رای غیابی چیست؟
وب سایت حقوقی دادیار به معرفی و بررسی تخصصی رای غیابی چیست؟ و شرایط رای غیابی پرداخته تا بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.
مقدمه رای غیابی :
رای در برگیرنده ی حکم و قرار می باشد. چنان چه رای دادگاه در مورد ماهیت یک دعوا باشد و به شکل جزئی یا کلی بتواند قاطع دعوا شود، حکم تلقی می شود. اگر رای دادگاه در خصوص ماهیت دعوا ابراز نشود و برای دعوا قطعیت لازم را به همراه نیاورد قرار تلقی خواهد شد.
حضوری یا غیابی بودن رای تنها راجع به حکمی می باشد به بیان دیگر احکام از یک نظر به حضوری یا غیابی بودن قابل تقسیم خواهد بود و فقط حکم است که می‌تواند به این دو دسته تقسیم بندی شود.
مفهوم رای غیابی :
وقتی دادگاه حکمی را به شکل غیابی صادر می‌کند که اولاً خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی و در هیچ‌کدام از جلسات دادگاه حاضر نشوند و به صورت کتبی نیز دفاع کند و یا اخطاریه ابلاغ واقعی نشده باشد و به بیان دیگر ابلاغ به شکل قانونی انجام نگرفته باشد
در قانون آیین دادرسی مدنی بر اساس ماده ی ۳۰۳ این قانون در مورد تعریفی از رای غیابی چنین مقرر شده است که به شکل کلی رای دادگاه حضوری می باشد. جز این که خوانده و یا وکیل یا قائم مقام و یا نماینده قانونی او در هیچ‌کدام از جلسات دادرسی حضور پیدا نکنند و به شکل کتبی هم لایحه نفرستاده و یا اخطاریه ابلاغ واقعی به او نشده باشد.
پس شخصی که حکم غیابی نسبت به او صادر شود این امکان را خواهد داشت که با توجه به فرصت تعیین شده قانونی از رای صادره وا خواهی کند. با عنایت به ماده ی ۴۰۶ آیین دادرسی کیفری در همه ی جرایم به جرایمی که دارای وجه ی حق الهی می باشد اگر متهم یا وکیل او در هیچ‌کدام از جلسات دادگاه حضور نیابد یا لایحه ارسال نکرده باشند دادگاه بعد از رسیدگی رای غیابی صادر می‌نماید.
اگر متهم در جلسه دادرسی حاضر شده و در هنگام تنفس یا دادرسی بدون عذر موجه غیبت کند دادگاه رسیدگی را ادامه داده و در این شرایط رای صادر می‌گردد و رای حضوری خواهد بود .
حضوری بودن حکم راجع به خواهان :
به طور کلی حکم در خصوص خواهان همیشه به صورت حضوری خواهد بود و هیچ استثنایی در این مورد جاری نیست از نظر عقلی نیز این موضوع قابل بررسی می باشد که دعوا با اقامه ی آن از سوی خواهان شروع می‌شود. بنابراین هیچ حالتی وجود ندارد که خواهان در دعوا حاضر نشود.
خواندگان متعدد در دعوای اقامه شده :
اگر در یک دعوای حقوقی که در دادگاه اقامه شده است خواندگان مختلفی وجود داشته باشند مثلا اگر دعوای حقوقی ۴ یا ۵ خوانده داشته باشد و فقط یک نفر در جلسه حاضر شود یا به او ابلاغ واقعی گردیده شده یا به شکل کتبی لایحه ی دفاعیه دادگاه ارائه کرده رای فقط نسبت به این فرد حضوری خواهد بود و در مورد بقیه همچنان غیابی تلقی می شود.
شرایط صدور رای غیابی :
سه شرط مطرح شده است
یکی عدم حضور خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی او در جلسات دادرسی دادگاه.
دوم عدم دفاع کتبی خوانده و عدم ارسال لایحه از سوی خوانده یا وکیل یا نماینده قانونی او یا قائم‌مقام اش. سوم عدم ابلاغ واقعی اخطاریه.
شروط دیگری نیز جاری می باشد و آن این که رای علیه خوانده صادر شده باشد که در قانون صراحتاً به این شرط اشاره‌ای نشده است. اما از ماده ی ۳۰۵ قانون آیین دادرسی مدنی می توان چنین برداشت نمود که وقتی گفته است که محکوم علیه قاعده حق دارد که به حکم غیابی اعتراض کند
بنابر این می توان به این نتیجه دست یافت که حکم در صورتی غیابی می باشد که مضاف بر شرایط خود نسبت به شخص خوانده نیز صادر شده باشد. این که گفته شده سه شرط برای این که رای غیابی صادر شود ضرورت دارد در شرط اول صحبت از وکیل شده است.
در این جا باید اشاره داشت که وکالت وکیل باید محرز گردد. به منظور طرح دعوای دفاع از آن فقط به وکلای دادگستری و مشاورین قوه قضایی می توان به منظور اقامه ی دعوا یا دفاع از آن وکالت را واگذار کرد و تنظیم وکالت نامه ویژه و تقدیم آن به دادگاه ضرورت دارد. قائم مقام شخصی می باشد که جانشین فرد دیگر در اداره ی حقوق و تکالیف عملی می شود. مثل وراث و یا مدیر تصفیه تاجر ورشکسته.
مقصود از جلسه ی دادگاه هم نخستین جلسه ی اعمال رسیدگی می باشد که در یک مقطع زمانی مشخص انجام و تقاضای آغاز آن شده و کارهای مستند به آن صادر شود و این جلسه در دادگاه تشکیل می‌شود و به آن جلسه ی دادگاه اطلاق می گردد.
شیوه ی اعتراض به رای غیابی :
به منظور آن که محکوم علیه غایب قادر باشد نسبت به رای غیابی اعتراض خود را انجام دهد باید آن را در شکل دادخواست واخواهی به دادگاهی که حکم غیابی را صادر کرده تسلیم نماید.
در شرایطی که تنظیم دادخواست با توجه به قانون آیین دادرسی مدنی دچار نقص باشد، مدیر دفتر دادگاه به او اخطار رفع نقص را می دهد و چنان چه دادخواست همه شرایط شکلی را داشته باشد، مدیر دفتر دادگاه با توجه به دادخواست تنظیم شده زمان رسیدگی و دادرسی را مشخص می نماید و به دو طرف ابلاغ می‌کند.
نکته ای که باید در نظر داشت آن است که اگر دادخواست واخواهی با توجه به رای دادگاه در پرونده دارای نتیجه نباشد، دادگاه قادر است بی آن که وقت رسیدگی مشخص نماید به دادخواست واخواهی توجه نکرده و رای غیابی را تایید کند.
آثار واخواهی از رای غیابی :
-واخواهی سبب تشدید مجازات حکم غیابی خواهد شد.
واخواهی دارای اثر بازدارنده و تعلیقی است. به این مفهوم که مانعی برای اجرای حکم غیابی نخواهد بود.
– واخواهی امکان دارد سبب تغییر حکم غیابی شود.
– واخواهی با توجه به ماده ی ۴۰ آیین دادرسی کیفری و ماده ۳۰۶ آیین دادرسی مدنی زمان دارد و در خارج از این زمان دادخواست از طرف دادگاه قابل قبول نخواهد بود. جز این که عذر موجهی وجود داشته باشد.
– واخواهی یک حق است که برای محکوم علیه غایب شناخته شده است. به این مفهوم که این حق برای شاکی و خواهان وجود ندارد. چون رای صادر
شده در مورد آن ها حضوری است.
واخواهی از حکم غیابی اثرات حائز اهمیتی را به دنبال دارد. از جمله این که واخواهی کلی است. به این مفهوم که واخواهی همه ی احکام غیابی را دربرمی‌گیرد. فرقی نمی‌کند که جرم از دسته جرایم شدید باشد یاخفیف. البته این را هم باید در نظر گرفت که در مورد جرایم حق اللهی واخواهی امکان پذیر نمی باشد.
-واخواهی دارای اثر انتقالی نیست به این مفهوم که رسیدگی به وسیله ی همان دادگستری صورت می‌گیرد که رای غیابی صادر نموده و مرجع بالادست یا هم عرض به پرونده ورود پیدا نمی کند.
-واخواهی حقوقی جدا از تجدیدنظرخواهی محسوب می‌شود یعنی واخواهی مانع از تجدیدنظرخواهی نیست.
-واخواهی که از آرای کیفری انجام می شود بر خلاف آرای حقوقی دارای هزینه دادرسی نمی باشد.
فرصت واخواهی پس از ابلاغ رای غیابی :
در مورد اخیر بین موضوعات حقوقی و کیفری تفاوت جاری است که باید در نظر داشت . در عناوین حقوقی فرقی ندارد که واخواهی از حکم غیابی دادگاه بدوی انجام شده باشد یا واخواهی از حکم غیابی دادگاه تجدید نظر .
در هر دو موارد بالا برای افراد ساکن ایران ۲۰ روز و برای افراد ساکن در خارج از کشور دو ماه از مدت ابلاغ واقعی رای غیابی مهلت در نظر گرفته شده است.
این مهلت ها به شکل صریح در ماده های ۳۰۶ و ۳۶۴ و ۴۴۶ قانون آیین دادرسی مدنی توضیح داده شده است.
اما در آیین دادرسی کیفری فرصت واخواهی از آراء غیابی ده روز از تاریخ ابلاغ واقعی حکم می باشد و در مورد احکام غیابی دادگاه تجدید نظر استان این فرصت ۲۰ روزه تعیین شده است این فرصت در ماده های ۲۱۷ و ۲۶۰ قانون آیین دادرسی کیفری به طور شفاف تعیین شده است.
در قانون آیین دادرسی مدنی بین افراد مقیم ایران و خارج از کشور تفاوتی ندارد. در مواردی که این تفکیک در آیین دادرسی کیفری ملاحظه نمی‌شود. به همین علت بین حقوق دانان اختلاف نظر حاصل شده است.