قرار قاطع دعوا چیست؟

وب سایت حقوقی دادیار به معرفی و بررسی تخصصی قرار قاطع دعوا چیست؟و شرایط قرار قاطع دعوا پرداخته تا بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.

مقدمه قرار قاطع دعوا :

قرار قاطع دعوا به قراری اطلاق می شود که دعوا را در حدود موضوع خودش به پایان برساند و دادرس با صدور آن به شکلی از رسیدگی رهایی یابد. قرار در مفهوم لغوی به معنای ثابت نمودن و استحکام بخشیدن و استوار نمودن می‌باشد. اما در حوزه حقوقی از قرار تعبیر ثابتی نشده است و قانونگذار به تعاریف مختلفی بسنده کرده است.

در واقع با عنایت به ماده ی ۲۹۹ قانون جدید آیین دادرسی عمومی و انقلاب در امور مدنی چنین در نظر گرفته شده است که قرار دادگاه به تصمیم عملی گفته می‌شود که رای تلقی شده و فقط در مورد ماهیت دعوا است و یا فقط قاطعانه بوده و یا هیچ یک از این دو خصوصیت را دارا نیست. مثل قرار کارشناسی و قرار دعوا و قرار تامین خواسته.

ابتدا باید بگویم قرارها به چند دسته تقسیم می شوند قرار قابل تقسیم بندی به چهار دسته می باشد. از جمله قرار قاطع دعوا و قرارهای اعدادی یا مقدماتی و قرارهای شبه قاطع دعوا و قرارهای موقت و تامینی. نخست به قرارهای قاطع دعوا می پردازیم.

مفهوم قرارهای قاطع دعوا :

به طور کلی قراری که دعوا را در حوزه عناوین خود به پایان رساند و دادرس با صادر شدن آن خود را از رسیدگی رها کند آن را قرار قاطع دعوا می گویند.

این دسته از قرار ها بی آن که به ماهیت دعوا ورود کنند صادر شده و پرونده را از دادگاه بیرون می نماید. قرارها هنگامی صادر می‌شوند که دادگاه به منظور صدور حکم نیازمند انجام عملی از طرف طرفین دعوا یا کی از نهادهای وابسته به دادگستری می باشد. این قرارها اصولاً پیرو ایراد خوانده مثل ایراد به اهلیت یا سمت خواهان و غیره صادر می گردد و برخی اوقات هم بر اساس درخواست خواهان با توجه به پس گرفتن دادخواست یا پس گرفتن دعوا صادر خواهد شد.

به بیانی دیگر قرارهای قاطع دعوا هنگامی صادر می گردد که دادگاه این امکان را نداشته باشد که در ماهیت پرونده موضوع بحث دو طرف وارد شده و رای بدهد.برخی  از این قرارها مانع دائمی در سر راه صدور رای به وجود می‌آورد و دسته ای دیگر مانع موقتی خواهند بود.

انواع قرارهای قاطع دعوا :

در توضیح انواع قراردادهای دعوا باید گفت به پنج دسته قابل تقسیم بندی می باشد :از جملهی این قرارها قرار رد دادخواست و قرار ابطال دادخواست و قرار رد دعوا و قرار سقوط دعوا و قرار عدم استماع دعوا می باشد.

خصوصیات قرارهای قاطع دعوا :

-قرارهای قاطع دعوا درست مشابه آرا و احکام پاکنویس شده و به شکل دادنامه می باشند. پس به اصحاب دعوا دعوا ابلاغ می گردد.

-قرارهای قاطع دعوا دارای توان اثبات می باشند. اما از اعتبار امر قضاوت شده بهره مند نیستند. به جز قرار سقوط دعوا که از اعتبار امر قضاوت شده برخوردار می باشد.

قرارهای قاطع دعوا مشابه آرای دادگاه این امکان را ندارند که عنوان دعوای ابطال یا بطلان واقع شوند. چون تنها شیوه ی بی اثر نمودن این دسته از قرارها اعتراض و شکایت راجع به آن ها می باشد.

– قرار قاطع دعوا باعث رهایی دادرس از رسیدگی می‌شود.

پس پنج راه شکایت از آرا دادگاه در قانون آیین دادرسی مدنی مورد نظر قرار گرفته است اما تنها سه راه آنه ا می تواند شیوه شکایت از قرار ها واقع شود. از جمله تجدید نظر خواهی و فرجام خواهی و اعتراض شخص ثالث. پیشتر اشاره شد که واخواهی ویژه ی احکام می باشد و قرار این امکان را ندارد که به شکل غیابی مورد صدور قرار بگیرد. اعاده ی دادرسی هم با توجه به ماده ی ۴۱۷ قانون آیین دادرسی مدنی که صراحتاً اعلام داشته ویژه احکام می باشد.

-قرار رد دعوا

قرار رد دعوا از جمله انواع قرارهای قاطع دعوا می باشد و قراری است که با صدور آن پرونده از دادگاهی که به آن رسیدگی می‌کند خارج می‌شود. این شکل از قرار بدون این که به ماهیت دعوا وارد شود آن را صادر می‌کند. قرار رد دعوا اصولاً با اعتراض ایراد خوانده و یا با نظر قاضی دادگاه بصورت معین در قانون صادر می گردد که مانع موقتی یا دائمی برای صدور رای به وجود می‌آورد.

-قرار سقوط دعوا :

بر اساس قانون اساسی، دادخواهی، حق قطعی هر شخص می باشد و هر فرد این امکان را دارد با هدف دادخواهی به دادگاه‌ های صلاحیتدار رجوع کند. همه ی اشخاص ملت این حق را دارند که به این دادگاه‌ها مراجعه نموده و هیچ کس را نمی توان از رجوع به دادگاه با توجه به قانون منع نمود . از جمله انواع قرارهای قاطع دعوا قرار سقوط دعوا می باشد. ا

ما در مواردی امکان دارد که حق اقامه دعوا به دلیل علت هایی از شخص مدعی گرفته شود که در اصطلاح حقوقی به آن قرار سقوط دعوا و زوال دعوا اطلاق می شود. سقوط دعوا با توجه به قانون آیین دادرسی مدنی در موضوعات مختلف امکان دارد اتفاق بیفتد.به طور کلی با توجه به قانون آیین دادرسی مدنی قرار سقوط دعوا در جایی صادر می شود که دعوا قبل از صدور حکم حل شود.

-قرار عدم استماع :

از جمله قرارهای قاطع دعوا قرار عدم استماع آن می باشد. با توجه به قانون آیین دادرسی مدنی قرار عدم استماع دعوا در جایی صادر می شود که دعوا با عنایت به قوانین و مقررات قابل استعمال نباشد.

این قرار از جمله قرارهایی می باشد که دادگاه صادرکننده ی آن بدون آن که به ماهیت پرونده وارد شود و به سبب وجود ایراداتی در طرح دعوا مثل عدم طرح دسته ی دعاوی به شکل هم زمان به خصوص در مورد موضوعات مالی و ثبتی و یا موجه و قانونی نبودن خواسته و نیز حفظ حقوق احتمالی اشخاص ثالث و طرف دعوا واقع نشدن همه ی اصحاب دعوا در دعاوی طاری و مواردی از این قبیل صادر می شود.

به شکل کلی در قانون تعریف معینی از قرار عدم استماع دعوا نشده است و فقط در ماده ی ۳۳۲ قانون آیین دادرسی مدنی در بند ب این قرار را از جمله قرارهای قابل تجدیدنظر برشمرده است.

آن هم فقط در شرایطی که اصل دعوایی که مطرح گردیده امکان تجدیدنظرخواهی را دارا باشد. در حقیقت قرار عدم استماع دعوا در جایی صادر می شود که رسیدگی به ماهیت دعوا به سبب و زمانی که جاری می باشد، قانونا مجاز نیست یا بیهوده محسوب می شود.

-قرار رد دادخواست :

اصولاً طرح یک دعوا با ارائه ی دادخواست به دادگاه شروع می شود. امروزه فرم دادخواست به شکل چاپی در دسترس افراد واقع می گردد و خواهان باید آن را کامل نماید.

به دنبال تسلیم این دادخواست روند دادرسی و رسیدگی به دعوا شروع می شود. به همین سبب رعایت قوانین راجع به دادخواست و نحوه تنظیم آن بسیار مورد اهمیت است. در قانون آیین دادرسی مدنی قوانینی برای ضمانت اجرای عدم رعایت موضوعات راجع به  تنظیم دادخواست  تدوین گردیده است. از جمله ضمانت اجرا هایی که برای تنظیم یک دادخواست در نظر گرفته شده قرار رد دادخواست است که  به وسیله مدیر دفتر دادگاه و قاضی دادگاه صادر می گردد .

موارد رد دادخواست :

دادخواست در جایی که دادخواست دچار نقص باشد و در مدت زمان تعیین شده از آن رفع نقص به عمل نیاید مدیر دفتر دادگاه دادخواست را رد می‌کند. موارد نقص دادخواست دربرگیرنده فروضی می باشد که مثلاً به دادخواست و ضمایم آن تمبر ارسال نشده باشد یا هزینه آن اعطا نگردیده است.

یا این که مشخصات و اقامتگاه و شغل خوانده و خواسته و بهای آن و تعهدات و علت‌هایی که خواهان بر اساس آن خود را واجد حق می شناسد و دلایل اثبات دعوای مربوطه معلوم نشده باشد. یا اگر خواهان یا محل اقامت او مشخص نباشد در این صورت قرار رد دادخواست به وسیله ی مدیر دفتر شعبه صادر می گردد.

عدم پرداخت هزینه نشر آگهی در شرایطی که هزینه انتشار آگهی طی مدت یک ماه از زمان ابلاغ اخطاریه اعطا نشود ، دادخواست توسط دفتر رد می گردد. اما امروزه با الکترونیکی شدن آگهی ها و به  به دنبال آن سهولت کار عدم پرداخت نشر آگهی در عمل سبب رد دادخواست نخواهد شد.

قرار ابطال دادخواست :

از جمله قرارهایی که در دادگاه صادر می گردد قرار ابطال دادخواست است. با توجه به قانون آیین دادرسی مدنی در مواردی که صدور حکم نیازمند انجام اعمال می باشد اما خواهان از انجام این اقدامات جلوگیری می‌کند قرار ابطال دادخواست صادر می گردد.

مضاف بر این مورد در شرایطی هم در پی پس گرفتن دادخواست به وسیله ی خواهان، دادگاه قرار ابطال دادخواست صادر می کند. نکته ی قابل توجه آن است که این قرار فقط از طرف دادگاه رسیدگی کننده به دعوا صادر می‌شود و مدیر دفتر نمی تواند آن را صادر کند و با صدور این قرار پرونده از دادگاهی که دعوا رسیدگی می‌نماید بیرون می رود.

موارد صدور قرار ابطال دادخواست :

با توجه به ماده ی ۹۵ قانون آیین دادرسی مدنی باید گفت در جایی که دادگاه نیازمند توضیح خواهان است و در جلسه دادرسی حاضر نمی شود و یا این که با دریافت توضیح از خوانده باز هم دادگاه قادر به صدور رای نباشد و نیز در شرایطی که با این که قبلاً اصحاب دعوا را دعوت نموده است اما آن ها حاضر نشوند به طوری که دادگاه قادر نباشد در ماهیت دعوا ورود کند و اقدام به صدور حکم نماید، دادخواست ابطال می گردد.

نیز در جایی که یکی از طرفین دعوا تمایل نداشته باشند یا قادر نباشند در دادگاه حضور پیدا کنند اگر خواهان باید اسناد را اگر خوانده است باید اصل و کپی اسناد را از طریق وکیل یا نماینده اش برای تسلیم به دادگاه و بررسی ارسال کند وگرنه در شرایطی که سند  به شکل عادی باشد و مورد شک و ابهام واقع شود اگر خوانده باشد از دسته دلایل او بیرون می‌رود.

اگر خوانده باشد و دادخواستش مستند به علت دیگری نباشد، دادخواست ابطال می گردد.در مورد دیگر اگر که به سبب تهیه نشدن وسایل نتوان قرار معاینه محل و تحقیق محلی را صادر کرد و اجرای این قرار میسر نباشد، دادگاه هم امکان  آن را نداشته باشد که رای بدهد دادخواست ابطال می‌شود.