سوگند انواع آن چیست؟
وب سایت حقوقی دادیار به معرفی و بررسی تخصصی سوگند انواع آن کیست؟و شرایط سوگند انواع آن پرداخته تا بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.
مقدمه سوگند و انواع آن :
سوگند به مفهوم قسم و اقرار و اعتراف می باشد که فرد به شرف و ناموس خود قسم می خورد و یا خدا و بزرگی آن را گواه می گیرد. سوگند از جمله روش‌های اثبات ادعا می باشد. افراد وقتی اختلاف مطرح می شود از یک سری دلایل بر اساس قانون به منظور اثبات دعوا یا دفاع از آن بهره می گیرند که عبارتند از اقرار و شهادت شهود و اسناد و سوگند.
مفهوم سوگند:
در حقیقت سوگند به این مفهوم می‌باشد که فردی به منظور اثبات حق خود زمانی که از شیوه ی دیگری قادر نیست بطلان یا حق بودن را به اثبات برساند، نام پروردگار یا دیگر مقدسات را گواه صداقت اظهارات خود قرار می دهد. با توجه به ماده ی ۲۷۱ قانون آیین دادرسی مدنی در جایی که صدور رای دادگاه مشروط به سوگند شرعی باشد دادگاه به تقاضای درخواست کننده، قرار سوگند خوردن را صادر نموده و موضوع سوگند و فردی را که باید اتیان سوگند کند مشخص می نماید. سوگند به دو دسته عهدی و قضایی قابل تقسیم است.
سوگند عهدی :
منظور از سوگند عهدی سوگندی می باشد که فرد با ادای آن تعهد می‌کند که کار خود را به شکل درست انجام دهد. پس در اختلافات از این نوع سوگند بهره گرفته نمی‌شود و به بیانی هیچ رابطه‌ای بین دلایل اثبات دعوا و سوگند عهدی وجود ندارد. درست مانند سوگندی که وکیلان و پزشکان و رئیس‌جمهوری می‌خورند که اگر تخلف کنند عواقبی برای آن ها به دنبال خواهد داشت.
سوگند رضایی و اثباتی :
مقصود از سوگند قضایی و اثباتی آن است که شرایط و ویژگی‌های استفاده از آن به وسیله ی قانونگذار در مقررات در نظر گرفته شده است و به عنوان یکی از ادله ی اثبات دعوا همواره در بین دو طرف اختلاف مورد کاربرد است. از آن جایی که این سوگند در پیشگاه قاضی اقامه میشود سوگند قضایی نام می‌گیرد. سوگند قضایی خود به سه دسته تقسیم میشود. سوگند بتی یا قاطع دعوا (قرار قاطع دعوا)،سوگند تکمیلی و سوگند استحضاری.
سوگند بتی :
بر اساس قانون مدنی این سوگند در جایی به کار برده می شود که مدعی هیچ سبب دیگری جز قسم ندارد. در این حالت خواهان یا خوانده قادر است از دادگاه تقاضا کند که خودش یا طرف مقابل قسم بخورد تا بر اساس آن حقی برای او به اثبات برسد و هدف خویش را کسب کند.
صدور قرار سوگند بتی در شرایطی اعمال میشود که دعوای خواهان منوط به ارائه ی هیچ سببی نباشد و آن دعوا از دسته موضوعاتی باشد که امکان قسم خوردن در آن وجود داشته باشد. مثلا این امکان وجود ندارد که در حق الله از طریق سوگند رای صادر نمود. ولی بر اساس ماده ۲۷۱ قانون آیین دادرسی مدنی در همه ی اختلافات مالی و بقیه حقوق امکان قسم خوردن وجود دارد.
به همین سبب در مورد حد الهی مثل حد شرب خمر امکان قسم‌خوردن و صدور حکم وجود ندارد. اما راجع به سرقت وقتی که منجر به حد نشود ، تمسک به این دلیل میسر است.
نتیجه آن که در شرایطی که مدتی هیچ دلیلی برای ارائه نداشته باشد و مدعی علیه یعنی شخصی که دلیل نسبت به او بیان شده است ادعا و دعوای او را انکار کند و قبول نمایند قرار قسم خوردن به تقاضای مدعی صادر می شود.
زیرا با عنایت به ماده ی ۲۷۳ قانون آیین دادرسی مدنی این شکل از قسم نیازمند تقاضای اصحاب دعوا می باشد. اگر دادگاه خودش بدون تقاضای اصحاب دعوا قرار سوگند را صادر نماید و چنان چه سوگند و قسم هم خورده شده باشد بلا اثر خواهد بود و در صورت تقاضای اصحاب دعوا دوباره باید قسم تکرار شود.
بنابراین با تقاضای شخص و بعد از دستور دادگاه بر اساس قسم مدعی علیه که دعوا را انکار می‌کند چنان چه قسم بخورد دعوای مدعی از بین می‌رود و حقی برای او به اثبات نمی رسد .
سکوت مدعی علیه و اثر آن :
اگر منکر از ادای سوگند خودداری کند این امکان وجود دارد که سکوت نماید. در این صورت دادگاه به منکر تذکر می‌دهد یا سوگند بخورد یا سوگند به طرف مقابل را نپذیرد. اگر موضع خود را تعیین نکرد، دادگستری سوگند را به مدعی رد می نماید و با سوگند مدعی حقی برای او به اثبات می رساند و اگر دعوای او رد شد ، قابل استعمال نخواهد بود.
البته در برخی موضوعات امکان دارد سکوت مدعی به سبب لکنت زبان یا لالی باشد که در این شرایط با توجه به ماده ی ۲۷۳ قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه با به کار بردن مترجم یا متخصص این پیچیدگی را رفع خواهد نمود. در این صورت امکان دارد قسم را به خود مدعی رد کند که درست مانند طریق بالا عمل می شود یا ممکن است از دادگاه درخواست فرصت دارد که دادگاه یک دفعه به او فرصت می بخشد.
قابل توکیل بودن سوگند :
با در نظر گرفتن این موضوع باید گفت قسم از موارد منوط و قائم به شخص می باشد و تنها شخصی که دعوا نسبت به او ارائه شده و یا به ضرر یا به نفع او است به طور شخصی قادر است قسم بخورد تا آن جایی که بر اساس ماده ی ۱۳۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی قسم قابل توکیل نمی باشد و وکیل این امکان را ندارد که به جانشینی شخص دیگر قسم بخورد.
اما با توجه به ماده ی ۱۳۰۹ قانون مدنی درخواست قسم امکان توکیل دارد و وکیل در دعواها و اختلافات قادر است طرف مقابل را قسم بدهد. اما قسم یاد کردن قابل توکیل نمی باشد. از سوی دیگر فردی که قسم می خورد باید دارای اهلیت اقامه ی دعوا باشد. یعنی بلوغ و عقل و اختیار و قصد داشته باشد .
سوگند تکمیلی :
در اختلافاتی که مقصود از مطرح نمودن آن کسب مال می باشد و یا ارتباط با بدهی داشته باشد که شخصی دارد و اصحابی که مطرح شده از سوی فرد به منظور اثبات دعوا که باید نکند مدتی قادر است برای کامل نمودن دلایل بیان شده خود تقاضای سوگند کند سوگند تکمیلی تنها در این موضوعات از اختلافاتی در ماده ۲۷۷قانون آیین دادرسی مدنی بیان شده است استفاده می شود وقتی که اسباب و علت هایی که از سوی فرد ابراز شده کافی نباشد به منظور کامل نمودن دلایل خود نخست گواهان شهادت خواهند داد بعد از آن قسم مدعی به آن پیوست می شود.
زیرا در در غیر این موارد دعوای او به سبب عدم کفایت اسباب و دلایل رد میشود این قسم برخلاف قصد محبتی که در آن هیچ علتی وجود نداشت و قابل رد به شخص مقابل بود قابل رد مدعی علیه نمی باشد بنابراین مدعی به منظور اثبات حق خود یا باید قسم بخورد یا به شکل کامل از دعوا صرفنظر کند البته باید در نظر داشت سوگند تکمیلی و بتی در جایی که قانونگذار دعوا را تنها با یک دلیل خاص قبول کرده هیچ استفاده ای ندارد مثل دعاوی راجع به مالکیت که در این دعاوی الزاماً باید سند رسمی وجود داشته باشد.
سوگند استظهاری :
با عنایت به قانون مدنی و قانون آیین دادرسی مدنی می توان چنین برداشت نمود که چنانچه دعوایی بر مرده یا حتی بررسی او مطرح شود خواهان مضاف بر اساس ارائه می کنند فرقی ندارد که دلایل برای سقوط دعوا که باید کند یا نه ضرورت دارد که حتماً قسم را پیوست نماید و چنان چه خواهان سوگند نخورد دعوای او ساقط شده و حقیقی به سود او به اثبات نمی رسد به منظور سوگند استظهاری خوردن لازم است تقاضای طرف مقابل معلوم شود و قابل رد به او هم نمی باشد
زیرا حتماً باید به وسیله خود مودی مطرح شود نکته لازم به ذکر دیگری که باید در اینجا به آن اشاره کرد اینکه حتی چنانچه دعوا منوط به یک دلیل خاص هم باشد باز قسم استظهاری باید اقامه شود فقط در مورد دعوای که راجع به سند رسمی باشد سوگند استظهاری ضرورتی ندارد البته در اینجا هم باید یادآور شد که این قسم در رویه دادگاه ها عموما و در عمل انجام نمی گیرد
تفاوت سوگند و قسامه :
ر کلی قسامه و سوگند از دست عناوین باشند که در قانون از آنها یاد شده و هر کدام از این موضوع امکان دارد در مرجع قضایی اقامه شود متهمانی که در جلسه دادگاه حضور می یابند به منظور دفاع از خود از سوگند و اقسام بهره می‌برند تا دچار خود را به شکل صحیح و انجام برساند.
اما برخلاف عقیده عده‌ای از متهمان و مردم قسامه و سوگند با هم متفاوتند حسامه به معنای قسم خوردن و در مواردی کیفری مثل قتل استفاده میشود بر اساس قانون وقتی که قاضی شک به قاتل بودن شخصی کند و دلیل و سند قطعی به منظور اثبات آن نداشته باشد با تشریفات خاص قاضی درخواست و تقاضا دارد تا قسم بخورد که شک بازی منحل شود.البته از لحاظ تفاوت بین جنایات عمدی و غیر عمدی با توجه به اینکه قسامه در جنایات مادون نفس فقط موجب دیه میشود(در مورد بحث مهلت پرداخت دیه میتوانید با وکیل در شیراز مشورت نمایید.) تفاوتی ار لحاظ تعداد سوگند ها بین جراحات عمدی وشبه عمدی و خطای محض وجود ندارد و اما نصاب قسامه در قتل شبه عمد و قتل خطای محض قانون مجازات اسلامی طبق ماده 455 قانون مجازات اسلامی بیست و پنج می باشد.
اما در مقابل این واژه سوگند قرار می‌گیرد که فقط در جایی استفاده می شود که متهم به منظور اثبات حق خود یا ادعای دیگری نسبت به او بخواهد از خودش دفاع نماید برخلاف قسامه سوگند فقط منحصر به موضوعات کیفری نمی شود و در امور راجع به غیر از قتل و کیفری نیز سوگند اتیان می شود.