انواع دادسرا چیست ؟
وب سایت حقوقی دادیار به معرفی و بررسی تخصصی انواع دادسرا چیست؟و شرایط انواع دادسرا پرداخته تا بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.
مقدمه انواع دادسرا :
دادسرا نهادی می باشد که در جوار دادگاه تکالیفی را انجام میدهد و به شکل کلی وظایفی از قبیل کشف جرم و تعقیب متهم و انجام تحقیقات مقدماتی و عفو عمومی و اقامه دعوای ضروری و اجرای احکام کیفری و نیز دادرسی به امور حسبی را بر عهده دارد.
عموما آن چه به ذهن متصور است این که وظیفه کشف جرم از وظایف ضابطان دادگستری و نیروی انتظامی می باشد. اما مرجع اصلی کشف جرم دادسرای حوزههایی هستند که ضابطان دادگستری زیر نظر دادسرا و دادستان به کشف جرایم می پردازد.
تکالیف دادسرا :
-تعقیب متهم
جرایم به دو دسته قابل گذشت و غیرقابل گذشت قابل تقسیم بندی هستند. دسته ای از جرایم تنها در شرایطی که شکایت راجع به آن ها در دادسرا اقامه شود مورد تعقیب قرار می گیرند.، به عنوان مثال در مورد جرم توهین تا فردی در قالب شاکی به دادسرا رجوع نکند و شکایت جرم مذکور را اقامه ننماید دادستان حتی اگر خودش شاهد وقوع جرم باشد قادر نیست به طور مستقل مجرم را بازداشت نماید.البته شهادت هم شرایطی دارد که در صورت عدم شرایط قاضی قادر به جرح و تعدیل شاهد است و از همین رو است که در همه حال نمیتوان به شهادت اکتفا و استناد کرد.
این دسته جرایم از جرایم قابل گذشت به شمار می رود. اما در بقیه جرایم دادستان به شکل مستقل به نمایندگی از جامعه به تعقیب متهم می پردازد . فرضا در جرم جعل اگر دادستان از وقوع این جرم مطلع شود، بدون اقامه ی شکایت به وسیلهی شاکی تعقیب و رسیدگی به آن شروع می شود و بعد دادستان در جرایم قابل گذشت با شکایت شاکی در جرایم غیرقابل گذشت مستقلا تعقیب متهم را عهده دار می شود.
انجام تحقیقات مقدماتی :
بعد از آن که جرم محرز شد، تکلیف دادسرا به منظور تحقیق در مورد جرم شروع می شود. تحقیقات مقدماتی یک سری اقدامات قانونی می باشد که به وسیله ی بازپرس و بقیه مقامات قضایی به منظور حفظ آثار و علائم جرم و گردآوری دلایل احراز جرم و شناسایی و پیدا کردن و پیشگیری از گریز و اختفای متهم صورت می گیرد.
اجرای احکام کیفری :
بعد از آن که تحقیقات مقدماتی به وسیله ی دادسرا انجام شد و پرونده به دادگاه فرستاده شد و رسیدگی و صدور رای انجام گرفت، اجرای حکم باید صورت پذیرد. پرونده به منظور اجرای حکم به دادسرا برمیگردد. اجرای احکام کیفری بر عهده دادستان می باشد.
در بعضی از مناطق با تعیین رئیس قوه قضاییه معاون اجرای احکام کیفری زیر نظر دادستان آن حوزه ایجاد میشود و تکلیف اجرای احکام در این مناطق بر دوش این معاونت می باشد. فرقی که این معاونت دارد در اعضای متخصص ان می باشد. به شکلی که معاونت اجرای احکام کیفری به تعداد ضروری قاضی اجرای احکام کیفری و مددکار اجتماعی و مامور مراقبتی و مأمور اجرا را لازم دارد.
انجام امور حسبی :
منظور از امور حسبی اعمال راجع به قیمومت، ترکه ی میت، غایب مفقودالاثر، محجورین و غیره می باشد. در بخشی از موضوعات، قانونگذار دادستان را در این موارد موظف میداند. فرضا در جایی که فردی فوت کند و وارث او معلوم نباشد، دادستان موظف است اعمال ضروری به منظور حفظ اموال و حقوق او انجام دهد و از دادگاه مدیری را برای ترکه تعیین کند.
دادسرای عمومی و انقلاب :
در هر استان دادسرایی به منظور دادرسی به جرایمی که در حوزه قضایی آن شهرستان اتفاق میافتد ایجاد می گردد این دادسرا در جوار دادگاه شهرستان به وجود میآید و در قالب دادسرای عمومی و انقلاب تشکیل میشود. دادسرای عمومی و انقلاب تکلیف دادرسی به همه ی انواع جرایم در صلاحیت دادگاه کیفری یک و دادگاه کیفری دو و دادگاه انقلاب را به عهده خواهد داشت. هنگامی که جرمی اتفاق میافتد دادسرایی که در حوزه محل وقوع جرم قرار گرفته است تکلیف رسیدگی به این جرایم را برعهده خواهد داشت.
دادسرای عمومی و انقلاب شهر تهران :
در شهرهایی که از نظر وسعت و جمعیت بزرگتر است به سبب عدم وجود امکانات دادرسی به همه جرائم به وسیله یک دادسرا دادسرای مختلفی با محدوده های معین ایجاد شده اند که به جرایمی که در آن حوزه و محدوده اتفاق میافتد رسیدگی می نماید. مثلاً برای همه نواحی ۲۲ گانه ی تهران دادسرای عمومی و انقلاب ایجاد شده است و اگر جرمی در محله ی نیاوران در تهران اتفاق بیفتد دادسرای مستقر در منطقه ی یک صالح به رسیدگی به این جرم خواهد بود.
دادسرای ویژه کارکنان دولت :
دادسرای ویژه کارکنان دولت در واقع به عنوان یکی از دادسرا های خصوصی در میدان ارگ تهران تاسیس شده است و اختیار او دادرسی به جرم کارکنان دولتی و مقامات قضایی و اعضای سپاه ارتش می باشد. صلاحیت محلی در دادسرای ویژه کارکنان دولت استثنایی می باشد و احتیاجی به رعایت صلاحیت محلی نیز ندارد.
دادسرای ویژه قاچاق کالا و ارز :
در توضیح انواع دادسرا باید از دادسرای ویژه قاچاق کالا و ارز هم یاد کرد که این دادسرا بر اساس قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز ایجاد شده است و تکلیف و تعقیب و دادرسی به جرایم مرتبط در این حوزه می باشد. اگر موضوع جرم قاچاق مشروبات الکلی و ماهواره میراث فرهنگی است و رسیدگی به آن در صلاحیت دادسرای ویژه قاچاق کالا و ارز خواهد بود.
دادسرای ویژه جرایم پولی و بانکی :
دادسرای ویژه رسیدگی به جرایمی مثل ارز و بورس و بیمه و مسائل بانکی و پولشویی دادسرای ویژه جرایم پولی و بانکی می باشد. این دادسرا یک دادسرای نوپا است که از سال ۱۳۹۰ در تهران در خیابان خیام تاسیس گردیده است.
دادسرای ویژه روحانیت :
یکی از انواع دادسرا، دادسرای ویژه روحانیت می باشد که تکلیف او رسیدگی به جرایم و تخلفاتی است که طرف روحانیون اتفاق میافتد. در شرایطی که روحانی جرمی را رقم بزند یادآوری دلایل اثبات جرم از وظایف این دادسرا تلقی میشود.
مضاف بر آن دادسرای ویژه روحانیت مکلف است تا روحانیونی که در آستانه ی انجام خطا و تخلف قرار دارند به آن ها اخطار و تذکر دهد تا از اتفاق افتادن جرم و لکهدار شدن حرمت آن ها پیشگیری شود. نتیجه آن که یکی از تکالیف تخصصی دادسرای ویژه روحانیت حفظ مقام روحانیون و شأن آن ها می باشد.
دادسرای ویژه جرایم پزشکی :
دادسرای ویژه جرایم پزشکی به جرایم مربوط به دارویی و پزشکی دادرسی می نماید و مردم این امکان را دارند به منظور شکایت از تخلفات مجرمانه پزشکان در هر محوری که باشد به این دادسرا رجوع نمایند. مضاف بر آن دادسرای ویژه جرایم پزشکی این امکان را دارد که به جرایم راجع به استانداردهای غذایی و تخلفات دارویی و مواد خوراکی و محیط زیست نیز دادرسی کند. مکان دادسرای ویژه جرایم پزشکی در خیابان مطهری تهران واقع شده است.
دادسرای ویژه جرایم اقتصادی :
مقصود از جرم اقتصادی جرمی می باشد که منفعت مالی جامعه تحت نظر آن واقع می شود. این دسته جرایم امکان دارد به وسیله ی شخص اتفاق بیفتد و منحصر به اشخاص خاصی نمی باشد. اما آثار این جرایم به شکل اجتماعی نمایش داده میشود و اثرات آن دامن جامعه را میگیرد. مثل جعل اسکناس. رسیدگی به این دسته از جرایم در صلاحیت دادسرای ویژه جرایم اقتصادی می باشد و مقر این دادسرا در خیابان کارگر شمالی تهران می باشد.
دادسرای ارشاد :
مقصود از دادسرای ارشاد یا به بیان دیگر دادسرای ناحیه ۲۱ تهران که در مجتمع قضایی شهید بهشتی واقع شده است دادسرای تخصصی و ویژه برای رسیدگی به جرایم و اعمال منافی عفت می باشد. این دادسرا به آن دسته از جرایم که مربوط به روابط نامشروع و شرابخواری و زنا است رسیدگی مینماید و بعد از کامل شدن دادرسی های مقدماتی پرونده به منظور رسیدگی به دادگاه فرستاده می شود.
دادسرای ویژه اطفال و نوجوانان :
جرایمی که به وسیله اطفال و نوجوانان صورت میگیرد باید در دادسرا و دادگاه ویژه اطفال و نوجوانان مورد دادرسی واقع شود. ولی سبب ایجاد دادسرای ویژه اطفال و نوجوانان شرایط آسیب پذیر عدم بلوغ فکری نوجوانان است. در این دسته از دادسراها و دادگاه اشخاص متخصص در سمت خود قرار دارند که در گردآوری تحقیقات نقش تأثیرگذاری را ایفا میکنند. اطفال و نوجوانان مقصود اشخاص زیر ۱۸ سال می باشد.
دادسرای نظامی :
در مرکز هر استان ، سازمان قضایی استان که از دادسرا و دادگاه نظامی تشکیل شده است تاسیس می گردد. در شهرستان ها با توجه به نیاز دادسرای نظامی ناحیه ایجاد میشود. حوزه قضایی دادسرای نظامی نواحی با تایید رئیس قوه قضاییه تشخیص داده می شود.
دادگاه های نظامی بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری ایجاد شده و متشکل از دادگاه نظامی دو و دادگاه نظامی یک و دادگاه تجدید نظر نظامی و دادگاه نظامی دو زمان جنگ و دادگاه نظامی یک زمان جنگ و دادگاه تجدید نظر نظامی زمان جنگ می باشد.
اعضای دادگاه نظامی دو مانند دادگاه کیفری دو از یک رئیس و اگر رئیس غائب باشد یک دادرس علی البدل متشکل از اعضای دادگاه نظامی یک مانند دادگاه کیفری یک بوده یعنی یک رئیس به اضافه دو مستشار دارد که با حضور دو عضو رسمی میشود و اعضای دادگاه تجدیدنظر نظامی مانند دادگاه تجدیدنظر استان یک رئیس و دو مستشار دارد و هم این که در آن حاضر شوند رسمی خواهد بود.
رسیدگی به جرایم مربوط به وظایف خاص نظامی و انتظامی اعضای نیروهای مسلح و به جرایم راجع به ضابط دادگستری و رسیدگی به جرایمی که امام خمینی و مقام رهبری اجازه دادند تا زمانی که از آن صرف نظر نشده است در صلاحیت این نهاد می باشد. این نکته را هم باید اضافه کرد که به جرایم نظامیان کمتر از ۱۸ سال کامل شمسی که در صلاحیت سازمان قضایی میباشد با در نظر گرفتن مقررات راجع به رسیدگی جرایم اطفال و نوجوانان در دادسرا دادگاه نظامی دادرسی می شود.
در ادامه به توضیحات تکمیلی پیرامون مفهوم دادسرا و نکات آن میپردازیم
مفهوم دادسرا
دادسرا یک نهاد دادگستری است که در حوزه قضایی هر شهرستان در جوار دادگاه امور مختلفی را انجام می دهد. دادسرا با دادگاه فرق میکند و مستقلاً تصمیماتی را اتخاذ نموده و به اجرا در می آورد. بنابر این درست است که وظیفه ی دادسرا و دادگاه هر دو دادرسی در مشکلات و جرایم است اما از نظر عملی و تکالیفی که بر عهده دارند با هم فرق میکنند. در حقیقت دادسرا قسمتی از دادگستری می باشد که تکلیف اصلی آن تحقیق و بازجویی و کشف جرم میباشد.
تکالیف دادسرا:
از جمله مهمترین تکالیف دادسرا تحقیق و کشف جرم می باشد که در محدوده فعالیت آن به وقوع می پیوندد. که در زیر به مهمترین تکالیف دادسرا اشاره شده است:
کشف جرم:
ابتدا باید تشخیص داد که آیا جرم اتفاق افتاده است یا نه و این وظیفه خطیر بر دوش دادسرا و ریاست آن یعنی شخص دادستان می باشد. در این صورت بعد از اقامه شکایت از سوی شاکی نهاد دادسرا وظیفه تعقیب و شناسایی عاملان جرم را خواهد داشت.
برخی بر این باورند که کشف جرم از وظایف پلیس انتظامی می باشد. اما باید در نظر داشت که قسمتی از این وظیفه به وسیله نیروی انتظامی انجام میشود و بقیه آن در وضعیت محدوده وظایف اصلی دادسرا و دادستان می باشد.
تعقیب متهم:
ملاحظه جرم متهم و بازداشت او از تکالیف ددسرا است. در بخشی از موضوعات جرم برانگیز که تخلف از قانون صورت گرفته است و وجهه عمومی را دارا می باشد و هم این که آگاهی نسبت به این جرم حاصل شود، باید نسبت به آن رسیدگی نمود و حتی نیازمند وجود شاکی نمی باشد.
مثل قتل و تجاوز که مجازات مخصوص به خود را دارا می باشد.(و البته شما عزیزان میتوانید درمورد بحث تخفیف مجازات جرمی مثل قتل و انواع ان که شامل قتل عمد و قتل شبه عمد و قتل خطای محض و…در همین سایت یعنی دادیار مطالعه کنید.) و حتی چنان چه شاکی در میان نباشد باز هم متهم باید عقوبت جرم خود را پس بدهد. اما دسته ای از جرم ها فقط دارای وجه فردی و شخصی هستند و تا وقتی که شکایتی در مورد آن ها انجام نشود نباید نسبت به تعقیب آن ها اقدام نمود. مثل جرم توهین یا افترا.
انجام تحقیقات مقدماتی:
در بسیاری از جرایم باید تحقیقات مقدماتی الزاماً و سریعاً صورت گیرد. زیرا امکان دارد شواهد و قرائن زایل شود یا بیم اختفای مجرم یا گریز او باشد. به منظور پیشگیری از این وضعیت دادسرا بدون دریافت مجوز از دادگاه باید تحقیقات مقدماتی را نسبت به جرم آغاز نماید.
بعد از تحقیقات مقدماتی چنان چه مشخص شود که شخص متهم گناهی ندارد تبرئه شده و پرونده خاتمه می یابد. اما اگر بی گناهی او مورد اثبات قرار نگیرد اول باید به دادستان ارجاع شود و بعد برای ملاحظه تکمیلی به دادگاه انتقال داده شود.
اجرای احکام کیفری:
بعد از این که پرونده به دادگاه ارجاع داده شد، در شرایطی که محکومیت متهم به اثبات برسد، پرونده به منظور اجرای حکم صادر شده از دادگاه مجدداً به دادسرا انتقال داده میشود تا اجرای آن عملی شود.
رسیدگی به امور حسبی:
وکیل ارث در شیراز توضیح میدهد:از جمله وظایف دادسرا رسیدگی به امور حسبی می باشد که امور حسبی اصطلاحاً در فقه و حقوق اسلامی بسیار پرکاربرد است و به همه اموری اطلاق می شود که شرع و قانون خواستار اجرای آن می باشد. اما فرد خاصی مسئول آن نمی باشد .از جمله حمایت از اشخاص بی سرپرست مثل قیم و نظارت بر اعمال قیم و امور راجع به ارث و وصیت و اداره اموال شخص غایب مفقودالاثر از مصادیق امور حسبی می باشد.
انواع دادسرا:
-دادسرای دیوان عالی کشور:
دادسرای دیوان عالی کشور در جوار دیوان عالی وظایف خود را انجام میدهد و از آن جایی که مقر دیوان در تهران واقع شده است و صلاحیت آن ملی میباشد، دادسرای دیوان نیز در تهران تاسیس شده است و صلاحیت آن حاکمیت جمهوری اسلامی ایران را در بر میگیرد. مقامات دادسرای دیوان عالی کشور از دادستان کل کشور و معاون اول و ۶ معاون و به اندازه لازم دادیار تشکیل شده است.
دادستان کل کشور در میان قضات دادسرا از نظر سلسله مراتب عالیترین مقام قضایی محسوب میشود و ریاست دادسرای دیوان عالی کشور بر عهده او قرار دارد. با توجه به اصل ۱۶۲ قانون اساسی از شرایط دادستان کل کشور اجتهاد و عدالت و آگاهی به امور قضاوت می باشد. رئیس قوه قضاییه با انجام مشورت، قضات دیوان عالی کشور را به مدت ۵ سال به این سمت می گمارد.
دادسرای عمومی و انقلاب:
از جمله دادسرا هایی می باشد که مسئولیت آن با دادگاه حوزه قضایی مربوطه است و این دادسرا در محدوده قضایی کل شهرستان ها ایجاد می شود و در حوزه قضایی بخش ها که دادسرایی وجود ندارد تکالیف دادستان بردوش رئیس حوزه قضایی و با وجود غیبت او برعهده دادرس علی البدل دادگاه خواهد بود. با عنایت به این نکته که دادسرا صلاحیت خود را از دادگاه دریافت میکند، محدوده صلاحیت ذاتی و محلی دادسرا صلاحیت دادگاه می باشد که در کنار آن وظایف خود را انجام میدهد .
پس در کلیه حوزه های قضایی شهرستانها دادسراهای عمومی و انقلاب در کنار دادگاه کیفری یک و دو و دادگاه انقلاب و دادگاه اطفال و نوجوانان و تکالیف خود را انجام داده و تحقیقات مقدماتی راجع به جرایم در صلاحیت آن دادگاه ها را به ثمر می رساند.
دادسرای نظامی:
برای انجام تحقیقات مقدماتی در مورد جرایم راجع به افراد خاص نظامی و انتظامی و اعضای نیروهای مسلح دادسرای نظامی در کنار دادگاه نظامی ایجاد میشود. دادسرای نظامی تنها در مرکز استان قابل ایجاد شدن است. و در بقیه شهرستانها نیز در صورت لزوم به عنوان دادسرای نظامی ناحیه ایجاد می شود.
با توجه به ماده ۵۸۱ قانون آیین دادرسی کیفری اختیارات و وظایف رئیس و دادستان و دیگر مقامات قضایی سازمان قضایی استان با رعایت مقررات این بخش همان اختیارات و تکالیف است که برای روسای کل دادگستری و دادستان های عمومی و انقلاب و سایر مقامات قضایی دادگستری تعیین شده است.
با در نظر گرفتن این که دادسرای نظامی در کنار دادگاه نظامی تکالیفش را انجام دهد صلاحیت آن ها با هم برابر است .در هنگام جنگ با توجه به شرایط به خصوصی که به وجود میآید، دادسرای نظامی زمان جنگ در کنار دادگاه نظامی زمان جنگ ایجاد می شود.
دادسرای ویژه روحانیت:
دادسرا دادگاه ویژه روحانیت به فرمان رهبر انقلاب در سال ۱۳۶۶ به وجود آمد. بر اساس ماده یک آیین نامه دادسرا و دادگاه ویژه روحانیت هدف از تشکیل دادسرای ویژه روحانیت و دادگاه آن جلوگیری از نفوذ افراد متخلف و منحرف و تبحر در حوزههای علمیه و حفظ آبروی روحانیت و نیز به مجازات رساندن روحانی و متخلف می باشد. از جمله وظایف دادسرا دادگاه ویژه روحانیت
– انجام اقدامات ضروری به منظور جلوگیری از احراز تخلفات جرایم در حوزه مسائل قضایی
– ارشاد در امور خلاف شرع
-رسیدگی به جرایم روحانیون و پرونده هایی که به شکل موثری با مقاصد این دادسرا ارتباط دارد. نکته قابل ذکر آن است که دادسرای ویژه روحانیت قادر است به واسطه مراکز حوزوی و سازمان تبلیغات اسلامی و مرکز امور مساجد و سایر نهادهای مربوطه به امور روحانیون بپردازد. دادسرا و دادگاه ویژه روحانیت از نظر تشکیلات و ساختار زیر نظر مقام رهبری تکالیفش را انجام میدهد و از تشکیلات قوه قضاییه استقلال دارد.
تفاوت دادگاه و دادسرا:
دادگاه بخشی از دادگستری می باشد که به امور حقوق و مدنی و جزایی دادرسی میکند و پروندههایی که راجع به دعاوی ملکی(وکیل ملکی در شیراز) و مطالبه طلب و خسارت و طلاق(وکیل طلاق در شیراز)و مهریه(وکیل مهریه در شیراز) و نفقه و می باشد یعنی به طور کلی با امور مالی سروکار دارد، در شعبه حقوقی دادگاه مورد رسیدگی قرار میگیرد.جهت کسب اطلاعات بیشتر در زمینه طلاق میتوانید با وکیل طلاق در بندر عباس و یا وکیل طلاق در اصفهان از طریق سایت دادیار و یا سایت یار وکیل مشورت نمایید و از انها مشاوره های لازم را دریافت نمایید.
موضوعاتی که راجع به جرم کلاهبرداری و تصادف و سرقت و توهین و روابط نامشروع و غیر باشد در شعب جزایی دادرسی میشود. اما دادسرا بخشی از دادگستری می باشد که نقش اصلی آن تحقیق و بازجویی کشف جرم می باشد.
مهمترین مقام دادسرا دادستان است که خیلی از وظایف دولت را تحت نظارت و بعد از تشخیص او صورت میگیرد. دادستان هم وظایف قضایی را به عهده دارد هم وظایف اداری. اما نخستین وظیفه اصلی دادستان وظیفه قضایی و ریاست بر دادسرا می باشد. ضابطان دادسرا زیر نظر دادستان انجام وظیفه میکنند. دادسرا مانند دادگاه است اما در شعبههای آن قاضی های تازه کار و نوپا حضور دارند که به آن ها دادیار گفته میشود.
دادیار مانند پلیس و کارآگاه میباشد و تحقیقات ضروری راجع به اتهام نسبت به متهم انجام می دهد که آیا جرم وقوع یافته است یا خیر. بین دادگاه و دادسرا باید گفت مجازات جرم در دادگاه تعیین میشود و دادسرا فقط به انجام تحقیقات مقدماتی و صدور قرار مجرمیت و کیفرخواست میپردازد. بنابراین در دادسرا رای صادر نخواهد شد. یعنی مرجعی که مجرم را به کیفر می رساند دادگاه است.
دادگاه محکمه ای می باشد که در مورد ادعاهای طرح شده تصمیم گیری می کند و به بیان دیگر رفع خصومت با دادگاه می باشد .دعاوی که در دادگاه اقامه میشود یا جزایی هستند یا حقوقی. اگر کیفری باشند به واسطه ی دادستان در دادگاه مطرح میشود. اما اگر حقوقی باشد از سوی مدعی به شکل مستقیم با تنظیم دادخواست در دادگاه مطرح میشود و دادسرا در امور حقوقی دخالتی ندارد.
بنابراین اگر معلوم شد جرمی وقوع یافته در همان دادسرا پرونده خاتمه می یابد و قرار منع تعقیب و یا تغییر صادر خواهد شد. اما اگر جرم محرز باشد و شخص مجرم تعیین شود ،پرونده به منظور صدور قرار مجرمیت و کیفرخواست با تایید دادستان به دادگاه در شعبه مربوطه ارجاع میشود تا رسیدگی شده و حکم صادر گردد.