بیمه چیست؟

وب سایت حقوقی دادیار به معرفی و بررسی تخصصی بیمه چیست؟و شرایط بیمه پرداخته تا بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.

مقدمه بیمه :

بیمه ناشی از نیازهای زندگی شهرنشینی است. اشخاصی که خود را در معرض خسارت می‌بینند صندوق مالی ایجاد کردند و هر شخص با پرداخت مبلغی مشخص از احتمال خسارت رهایی می یابد. این نهاد بر پایه آینده‌نگری استوار شده است.

در واقع بیمه گذار در سرنوشت، پیشامدهای احتمالی را از قبل پیش بینی و محاسبه می کند و در جامعه‌ای که اعتماد به تقدیرگرایی دارند و میلی به پیش بینی حوادث ندارند بیمه رشد چندانی ندارد. بیمه علاوه بر امنیت مالی اعتماد و آینده را نیز در افراد ایجاد می کند.

مفهوم بیمه :

به  لحاظ حقوقی باید گفت بیمه عقدی است که یک طرف متعهد می‌شود در مقابل پرداخت مبلغی به وسیله طرف مقابل در برابر حوادث و خسارات حمایت شود. متعهد را بیمه‌گر و طرف تعهد را بیمه گذار و مبلغی که بیمه گذار پرداخت می‌کند،

حق بیمه و موضوعی که بیمه می شود، موضوع بیمه می گویند. این قرارداد با توجه به ماده ۱۰ قانون مدنی نافذ است. بنابراین می‌توان گفت که بیمه عملیاتی است که بیمه گر بیمه گذارانی که در معرض حادثه هستند آن را ساماندهی می نماید و از محل  مبالغی که  از حاصل جمع حق بیمه ها به وجود آمده است از بیمه گذاران در مقابل حوادث  مراقبت می نماید.

انواع بیمه :

بیمه تنوع زیادی دارد و امروز کمتر خطری را می توان یافت که از شمول بیمه بیرون باشد. اما قراردادهای بیمه با توجه به ذات تعهدات قراردادی بیمه‌گر و بیمه‌گذار به دو دسته بیمه خسارت و اشخاص قابل تقسیم است.

-بیمه اشخاص :

موضوع بیمه اشخاص تمامیت جسمانی بیمه‌گذار یعنی زندگی و مرگ و زایمان و این دست موارد می باشد که محاسبه مبلغ قابل پرداخت آن به عهده بیمه گذار است. بیمه عمر و بیمه تکمیل درمانی از جمله بیمه های اشخاص محسوب می شوند.

-بیمه خسارت :

بیمه های مختلفی را که متوجه اموال مختلف بیمه گذار است تحت پوشش قرار می‌دهد. مثل بیمه بدنه اتومبیل و قطار و هواپیما و بیمه حمل و نقل و کالا و آتش‌سوزی. در واقع بیمه خسارت دارایی بیمه‌گذاران را حفظ می‌کند و تضمین کننده میزان دارایی او می‌باشد که در واقع به دو دسته بیمه اموال و مسئولیت قابل تقسیم است.

نمایندگی های بیمه :

نمایندگی های بیمه با توجه به ضوابط و آیین نامه نمایندگی بیمه فعالیت می کنند. نماینده بیمه در واقع شخصیت حقیقی یا حقوقی است  که با توجه به قوانین و مقررات و مفاد این آیین‌نامه اجازه دارد که خدمات بیمه‌ای به نمایندگی ها عرضه کند. نمایندگی بیمه از طرف شرکت بیمه و اشخاص اعطا می گردد.

خصوصیات عقد بیمه :

-عقد بیمه از جمله عقود معین می باشد :

اما خصوصیات خاص خود را دارد. در این عقد یک طرف تعهد می کند که در مقابل پرداخت مبلغی از طرف دیگر در صورت وقوع و بروز حادثه بر او جبران کرده یا مبلغی را پرداخت کند.

-عقد بیمه عقد رضایی می باشد :

پس تشریفات خاصی لازم ندارد. اما شرایط آن باید بر اساس سند کتبی نگارش شود. وقتی در مورد رضایی و تشریفاتی بودن عقد بیمه شک ایجاد شود اصل بر رضایی بودن آن است.

-عقد بیمه لازم می باشد :

جز در موارد معین. یعنی هر یک از دو طرف معامله قادر به فسخ آن می باشند. موارد مشخص عقد بیمه دو طرف را ملزم به اجرای مفاد عقد می‌کند و با فوت و حجر بیمه‌گذار از بین می‌رود و حقوق و تکالیف ناشی از حق بیمه با فوت شخص به ورثه انتقال می‌یابد و  و راجع به محجور به وسیله نماینده قانونی محجور انجام می شود.

-بیمه یک عقد  اتفاقی می باشد :

بنابراین یک خطر و حادثه اتفاقی موضوع عقد بیمه واقع می‌شود. اگر معلوم شود خطری که برای آن بیمه انجام شده است پیش از عقد قرارداد اتفاق افتاده است، قرارداد بیمه باطل و بی اثر  خواهد بود.

بیمه عقد مستمر است :

یعنی در طول زمان آثار خود را نشان می دهد. این موضوع اتفاقی بودن آن را نیز تایید می‌کند و این عقد میتواند طولانی مدت یا کوتاه مدت باشد.

-بیمه بر اساس حسن نیت منعقد می شود :

حسن نیت یکی از عناصر اصلی عقد بیمه می باشد. یعنی بیمه گر به بیمه گذار این اطمینان را می دهد که اگر بعدا ثابت شود، بیمه گذار در اطلاعات خود سوء نیت داشته است بضمانت اجرای سنگینی برای این تخلف در نظر گرفته شده است.

حق بیمه :

حق بیمه در مقابل خدمات و پوشش بیمه‌ای باید به وسیله بیمه گذار پرداخت شود. اندازه گیری میزان حق بیمه با در نظر گرفتن  کثرت حوادث موضوع بیمه و خسارات قابل پرداخت انجام می شود.

ضمانت اجرای عدم پرداخت حق بیمه :

قانون، ضمانت اجرای خاصی راجع به عدم پرداخت حق بیمه در نظر نگرفته است. بنابراین در این مورد باید به اصل کلی عدم پرداخت و عدم انجام تعهدات قراردادی مقرر در قانون مدنی رجوع کرد. از سوی دیگر با توجه به این که بیمه عقد معوض است، بر اساس اصول کلی حاکم تا زمانی که بیمه گذار به تعهد خود یعنی پرداخت حق‌بیمه عمل نکند، بیمه‌گر هم می تواند از اجرای تعهدات خود سرباز دارد.

تکالیف بیمه گذار در صورت بروز حادثه :

بیمه گذار اگر حادثه اتفاق بیفتد باید نسبت به افزایش خسارت جلوگیری کند و وقوع حادثه را به بیمه گر اعلام نماید. مضاف بر این موارد شرایط قرارداد می‌تواند وظایف دیگر هم در مورد وقوع حادثه برای بیمه گذار مشخص  نماید.

وظایف بیمه گر در صورت بروز حادثه موضوع بیمه :

بیمه گر باید مبلغ مورد تعهد را پرداخت کند. در صورتی که بیمه توسط شخص دیگری برای دارنده ذینفع بیمه منعقد شده باشد، پرداخت به شخص اخیر انجام می‌شود. وجه بیمه باید بعد از فوت هم پرداخت شود و به ورثه قانونی اعطا می گردد. جزء این که در سند بیمه شخص دیگری تعیین شده باشد.

حق فسخ بیمه توسط بیمه گر :

در برخی از عقود  بیمه برای بیمه گر حق فسخ در نظر گرفته شده است.

1- از جمله عواملی که سبب فسخ بیمه می‌شود یکی آن است که بیمه گر با توجه به شواهد اعتقاد دارد بیمه گذار در روز حادثه تقلب کرده است. اگر بیمه‌گر تقلب را ثابت کند از پرداخت خسارت آزاد خواهد شد.

2- در مواردی که بیمه گذار قصد تقلب نداشته باشد، بلکه بیمه گر بعد از حادثه متوجه برخی اشتباهات خود می گردد.

مشخص نمودن سقف برای تعهدات بیمه گر :

این امکان وجود دارد که ارزش مال موضوع بیمه زیاد باشد و بیمه‌گر حاضر به پوشش کامل آن نباشد یا برای احتیاط و مراقبت بیشتر بیمه‌گذار به طرز نگهداری مال، فقط بخشی از قیمت مال را بیمه کند.

فرانشین :

بسیاری از قراردادهای بیمه مقدار مشخصی است که خسارات را بر دوش خود بیمه گذار قرار می‌دهد. اختصاص این سهم می‌تواند به شکل نسبتی از کل خسارات وارد شده باشد یا به مبلغ معینی تعیین گردد. مثلاً در بیمه بدنه اتومبیل ۹۰ درصد را بیمه گر به عهده می گیرد و ۱۰ درصد خسارت به عهده بیمه گذار است.

شرایط انتقال بیمه :

1- بیمه باید ریسک مال موضوع انتقال را پوشش دهد. این ریسک امکان دارد راجع به همه مال یا خسارت ناشی از آن باشد.

2- بیمه به مال معینی باید اختصاص داشته باشد. اگر پوشش بیمه برای عوامل متعددی باشد انتقال بیمه میسر نیست شود جز در صورتی که  تجزیه برای عناصر متعدد باشد.

3- انتقال ریسک مال، انجام شده باشد. انتقال ریسک مال به دنبال تسلیم مال به مشتری صورت می گیرد.

احکام خاص بیمه های اموال :

تفاوت بین بیمه اموال و بیمه مسئولیت به سبب احکام خاص بیمه های اموال است. در بیمه اموال ارتباط بین بیمه گر و شخص ثالث مسئول خسارت در دو مورد قابل ملاحظه می باشد.

جانشینی بیمه گر در  رجوع به ثالث :

در جایی که خسارت ناشی از فسخ  غیر است  و مال خسارت دیده تحت پوشش بیمه قرار دارد بیمه گذار نمی تواند خسارت وارده را هم از مسئولان حادثه بر اساس مسئولیت مدنی و هم بیمه گر بر اساس قرارداد بیمه دریافت کند و به این ترتیب دو بار از او جبران خسارت شود و سبب افزایش دارایی او گردد.

جبران خسارت به وسیله بیمه گر نمی‌تواند باعث رهایی مسئول حادثه از مسئولیت جبران خسارت باشد. در این حالت بیمه‌گر می‌تواند برای جبران خسارت زیان دیده در دعوای مسئولیت مدنی جانشین او شود و دعوا را علیه مسئول حادثه دنبال کند.

حقوق مرتهن نسبت به خسارت پرداختی از سوی بیمه گر :

قانون بیمه مرتهن را دارای نفع بیمه ای می‌داند و به او اجازه داده برای رهن خود بیمه دریافت کند. طلبکار قادر است مالی را که در نزد او وثیقه یا رهن است بیمه دهد. اگر حادثه نسبت به مال اتفاقی افتد از خسارتی که بیمه گر باید پرداخت کند تا میزان آن چه که بیمه گذار در تاریخ وقوع حادثه طلبکار می باشد به شخص او و بقیه به حساب مال تعلق  می گیرد.

وکیل بیمه :

استفاده از وکیل امور بیمه ای امری ضروری تلقی می شود و وکیل امور بیمه وکیلی است که بر امور  و مذاکره تسلط زیادی دارد و بر روش استفاده از قوانین بیمه توام با تبصره و بخشنامه‌های بیمه و قوانین و مقررات بیمه اشراف کامل دارد و با توجه به این که اشخاص تسلطی بر قوانین بیمه ندارند، وقتی با اختلافات بیمه ای مواجه می‌شوند قادر نیستند برای حل مشکلات خود تشخیص دهند که به کدام دادگاه باید مراجعه کنند یا به کدام اداره بیمه برود.

پس از استفاده از وکیل امور بیمه در این زمینه که متخصص باشد و دارای تجربه کافی در امور بیمه ای باشد امری انکارناپذیر است. استفاده از وکیل بیمه در پرونده های بیمه ای سبب کاهش وقت و هزینه خواهد شد. وکیل بیمه با قوانین بیمه و بیمه شخص ثالث وصندوق تامین خسارات بدنی آتش سوزی و حوادث را از این قبیل امور آشنایی کامل دارد. بنابراین پیش از هر اقدام در حوزه بیمه  باید با یک وکیل امور بیمه مشورت نمود.