قرار بازداشت موقت چیست؟

وب سایت حقوقی دادیار به معرفی و بررسی تخصصی قرار بازداشت موقت چیست؟و شرایط قرار بازداشت موقت پرداخته تا بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.

قرار بازداشت موقت :

قرار بازداشت موقت از دسته قرارهای قضایی می باشد که از طرف دادسرا یا دادگاه صادر شده و به شکل موقت متهم پرونده را بازداشت می نماید. قرار بازداشت موقت از جمله با اهمیت ترین قرار تامین کیفری می باشد که قانون برای متهم پیش‌بینی کرده است.

قرار بازداشت موقت و اصل برائت :

نخست چنین برداشت می‌شود که قرار بازداشت موقت با قانون و اصل برائت در تضاد است. چون بر اساس قانون تا هنگامی که جرم نسبت به کسی به اثبات نرسیده است این امکان وجود ندارد که او را مجازات نمود. اما در قرار بازداشت موقت بی‌آن که اثباتی راجع به مجرم بودن متهم انجام شود او بازداشت شده است در حقیقت باید گفت قرار بازداشت موقت برای متهم از قرارهای استثنایی تلقی می‌شود که در قانون آیین دادرسی کیفری شدیدترین و سخت‌ترین قرار کیفر محسوب شده است.

نحوه ی صدور قرار بازداشت موقت :

قرار بازداشت موقت به وسیله ی بازپرس پرونده صادر می گردد. این قرار برای دادستان ارجاع می‌شود. اگر دادستان با قرار بازداشت موقت توافق کند قرار به مرحله ی اجرا می‌رسد اگر مخالف ان باشد اجرا نخواهد گردید. اما چنان چه بازپرس با نظر دادستان مخالفت کند موضوع در دادگاه کیفری بررسی شده و مرجع صالح به رفع این اختلاف خواهد بود. قابل توجه آن که این موضوع باید به مدت ۱۰ روز ملاحظه شود اگر متهم در طی این مدت بازداشت خواهد بود.

موارد صدور قرار بازداشت موقت :

-اصل بر آن است که صدور قرار بازداشت موقت جواز ندارد. اما با این حال در خصوص جرائم زیر صدور این قرار جایز است

منوط بر این که شواهد و قرائن در مورد هر یک از آن ها وجود داشته باشد:

-سرقت و کلاهبرداری و خیانت در امانت .

-ایجاد مزاحمت و آزار اذیت مزاحمت بانوان و اطفال .

-جرایم تعزیری که زندان بیشتر از پنج سال دارا می باشند.

– جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور.

-جرایمی که مجازات قانونی آن ها سلب حیات و قصاص است.

شرایط صدور قرار بازداشت موقت :

صدور قرار بازداشت موقت در شرایطی امکان پذیر است که  صدور قرار با استدلال و موجه بیان شود و به استناد آن قانون و دلایلی ارائه شده باشد و نیز به علت این که این قرار داده شده نیز درج شود. مثل صدور قرار به منظور پیشگیری از گریز متهم.

خصوصیات متهم شامل قرار بازداشت موقت :

چنان چه متهمی که خصوصیات زیر را واجد شود بازپرس قادر است قرار بازداشت موقت را در مورد او صادر نماید:

-اگر  آزاد شدن متهم باعث اختلال در نظم عمومی جامعه شود.

– اگر آزادی متهم سبب آن شود که بگریزد یا پنهان شود.

– اگر   ترس از آن باشد که چنان چه متهم آزاد شود باعث گردد که آثار و نشانه‌های جرم محو شود. مثلاً موجب شود شاهد آن از بیان شهادت خودداری کند.

– اگر آزاد بودن متهم سبب به خطر افتادن جان شاکی و شهود یا خود شخص و متهم شود.

تفاوت قرار بازداشت موقت با حبس :

فرق قرار بازداشت موقت با زندان در آن است که زندان یکی از انواع مجازات ها به شمار می رود که بر اساس رای قطعی و لازم الاجرا آزادی شخص از بین خواهد رفت و از معمول ترین مجازات ها در دوران اخیر است. اما بازداشت موقت عنوانش مجازات نیست و یکی از زیر مجموعه‌های قرارهای تامین کیفری می باشد و هدف از  تعیین اش آن است که قاضی به متهم امکان دسترسی داشته باشد و به منظور پیشگیری از گریز و پنهان شدن او و تبانی او و دیگر مساله در شرایط خاص صادر می‌شود.

بر اساس ماده ی ۲۳۹ قانون آیین دادرسی کیفری مقرر شده است که قرار بازداشت موقت باید با دلیل و مدرک و موجه صادر شود و دارای مستندات قانونی و دلایلی باشد و متهم حق اعتراض نسبت به آن داشته باشد.

مزایای قرار بازداشت موقت :

بی شک یکی از مطمئن ترین شیوه هایی که قضات در اختیار دارند قرار بازداشت موقت است. زیرا متهم در طی دوره تحقیقات مقدماتی و ادامه ی آن تا تحقیقات نهایی و قطعی شدن حکم و اجرای مجازات قادر نیست فرار کند یا پنهان شود و یا حتی در روند رسیدگی به جرم اختلالاتی به وجود بیاورد یا اجرای حکم کیفری با تاخیر مواجه شود یا نتوان حکم را به اجرا درآورد.

-قرار بازداشت موقت یکی از شیوه هایی است که در پیشگیری از ارتکاب دوباره جرم مخصوص از طرف مجرمان حرفه ای می باشد.

-قرار بازداشت موقت یک بزار ضروری به منظور پیشگیری از آن است که متهم آثار و دلایل جرم را در حین تبانی با شاهدان یا شرکا و معاونان جرم از بین نبرد.

– قرار بازداشت موقت یک تأمین  مناسب محسوب  می‌شود برای حفاظت از جان متهم در برابر خانواده بزه‌دیده که قصد انتقام گرفتن از او را دارند به ویژه در جرایم وحشتناک.

-قرار بازداشت موقت تامینی محسوب می‌شود که شرایط اقتصادی اشخاص در آن بی اثر است. زیرا در سایر قرار ها این امکان وجود دارد که افراد دارای ثروت قادر باشند سریع کفیل و وثیقه و وجه الکفاله تهیه کنند.

معایب قرار بازداشت موقت :

– از جمله معایب این قرار آن است که با اصل برائت در تضاد است. زیرا متهم قبل از آن که جرم او به اثبات برسد و در مورد متهم صادر شود وارد زندان می‌شود.

– عیب دیگر قرار بازداشت موقت با آن است که باعث سلب آزادی متهم خواهد شد و این سلب آزادی امکان دارد از صدمات جبران ناپذیری از نظر خانوادگی و شغلی و اجتماعی غیره  به او وارد کند.

– وقتی قرار بازداشت موقت صادر می شود باعث تجمع زندان  از متهمان ناشی از قرار بازداشت موقت شده و این موضوع سبب افزایش هزینه های دولت خرج شد و به جامعه ضرر وارد می کند.

-مهمترین عیب قرار بازداشت موقت آن است که عملاً وقتی قرار بازداشت موقت راجع به متهمی صادر می‌شود و از نظر بازپرس یا دادیار روانه ی زندان می شوند قاضی در محکومیت این دسته از متهمان عموماً شک نمی کند.

مراجع صالح به صدور قرار بازداشت موقت :

1-بازپرس در دو شرایط قادر است قرار بازداشت موقت صادر کند:

یکی به شکل مستقیم با نظر خود که در این فرض مکلف است که  طی مدت ۲۴ ساعت پرونده را به منظور دریافت نظر دادستان به ارجاع دهد و نظر دادستان قابل پیروی است. دوم به تقاضای دادستان که نیازی به تصدیق او نخواهد داشت

2- دادستان این امکان را خواهد داشت که در غیر جرایم در صلاحیت دادگاه کیفری استان ،قرار بازداشت موقت را صادر کند. زیرا همه اختیارات بازپرس را غیر از مورد بند و ماده ۳۳ قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب را دارا می باشد.

3- دادیار در صورتی که دادستان با او در توافق باشد قادر است قرار بازداشت موقت را صادر کند و اگر دادستان با او مخالف باشد باید نظر دادستان پیروی کند.

اعتراض به صدور قرار بازداشت موقت :

یکی از مهمترین موضوعاتی که در مرحله ی تحقیقات مقدماتی از جرم باید در نظر داشت احترام به آزادی اشخاص می باشد. اما قرار بازداشت موقت این حق را دارد که آزادی افراد سلب کند آن هم در مدتی که هنوز جرمی به اثبات نرسیده است.

به منظور پیشگیری از سوء استفاده از این قرار امکان ملاحظه مجدد برای تصمیم گیری مرجع قضایی در سلب آزادی از متهم امکان اعتراض متهم به این قرار در نظر گرفته شده است. مرجع اعتراض به قرار بازداشت موقت در دادسرا صادر شده دادگاه می باشد و متهم که ۱۰ روز از زمان ابلاغ این قرار خواهد داشت در دادگاه عمومی انقلاب محل اعتراض خود را اقامه کنند. برای اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله اعتراض به قرار نهایی را مطالعه نمایید

اعتراض به ادامه بازداشت موقت :

چنان چه اعتراض متهم با توجه به مواردی که در بند قبل توضیح داده شد مورد قبول قرار نگرفت، متهم بازداشت می شود. اما در  مسیر دوران بازداشت این حق برای متهم محرز است که به ادامه روند بازداشت خویش اعتراض نماید. چنان چه متهم بر این باور باشد که دلایلی که موجب صدور قرار بازداشت شده است قابل توجیه می باشد این امکان را دارد که از مرجع صدور قرار تقاضا کند که بازداشت او پایان دهد.

در این فرض مرجع مذکور باید طی مدت ۱۰ روز از زمان تسلیم درخواست متهم آن را مورد بررسی قرار داده و راجع به آن نظر بدهد و نتیجه را به دادستان ارجاع دهد. متهم ماهی یک دفعه قادر است نسبت به ادامه بازداشت موقت خود اعتراض نماید متهم یک ماه پس از صدور قرار بازداشت موقت خود قادر است نخستین درخواست رفع قرار بازداشت خود را اقامه کند. قرار  بازداشت متهم و آزادی او به تصمیم گیری دادستان وابسته است و بازپرس در این حوزه تنها اظهارنظر می‌کند.

نتیجه ی باز بینی در قرار صادر شده :

با توجه به اینکه  بازداشت موقت متهم به آن مفهوم است که شخصی که هنوز  جرمش به اثبات نرسیده است و روانه زندان شده و این موضوع در تضاد با علائم صاف است به همین دلیل قانونگذار همه تلاش خود را به کار برده که از احراز از اشتباه در این موضوع خودداری کند قبل از این اشاره شد که متهم این حق را خواهد داشت که به صدور و ادامه روند بازداشت موقت اعتراض نماید مضاف بر این حق مرجع صادر کننده قرار هم موظف است قراری را که صادر نموده در فاصله های زمانی مشخص مورد تجدید نظر قرار دهد.

اگر در مورد جرایمی که دادرسی به آن ها در صلاحیت دادگاه کیفری استان است تا ۴ ماه و در سایر جرایم تا دو متهم در بازداشت باشد و پرونده اتهامی او باعث صدور نتیجه و تصمیم نهایی در دادسرا نشوند.

مرجع صادر کننده ی قرار موظف است که قرار را فک کند یا آن را تخفیف دهد و متهم در مرحله تحقیقات مقدماتی از سوی بازپرس با موافقت دادستان رها می‌شود و اگر بین دادستان و بازپرس در این مورد اختلاف نظر حاصل شود، رفع این اختلاف با دادگاه عمومی و انقلاب محل است. اما باید این نکته را در نظر داشت که بازداشت موقت متهم نباید از حداقل مجازات زندان تعیین شده در قانون برای آن جرم بیشتر باشد.