مرخصی استحقاقی چیست؟

وب سایت حقوقی دادیار به معرفی و بررسی تخصصی مرخصی استحقاقی چیست؟ و شرایط مرخصی استحقاقی پرداخته تا بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.

مفهوم مرخصی استحقاقی

یکی از موضوعات مهمی که تقریباً هر کارمند و کارگری در ادارات دولتی و خصوصی با آن روبرو می شود قضیه مرخصی ها یا تعداد روزهای مرخصی در سال و همچنین روش بهره از مرخصی های اداری و روش اجرای آن ها می باشد

در قانون ما روش های گوناگونی برای گرفتن مرخصی در میان است که به مرخصی استعلاجی و مرخصی استحقاقی یا مرخصی فوت اشخاص درجه یک همانند پدر و دیگر مرخصی ازدواج و غیره قابل قسم است  ما در این نوشته به یکی از مهم ترین  و مورد استفاده ترین مرخصی ها که مرخصی استحقاقی نام دارد به طور کامل پرداخته ایم.

مرخصی چیست؟

در وهله اول بهتر است از تعریف از خود مرخصی شروع کنیم مرخصی حقی است که قانون برای کارگر قرار داده است در حالت مرخصی کارگر می‌تواند ترک کار در روزهای غیر تعطیل را داشته باشد این قضیه مرخصی در قانون کار ما لحاظ شده است و تاکید شده است.

به بیان دیگر مرخصی به تعدادی از روزهای کاری یک کارگر یا کارمند گفته می شود که به انتخاب خود شخص یکی از روزهای هفته را تنها برای امور شخصی خود بگذارد و لازم نباشد که به محل کار رود.

بر اساس ماده ۶۲ قانون کار مرخصی استحقاقی در مورد روزهایی در ماه صحبت میکند که به انتخاب خود فرد شاغل و بدون این مورد که از حقوق او مبلغی کاسته گردد اجازه دارد که در محل کار خود حاضر نشود همه مشمولان این قانون مشمول کارگران و کارمندان بخش خصوصی از آن بهره مند هستند و به این خاطر که مدت زمان بهره از این مرخصی برای هرسال معین شده است به مرخصی سالانه هم معروف است.

مدت زمان مرخصی استحقاقی

مرخصی استحقاقی برای هر کارگر یا کارمند به مقدار دو روز و نیم در ماه حساب شده است که این آمار در سال مجموعا ۱۹۲ ساعت و معادل ۲۶ روز در یک سال شمرده می شود.

اشخاص اجازه دارند ۹ روز از این ۲۶ روز را به نوعی ذخیره نمایند یعنی می توانند آن را در سال بعد مورد استفاده قرار دهند یا این که در آخر سال در حالتی که از مرخصی‌های خود هیچ استفاده ای نکرده باشند پول آن را از کارفرمای مربوطه اخذ نمایند

البته باید اشاره کرد که استفاده از مرخصی استحقاقی بازهم به نظر کارفرما بستگی دارد مثلاً در شرکت هایی که از نوع خصوصی هستند و حتی دولتی در بعضی از اوقات بعضی از کارفرمایان افراد را به نوعی مجبور به استفاده از مرخصی ها می‌کند و در حالت نبود استفاده کردن به جز ۹ روز آن مابقی مرخصی هایی که می ماند هم ساقط می گردند که در اصطلاح افراد می گویند مرخصی ما می سوزد.

همین طور این که مدت زمان مرخصی استحقاقی در شغل هایی که سختی بیشتری به همراه دارند سه روز در ماه می باشد که بایستی در نوبت شش ماه اول سال و شش ماه دوم سال مورد بهره گیری قرار گیرند.

تشخیص این که چه کاری جز کارهای سخت و مشاغل زیان آور می‌شود تنها بر اساس آیین‌نامه مرتبط و به تشخیص کمیته مرتبط با این کار و روش کار آن در آیین نامه گفته شده می باشد.

تمدید مرخصی استحقاقی :

تمدید مرخصی از راه تقاضای کتبی کارگر و همین طور توافق کتبی کارفرما صورت می‌گیرد در این مورد تاریخ شروع مرخصی بلافاصله بعد از انقضای مرخصی قبلی میباشد و کارگر بایستی در آخر مرخصی در محل کار خود حضور پیدا کند

نکته قابل توجه در این جا این مورد است که چنانچه کارفرما همان موقع مرخصی گرفتار بیماری شود اجازه دارد از مرخصی استعلاجی خود هم بهره برد و مابقی مرخصی استحقاقی درخواستی او به‌صورت ذخیره نگه داشته می‌شود.

پرداخت مزد مرخصی استحقاقی :

مطالباتی که به مدت مرخصی استحقاقی کارگر منوط می گردد در مواردی که در ادامه اشاره می‌شود محاسبه می شود و مورد پرداخت قرار می گیرد

-در حالت فسخ یا تمام شدن قرارداد کار و یا این که اخراج کارگر

-در صورت از کار افتادگی کارگر که البته این از کار افتادگی باید به صورت کلی باشد.

-در صورت تعطیلی کارگاه :

در حالتی که کارگر فوت کند لازم به ذکر است که در حالتی که کارگر فوت کند مطالبات وی به وارث قانونی او میرسد.

-در حالت بازنشستگی کارگر :

مرخصی استحقاقی سالانه :

در شرایطی که کارگر بخواهد از تمامی مرخصی سالیانه خود به شکل همزمان و یکجا بهره برد با احتساب ۴ روز جمعه است که جمعا یک ماه به مرخصی مربوطه برود اما در شرایطی که کارگر تصمیم داشته باشد که این مرخصی ها را را به شکل متناوب استفاده نمایند در چنین حالتی باز هم همان ۲۶ روز برای وی حساب می شود لازم به ذکر است که مرخصی کمتر از یک روز هم به عنوان مرخصی استحقاقی محاسبه می شود.

مرخصی استحقاقی کارگران فصلی :

ابتدا بهتر است تعریفی در خصوص کار  فصلی و کارگران فصلی دهیم

کار فصلی در مورد کارهایی است که بر اساس نوع کار و طبیعت کار تنها در فصل ها و موقعیت های معین شده از سال انجام می‌شود نمونه بارز این مشاغل فعالیت‌های کشاورزی یا ماهیگیری و دیگر کارخانجات قند یا شالیکوبی و امثالهم می‌باشد.

به طور معمول کارگر فصلی به نسبت و به مقدار روزهای کارکرد  در فصل کار از مزد و مزایای آن بهره می برد چیزی که در ماده ۶۸ قانون کار آمده است میزان مرخصی استحقاقی کارگران فصلی بر اساس ماه‌های کارکرد معین می‌شود

و یا این که در مصوبات شورای عالی کار در حیطه افزایش مزد به این خصوص اشاره می شود که پایه سنواتی کارگران فصلی به نسبت مدت کارکرد شان در سال پیشین .حساب می شود و مورد پرداخت قرار می گیرد

به خاطر نبود نظارت و بازرسی شرایط بازار کار کشور در خیلی از مواقع متاسفانه حقوق کارگران فصلی ضایع می گردد و همین طور این که هرچه کارگاه ها از کارگاه های کوچک تری شناخته شده باشند امکان تخلف و عدم رعایت حقوق کار و دیگر تبعیض در پرداختن دستمزد بیشتر در میان است

اما در کارگاههای بزرگتر نظارت و بررسی ها بیشتر انجام می‌شود و امکان پرداخت دستمزد و مزایای قانون کار هم بیشتر به چشم می خورد اما متاسفانه در خصوص کارگاههای کوچک و به خصوص در حیطه کارگران فصلی نبود نظارت و بازرسی های اولیه از سمت متولیان وزارت کار سبب عدول و تبعیض در حق کارگران فصلی می شود.

مرخصی ساعتی

مرخصی ساعتی قسمتی از همان مرخصی استحقاقی حساب می شود و از مقدار این مرخصی کم می‌شود و شخص برای انجام بعضی از کارهای روزانه از این حالت از مرخصی استفاده می‌کند که در کارگاه ها و شرکت های گوناگون متفاوت می باشد در بعضی شرکت‌ها دوساعت و در بعضی دیگر تا ۵ ساعت ۳ تا ۶ ساعت در روز هم اجازه انجام کار شخصی خود را دارند

اما در هر حالت مجموع مرخصی های ساعتی زمانی که به ۸ ساعت برسد یک روز مرخصی حساب می شود اشخاص به طور معمول در حالت وجود کارهای ضروری یا کارهای اداری که احتیاج به رجوع در صبحگاه را دارد از این نوع تعطیلی کاری بهره می‌برند

نکته قابل ذکر در این جا این مورد است که چنانچه در شرکتی اشخاص ساعات کاری روز پنجشنبه را موظف باشند در طول هفته تکمیل نمایند و به شکل توافقی پنجشنبه تعطیل باشد

لذا استفاده از مرخصی استحقاقی در طول هفته نباید بیشتر از مجموع ساعات کاری موظفی شود و چنانچه میزان مرخصی ساعتی بیشتر از کل مرخصی استحقاقی در طول ماه گردد به طور واقع حکم مرخصی بدون حقوق و کسر از کار را به دنبال خواهد داشت و کارفرما در چنین حالتی اجازه دارد برای آن ساعت حتی بیمه هم پرداخت نکند ماده ۷۰ قانون کار گفته است که مرخصی کمتر از یک روز کار همان مرخصی استحقاقی برداشت می‌شود

در بعضی ادارات و سازمان ها به عنوان مرخصی کمتر از ۲ ساعت و یا ۳ ساعت برای انجام کارهای ضروری کارگران تعریف گردیده است که بیشتر از آن مرخصی یک روز کامل حساب می شود.

مرخصی برای ازدواج و فوت :

همه کارگران در حالت ازدواج دائم یا فوت همسر و پدر و مادر و فرزندان سه روز مرخصی که حقوق آنها کسر نشود را دارند که این حالت کاملاً با مرخصی استحقاقی سالانه کارگران بی ارتباط است و به صورت مجزا و جداگانه حساب می شود در ضمن این که استفاده کردن از این سه روز موضوع ماده ۷۳ قانون کار همزمان با فوت همسر پدر مادر و فرزندان و یا ازدواج دائم است و قابل منتقل نمودن و بهره در مواقع دیگر نیست.

نکات‌ مهم مرخصی استحقاقی :

مرخصی استحقاقی از اولین ماه خدمت و به نسبت مدت خدمت به مستخدم تعلق پیدا می کند

در شرایطی که مستخدم بدون اجازه و هماهنگی از قبل و کامل نمودن فرم مرتبط با آن به استفاده از مرخصی چه روزانه چه ساعتی بپردازد برای کارگران و کارمند غیبت محسوب می شود.

مرخصی با تقاضای کتبی مستخدم و توافق کتبی رئیس مربوطه انجام می‌شود که در این حالت تاریخ شروع مرخصی بلافاصله پس از انقضای مرخصی قبلی می باشد و مستخدم وظیفه دارد در پایان مرخصی در محل کار خود حضور پیدا کنند

بای بیان گردد که مدت زمان و روش استفاده مرخصی بانوان که از خدمت نیمه وقت بهره می‌برند مثل کارمندان تمام وقت برداشت می شود.

روزهای تعطیل که فی ما بین مدت مرخصی استحقاقی وجود دارند جزو مدت مرخصی حساب نمی شوند.