جرایم مشهود چیست؟

وب سایت حقوقی دادیار به معرفی و بررسی تخصصی جرایم مشهود چیست؟و شرایط جرایم مشهود پرداخته تا بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.

مقدمه جرایم مشهود :

جرایم مشهود و جرایم غیر مشهود از دسته اصطلاحات رایج می باشد که در دوره کنونی در زمینه حقوق کیفری و به ویژه آیین دادرسی کیفری مورد ملاحظه قرار گرفته است و با توجه به اهمیت بسیار زیادی که دارا می باشد و استفاده بسیاری که در شیوه  ی رسیدگی به دعاوی کیفری از آن می شود ضرورت دارد که مورد ملاحظه و رسیدگی قرار بگیرد و تفاوت ها و افتراق آن به شکل صحیح اظهار شود.

در این مقاله سعی بر آن شده تا مخاطب با مفهوم جرم مشهود و غیر مشهود و تفاوت آن ها آشنا شود.

جرم مشهود :

منظور از جرم مشهود جرمی می باشد که در دید ضابطین دادگستری صورت گرفته باشد. یا خیلی سریع مامورین ذکر شده در محلی که تخلف اتفاق افتاده است حاضر شوند و آثار جرم را بعد از وقوع آن ببینند.

– در شرایطی که دو نفر یا بیشتر که شاهد وقوع جرم قرار گرفته اند و یا مجنی علیه فوراً بعد از وقوع جرم شخص معینی را مرتکب جرم شناسایی کند، باز هم جرم مشهود خواهد شد.

-در شرایطی که متهم پس از احراز جرم قصد فرار داشته باشد یا در حالت فرار یا بلافاصله بعد از آن دستگیر شود.

-در شرایطی که فوراً بعد از احراز جرم علائم و آثار و نشانه ها و اسباب و دلایل جرم در تصرف متهم یافته شود

– در شرایطی که صاحب خانه فوراً بعد از احراز جرم ورود ماموران را به خانه خود درخواست کنند.

-در صورتی که متهم ولگرد باشد.

در همه ی این موارد جرم مشهود تلقی می شود.

مصادیق جرم مشهود :

با توجه به ماده ی ۲۱ قانون آیین دادرسی کیفری مصادیقی از جرم مشهود بیان شده است و در این ماده مقرر شده که جرمی که در ملاء عام و در دید ضابطین دادگستری انجام شود یا فوراً مامورین مذکور در مکان احراز جرم حاضر شوند یا اثر جرم را فوراً بعد از آن که جرم به وقوع پیوسته ببیند و یا در شرایطی که دو نفر یا بیشتر که بر وقوع جرم نظارت دارند یا بزه ‌دیده فورا بعد از احراز جرم فرد مشخصی را مرتکب جرم معرفی کند

یا بلافاصله بعد از احراز جرم آثار و علامت های مشخص یا علت های جرم در تصرف متهم یافته شود یا بتوان دلایل و علت های جرم را به متهم نسبت داد و یا در شرایطی که متهم بلافاصله بعد از احراز جرم قصد گریز داشته باشد یا در شکل گریز یا بلافاصله بعد از آن بازداشت شود در جایی که صاحب خانه و مالک آن فوراً بعد از احراز جرم ورود مامورین  به خانه خود را درخواست نمایند و در صورتی که متهم شخص ولگرد باشد مصادیق احراز جرم مشهود خواهد بود.

مفهوم ضابطان دادگستری در تعریف جرم مشهود :

ضابطان دادگستری به سه دسته تقسیم می شوند. نوع اول ضابطان عام هستند. یعنی اشخاصی که در مورد همه ی جرایم می توانند تصرف کنند. جز آن دسته از جرایمی که قانون برای آن ها استثنا کرده باشد. در برابر ضابطان عام، ضابطان خاص وجود دارند. آن‌ها اشخاصی هستند که در هیچ یک از جرایم نمی توانند دخول کنند.

جز آن دسته از جرایمی که قانون برای آن ها به رسمیت شناخته است. عده‌ای دیگر ظابطان دادگستری تحت عنوان ضابطان دادگستری نظامی می باشند که در مورد جرایمی تحقیقات و دخل و تصرف دارند که در صلاحیت دادگاه نظامی می باشد.

ضابطان عام دادگستری :

با توجه به قانون آیین دادرسی کیفری که در سال ۱۳۹۲ تصویب شده است مقصود از ضابطان ، آن افسران و درجه داران نیروی انتظامی و فرماندهان آموزش دیده می‌باشد.

بر اساس ماده ۴ قانون نیروی انتظامی مصوب سال ۱۳۶۴ تکالیفی که برای ضابطان پیش‌بینی شده است مواردی از این دست می باشد که در زیر شرح داده شده است. جلوگیری از وقوع جرم و کشف جرایم و مبارزه با فساد و مبارزه با قاچاق مواد مخدر و تجسس و بازرسی در مورد جرایم و حفظ اثر و ادله ی جرم و بازداشت مجرمین و متهمین و پیشگیری از اختفاء و گریز آن ها و در آخر اجرا نمودن و ابلاغ احکام قضایی می‌باشد. این دسته از ضابطان دادگستری تنها در بخشی از جرایم خاص دارای اختیار می باشند.

ضابطان خاص دادگستری :

مقصود از ضابطان خاص دادگستری کلیه اشخاصی می باشد که بر اساس آن دسته از قوانین خاص تلقی می‌شوند.

رئیس و معاونین و ماموران زندان ها راجع به کلیه اموری که به زندانیان ارتباط پیدا می کند و ماموران سازمان وزارت اطلاعات کشور در مورد عملیات ضروری به منظور پیشگیری از فساد و اختلال در نظم و امنیت کشور و جرایم تروریستی و جرایمی که در این حوزه ها مرتبط است و اطلاعات سپاه و نیروهای بسیج سپاه در محدوده ای که از لحاظ قانونی برای آن ها مشخص شده‌ است ضابط دادگستری خاص تلقی می‌شود.

جز مواردی که در مورد آن ها بحث شده اشخاص دیگری نیز هستند که تحت عنوان ضابط دادگستری شناسایی می‌شوند و مأمورانی که به منظور دریافت عایدات دولت و کشف قاچاق حضور دارند و نیز پلیس راه آهن و کدخدا و فرمانده کشتی و فرمانده هواپیما و ماموران حفاظت از سازمان گمرک کشور و ماموران شهرداری و گارد حفاظت از بنادر که در کلیه موارد در محدوده قانون خاص راجع به خود صلاحیت دارند، ضابط خاص معرفی می شود.

وظیفه ضابطین در جرایم مشهود :

ضابطین در جرایم مشهود و غیر مشهود عملکرد مختلفی دارند. بر اساس قانون، آیین دادرسی کیفری با توجه به ماده ۲۱ آن جرایم مشهود تعریف شده است. در هنگامی که ضابطین دادگستری با جرایم مشهود برخورد نمایند همه اقدامات ضروری را با هدف نگهداری و آلات و ادوات و نشانه ها و علائم و دلایل اسناد جرم و پیشگیری از گریز متهم و یا تبانی انجام دهند و فورا این موضوع را به اطلاع و آگاهی مقامات قضایی برساند.

وظیفه ضابطین در جرایم غیر مشهود :

جرم غیرمشهود به جرایمی اطلاق می‌شود که از هنگام ارتکاب آن مدت زمانی سپری شده باشد. به منظور اثبات آن به شاهدانی دسترسی نباشد. در این دسته از جرایم مأموران نیروی انتظامی احراز جرم را به دادستان اطلاع رسانی می‌کنند تا دادستان بعد از انجام ملاحظات ضروری راجع به ادامه ی روند تغییر و تحقیقات فرامین ضروری را به ماموران نیروی انتظامی بدهد یا تصمیم قضایی ظرافت خاص دارد.

خصوصیات جرایم مشهود و غیر مشهود :

-در جرایم مشهود  و فوق العاده در رسیدگی ضرورت و فوریت و  سرعت اساس آن می باشد و تشریفات در جرایم مشهود معنا ندارد.

-در جرم مشهود مرتکب دارای جسارت بیشتری به منظور ارتکاب جرم می باشد و استدلال‌های قوی‌تری راجع به آن برقرار خواهد بود.

– در جرائم مشهود اختیارات ضابطان دادگستری گسترده تر می باشد و در جرم مشهود ضابطان دادگستری در موضوع تعقیب و تحقیق جرم به شکل مستقیم شرکت نموده و دخالت دارند و این تکلیف با دخالت مقام قضایی صلاحیت‌دار ادامه پیدا می‌کند. در نتیجه ضابطین اختیارات خصوصی در ارتباط با مواجهه با این گروه از جرایم خواهند داشت.

– با عنایت به این که در جرایم مشهود جمع آوری دلایل و موضوعات راجع به بررسی آن ها آسان تر از جرایم غیر مشهود است بنابراین اختیارات ماموران کشف جرم در مورد نگهداری آثار جرم و  پیشگیری از فرار متهم در جرایم مشهود بیش از جرائم غیر مشهود می باشد.

– نکته قابل توجه این است که جرایم مشهود فقط جرایمی که فوراً بعد از احراز قابلیت دیدن را دارند در بر نمی گیرد. بلکه جرم دیگری که از نظر اصالتی و ماهیتی مشهود نیستند را هم در بر خواهد گرفت و نتیجه این که دسته‌بندی آن این طور است که در جرایم مشهود ضابطان دادگستری فعالیت‌های ضروری قانونی را نخست انجام خواهند داد و بعد  به دادستان آگاهی رسانی می کنند.

درصورتی که در جرایم غیر مشهود ضابطان دادگستری همین که از وقوع جرم مطلع شدند باید حتما موضوع را به دادستان اطلاع دهند و اگر دستور دادستان صادر شد بر اساس آن چه که دادستان دستور داده باید پیروی نمایند.

مفهوم جرم مشهود از نظر حقوقدانان :

-جرم مشهود به جرمی اطلاق می شود که مدت در هنگام ارتکاب یا فوراً بعد از ارتکاب جرم به شکلی که ادله ارتکاب از سوی دستگیر کننده قابلیت گردآوری را داشته باشد بازداشت شود. وگرنه جرم غیر مشهود تلقی خواهد شد.

– از نظر عده ی دیگری از حقوق دانان در مفهوم جرم مشهود گفته شده این جرم هنگامی مشهود تلقی میشود که در هنگام ارتکاب کشف شود یا این که متهم بر اثر هرج و مرج مردم مورد پیگیری و تعقیب قرار گرفته باشد.

-در نظر دیگری از سوی حقوق دانان در تعریف جرایم مشهود و غیر مشهود آمده است جرم مشهود به جرمی اعلام می‌شود که در هنگام ارتکاب یا مدتی بعد از احراز جرم امکان دستگیری مرتکب وجود داشته باشد و ادله ی آن را بتوان گردآوری کرد.

منظور از جرمی غیر مجاز می باشد که از هنگام احراز آن یک مدت سپری شده باشد و مامورین و اشخاص از احراز آن بعداً اطلاع یافته باشند. بنابراین در این تعاریف چنان چه اشاره شده است حقوق دانان فقط در تعریف مفهوم جرایم به مصادیق آن ها اشاره داشته اند.