از موضوع اتهام ممنوعیت خواهد داشت.

بنابراین اظهاراتی که متهم در پاسخ به این پرسش ها انجام می دهد چنان چه بر اساس اجبار و اکراه قوه قهری انجام شده باشد اعتبار ندارد. ضمن آن که تاریخ و زمان و طول مدت بازجویی حتماً باید در صورت مجلس درج شود.